Сўнгги йилларда D витамини озуқа моддалари орасида супер юлдузга айланди ва “барча касалликлар учун сеҳрли дори” сифатида шуҳрат қозонди. Аммо ҳаммада мақталганидек ажойибми? Бу ҳақда Lisa нашрида эълон қилинган материал орқали барча тафсилотларни билиб оласиз.
D витамини ёғда эрийдиган витамин бўлиб, инсон саломатлигини сақлашда муҳим рол ўйнайди. Унинг асосий вазифаси суяклар ва тишларнинг шаклланиши, узоқ хизмат қилиши учун зарур бўлган қондаги калсий ва фосфат даражасини тартибга солишдир. Бундан ташқари, D витамини иммунитет тизимининг ишлашида иштирок этади, гормонлар синтезини тартибга солади, мия ва юрак-қон томир тизимининг функцияларига таъсир қилади.
Ҳамма ҳам D витаминини, айниқса, қишда қуёш кам бўлганда етарли даражада қабул қилмайди. Бу турли хил муаммоларга олиб келиши мумкин — суякларнинг заифлашиши, иммунитетнинг ёмонлашиши ва ҳатто, саратоннинг айрим турларининг ривожланиши каби. Шунинг учун D витаминини қандай қилиб тўғри қабул қилишни билиш ва унинг организмдаги даражасини кузатиш муҳимдир.
Захираларни қандай тўлдириш керак?
D витамини олишнинг энг осон ва энг арзон усулларидан бири қуёш нуридир. Қуёшда бўлганимизда тери D витамини ишлаб чиқаради, кейин у организмга сўрилади. Аммо терини ҳаддан ташқари қуритмаслик учун эҳтиёт бўлиш керак, чунки бу куйишга ва терининг шикастланишига олиб келиш эҳтимоли бор. Шимолий минтақаларда яшовчи, қуёш нури камроқ ёки тери муаммолари бўлган одамлар учун D витамини қўшимчалари талаб қилинади.
D витаминини турли хил озиқ-овқатлардан олса бўлади. Унинг энг яхши манбалари — балиқ (тунес, лосось, сардиня), ёғли сут маҳсулотлари (пишлоқ, йогурт, сариёғ), тухум сариғи ва ҳоказо. Аммо, афсуски, маҳсулотларнинг ҳеч бирида организмнинг кунлик эҳтиёжини қондириш учун етарли миқдордаги D витамини мавжуд эмас.
Бундан ташқари, D витамини олиш усулини танлашда индивидуал генетик хусусиятларни ҳисобга олиш керак. Хусусан, ВДР гени (D витамини учун рецепторни кодлайди) организмнинг ушбу витаминни самарали қабул қилиш қобилиятига таъсир қилувчи турли хил аллел вариантларига эга бўлиши мумкин. Баъзи одамларда эса организмнинг Д витаминини қайта ишлаш қобилиятини камайтирадиган генетик мутациялар мавжуд бўлиб, бу етарли қуёш нури ва озиқ-овқатга қарамай, D витамини танқислигига олиб келиши мумкин. Бундай ҳолларда, одатда, витамин комплексларини ёки D витамини инексияларини қабул қилиш каби қўшимча чоралар кўрилади.
D витаминининг ҳаддан ташқари кўплиги нима учун зарарли?
D витамини соғлиқ учун жуда фойдали бўлса-да, бу витаминнинг ортиқча миқдори хавфли ва жиддий касалликларга олиб келиши мумкин.
- Энг кенг тарқалган муаммолардан бири — бу гиперкалсемия. Бу қонда жуда калсий миқдори кўп бўлганда пайдо бўлади ва суяк ҳолатининг ёмонлашишига олиб келади, чунки калсий суякларни мустаҳкамлаш ўрнига юмшоқ тўқималарга жойлаша бошлайди.
- Бундан ташқари, D витаминининг кўплиги буйракда тош йиғилишига олиб келиш эҳтимоли мавжуд. Бу жуда оғриқли ҳолат бўлиб, ҳатто, жарроҳлик амалиётини талаб қилиши мумкин.
- Ушбу витаминнинг ортиқча бўлиши, шунингдек, гипертония каби юрак-қон томир касалликлари, шунингдек, метаболик синдром ва турли хил саратон касалликлари хавфини оширади. Шу боис D витаминини етарли даражада олиш муҳим, лекин жуда кўп эмас.
Барча қўшимчалар бир хилда фойдалими?
D витамини қўшимчалари организмда ушбу витамин даражасини оширишнинг ажойиб усулларидан биридир, аммо уларни мустақил равишда қабул қилиш тавсия этилмайди. Биринчидан, кўплаб омилларга (масалан, ёш, жинс, генетик хусусиятлар) боғлиқ бўлган D витаминига бўлган индивидуал эҳтиёжни ҳисобга олиш керак. Иккинчидан, дорихоналар ва дўконларда сотиладиган D витамини қўшимчалари ҳақиқатан ҳам фойдалилигидан кўра кўпроқ маркетинг маҳсулотидир. Уларнинг кўпчилигида бу витамин етарли эмас ёки улар организм томонидан самарали сўрилмайдиган шаклда тақдим этилади.
Шу билан бирга D витамини қўшимчаларини ҳаддан ортиқ қабул қилиб бўлмайди, чунки бу витаминнинг ҳаддан ташқари дозаси жиддий соғлиқ муаммоларига сабаб бўлади. D витаминининг ҳаддан ташқари дозаси белгиларидан баъзилари кўнгил айниш, қусиш, бош оғриғи, уйқучанлик ва бошқа ноқулайликларни ўз ичига олади. Буйракнинг шикастланиши ва қондаги калсий даражасининг кўтарилиши каби жиддий муаммолар ҳам ушбу витаминнинг ҳаддан ташқари кўп дозасини қабул қилишдан келиб чиқиши мумкин.
D витаминини қабул қилиш керакми?
D витаминини қабул қилиш кераклигини қандай биласиз? Қонда D витамини миқдорини белгилаб берадиган қон тестлари ва ферментлар билан боғлиқ иммуносорбент таҳлили мавжуд. Аммо улар ҳар доим ҳам аниқ натижа кўрсатмайди.
D витамини танқислигини баҳолашнинг аниқроқ усули бу масса спектрометрияси орқали тупик таҳлилидир. Ушбу усул тупикдаги D витамини даражасини ўлчаш билан бирга, унинг организмдаги даражасини акс эттиради. Бундан ташқари, ушбу усул организмнинг ушбу витаминга бўлган индивидуал эҳтиёжларини аниқлашга ва уни қабул қилишни тўғри белгилашга имкон беради.
Шундай қилиб, D витамини саломатлигимизда муҳим рол ўйнайди. У суяк тўқимасини ва иммунитет тизимини қўллаб-қувватлайди, бошқа кўплаб жараёнларда иштирок этади. Аммо сиз генетик хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда ва дозани ошириб юбормаслик учун уни тўғри тарзда қабул қилишингиз керак. Бу борада D витаминини мунтазам текшириш ва шифокор билан маслаҳатлашиш муҳимлигини унутманг.
Изоҳ (0)