Bugun xorijiy taʼlim maskanlarida tahsil olishga bo‘lgan qiziqish tobora ortib bormoqda. Yurtimizda o‘quv markazlariga talab katta. Chunki zamonaviy tirishqoq yoshlar kamida ikkita chet tilini o‘rganishga bel bog‘lashgan. Xo‘sh, ular o‘zi istagan xorijiy oliy o‘quv yurtlarida o‘qishi uchun qanday imkoniyatlar, grantlar mavjud?
Shvetsiyaning Lund universiteti dotsenti, Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti o‘qituvchisi, professor Sherzod Eraliyev o‘z tajribalari bilan bo‘lishdi.
— Bugunning tirishqoq yoshlari xorijda taʼlim grantlari yordamida tahsil olishga intilishadi. Ayting-chi, taʼlim grantlari o‘zi nima? Ularni qayerdan topish mumkin? Siz o‘zingiz bir qancha xorijdagi oliy o‘quv yurtlarining talabasi bo‘lgansiz. O‘z tajribalaringiz bilan o‘rtoqlashsangiz?
— Qizig‘i shundaki, men Toshkentda bakalavr bosqichida shartnoma-to‘lovi asosida o‘qiganman. Xorijda ikkita magistratura, PHD yo‘nalishlaridagi tahsilni esa ta’lim granti asosida olib borganman. 2008-yildan Angliyada o‘qiganman. U davrlarda bu kamdan kam yoshlarga nasib etardi. Hozir esa yoshlar uchun ancha yengilliklar mavjud. Ta’lim granti turlari ko‘p. Masalan, davlatimiz tomonidan beriladigan “El-yurt umidi” fondini olaylik.
— Deylik, yoshlardan biri magistraturada o‘qish uchun Yaponiyaga ketmoqchi. U qayerga murojaat qilishi kerak? Qanday hujjatlar kerak bo‘ladi? Ingliz tilidan tashqari yana qaysi chet tillarini bilishi talab etiladi? Yapon tillarini bilishi shartmi?
— Aynan Yaponiya haqida gapiradigan bo‘lsak, yapon tilini bilishi talab etiladigan yoki ingliz tilini bilishi yetarli bo‘lgan dasturlar ham bor. Hujjatlarni ingliz tilida rasmiylashtirib turib, Yaponiyaga borib, u yerda yapon tilini o‘rganish asosida tahsilni davom ettirish imkoniyati ham mavjud.
— Ingliz tilining o‘zini bilish yetarlimi?
— Yaponiyaga borish uchun faqatgina ingliz tilini bilish yetarli emas. Lekin bu tilni o‘zlashtirmay borsangiz, ancha qiyinchiliklarga duch kelasiz. Masalan, talaba yapon tilini yaxshi bilsa, hujjatlarini ham bemalol shu tilda to‘ldirsa, tahsilni davom ettira olsa, balki kerak emasdir ingliz tili. Shaxsan men ingliz tilida tahsil olganman. Yapon madaniyati, xalqining turmush tarzi bilan yaqindan tanishish maqsadida yapon tilini o‘zim uchun biroz o‘rganganman.
— Xorijda o‘qish deganda faqatgina tahsil olish jarayonlarini emas, balki ular uchun yaratiladigan shart-sharoitlar, turar joy, ish bilan taʼminlash masalasi ham eʼtiborga olinadi. Ayting-chi, ana shu jihatlarni hisobga olganda, qaysi davlatda o‘qigan maʼqulroq? Yaponiyadami yoki Angliyada?
— Agar taʼlim granti asosida tahsil olinadigan bo‘lsa, har qanday davlatda ham o‘qigan yaxshi. Bu tanlovga, taʼlim yo‘nalishiga, o‘sha insonning maqsad, xohishlariga bog‘liq. Yana besh, o‘n yildan so‘ng o‘zini qayerda ko‘rishini ham hisobga olishi kerak. Chunki yuqoridagi ikki davlatda ham o‘qishning ijobiy va bahsli jihatlari mavjud. Lekin men tanigan insonlarning aksariyati agar shu ikki davlatdan birini tanlashi kerak bo‘lsa, Angliyani tanlaydi. Chunki ingliz universitetlarining nufuzi juda yuqori.
— Qayerdadir ham o‘qib, ham ishlashga sharoit mavjud. Boshqa bir taʼlim maskanida esa bunga imkon yo‘q, sababi o‘quv-mashg‘ulotlarning o‘zi juda ko‘p vaqtni oladi….
— Xorijda o‘qish uchun ariza berayotgan talabalarning aksariyatini “u yerga borib ishlash mumkinmi?” degan savol qiziqtiradi. Albatta mumkin. Faqat muvozanatni topish muhim. Masalan, o‘qish davrida talabaga Yaponiyada haftasiga 28 soat, Angliyada esa haftasiga 20 soat ishlashga ruxsat berilgan. U mamlakatlardagi oylik miqdori yuqoriligini, soatbay ishlash imkoniyati mavjudligini hisobga oladigan bo‘lsak, talabaning birlamchi ehtiyojlarini qondirish uchun bemalol yetarli. Muvozanat masalasiga keladigan bo‘lsak, masalan, Yaponiyada The Research Student (Kenkyusei) toifasidagi talabalar bor. Ular magistr ham emas, doktorant ham emas. Shu yo‘nalishlardagi oliy o‘quv yurtiga kirish uchun bir-ikki yil davomida yapon tilini o‘rganishadi. Ana shu talabalar agar ishlash niyatida bo‘lsalar, bu ularga daromad topish bilan birga, shu mamlakat tili va madaniyatini yanada yaqindan va yanada tezroq o‘rganish imkoniyatini beradi. Keyingi masala, ayrim o‘qishlarda darslar ko‘p, talabalarning ishlashi biroz murakkab jarayon. Shunday paytlarda uzoq muddatli maqsadlar qisqa muddatli maqsadlar soyasida qolib ketmasligi kerak, degan bo‘lardim. Chunki siz yana 4-5 yildan so‘ng, shu mamlakatda qolib, yuqori malakali mutaxassis bo‘lib ishlashni istasangiz, hozir e’tiboringizni ko‘proq bilim olishga qaratishingiz maqsadga muvofiq.
— Taʼlim granti asosida xorijda o‘qiyotgan talabaga stipendiya to‘lanadimi?
— Bu scholarship, yaʼni grant turiga bog‘liq. Masalan, Fully funded scholarshipʼlar bor. Ular talabaning shartnoma to‘lovini to‘liq qoplaydi, undan tashqari, talabaning hech bo‘lmaganda minimal xarajatlarini qondirishiga yetadigan stipendiya ham ajratadi. Yana shunday scholarshipʼlar borki, ular sizni shartnoma pulining yarmini, yoki uchdan birini to‘lashdan ozod qiladi.
— Talabalar oliy o‘quv yurtini tanlayotganida nimalarga eʼtibor qaratishi kerak?
— Avvalo, qanday kasb egasi bo‘lmoqchi, qaysi davlatda yashashni xohlaydi, o‘zini qayerda ko‘ryapti? Shu jihatlarga eʼtibor qaratish kerak. Yoshlarga yana bir tavsiyam, o‘qimoqchi bo‘lgan yo‘nalishidagi universitetlarning ro‘yxati kamida 10-15 ta bo‘lishi kerak. Shunda u qabul qilingan taʼlim maskanlarini tanlash imkoniyati bo‘ladi.
Intervyuning to‘liq variantini “Daryo”ning YouTube kanalida ko‘rishingiz mumkin.
Shahnoza Qurbonboyeva
Izoh (0)