22 май куни Россиянинг Белгород вилояти губернатори Вячеслав Гладков “Украина Қуролли кучларининг қўпорувчилик ва разведка гуруҳи” Грайворон шаҳар округи ҳудудига бостириб кирганини маълум қилди. Вилоят раҳбарининг сўзларига кўра, “душманни йўқ қилиш” учун Россия Қуролли кучлари чегара хизмати, Миллий гвардия ва Федерал хавфсизлик хизмати ҳарбийлари ҳудудга ташланган.
Грайворон округидаги аҳоли пунктларининг ўққа тутилиш чоғида, расмий маълумотларга кўра, шу куни саккиз нафар маҳаллий аҳоли жароҳатланган. Оқибатда, Гладков “фуқароларнинг хавфсизлигини таъминлаш учун” минтақада “Аксилтеррор операцияси” (АТО) режими жорий этилаётганини эълон қилди.
“Аксилтеррор операцияси” режими нимани англатади?
Россияда “Терроризмга қарши курашиш тўғрисида”ги федерал қонунга кўра, АТО режимини жорий этиш тўғрисида қарор ФХХ раҳбари Александр Бортников ёки унинг топшириғига биноан махсус хизматларнинг бошқа ходими томонидан қабул қилинади. Ҳозир бу борадаги қарор, расмий маълумотларга кўра, Россия Федерал хавфсизлик хизматининг Белгород вилояти бўйича раҳбари Александр Кулагин томонидан қабул қилинган. У операцияга раҳбарлик қилади ва тезкор штаб ёрдамида унинг боришини назорат қилади.
Ушбу режим ҳокимиятга кенг ҳуқуқлар беради:
- фуқароларнинг ҳужжатларни текшириши мумкин бўлади. Агар фуқарода ҳеч қандай ҳужжат бўлмаса, шахсни аниқлаш учун уни полицияга олиб кетишлари мумкин. АТО зонасига кириш ва чиқишда одамларни тинтишга рухсат берилади;
- зарур бўлса, хавфсизлик кучлари ўз хоҳиши билан “жисмоний шахсларни муайян участка ва объектлардан чиқариб юбориши, шунингдек, автомашиналарни олиб қўйиши мумкин”;
- махсус хизматлар телефон суҳбатларини тинглаш ва интернетдаги исталган ёзишмаларни ўқиш ҳуқуқига эга бўлади;
- расмийлар ҳар қандай ташкилот ва одамларга тегишли автомашиналардан биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш ва жиноятчиларни жавобгарликка тортиш учун фойдаланиши мумкин бўлади. Шу билан бирга, бировнинг мулкидан фойдаланиш билан боғлиқ харажатлар кейинчалик қопланиши керак;
- портловчи, радиоактив, кимёвий ва биологик хавфли моддалардан фойдаланадиган ишлаб чиқариш объектлари вақтинча ёпилиши мумкин;
- вилоят ҳудудида ҳар қандай алоқа — телефон ва интернет ўчириб қўйилиши мумкин;
- агар керак бўлса, жисмоний шахслар “хавфсиз ҳудудлар”га кўчирилиши мумкин. Ҳокимиятдан эвакуация қилинаётганларни вақтинчалик уй-жой билан таъминлаш талаб қилинади. Вилоят ҳокимининг даъво қилишича, Грайворон шаҳар тумани “аҳолисининг аксарияти” аллақачон ҳудудни тарк этган;
- АТО ҳудудининг исталган қисмида одамлар ва машиналар ҳаракати чекланиши мумкин;
- “Терроризмга қарши кураш” махсус хизматлари ходимлари суд қарорисиз исталган бинога бостириб киришлари мумкин;
- спиртли ичимликларни сотиш чекланиши мумкин.
Ушбу чекловларнинг исталган қисми Белгород вилоятининг бутун ҳудудида ҳам, унинг алоҳида қисмида ҳам ўрнатилиши мумкин. Белгород вилоятида АТО режимини тугатиш тўғрисидаги қарорни худди шу маҳаллий ФХХ бошлиғи Александр Кулагин қабул қилиши керак. Бунинг учун мутасадди идоралар қонунга кўра, фуқароларнинг ҳаёти, соғлиғи ва мол-мулкига таҳдидни бартараф этиши керак.
Россияда бундай режим тез-тез қўлланадими? Илгари у фақат Кавказда жорий қилинганми?
АТО режими вақти-вақти билан Россиянинг турли минтақаларида жорий этилади. Хусусан, Чеченистонда у 1999 йил сентябрь ойида Борис Ельцин томонидан ташкил этилган ва деярли ўн йилдан сўнг — 2009 йил 16 апрелда Дмитрий Медведев (ўша пайтда у мамлакат президенти эди) томонидан бекор қилинган.
Шунингдек, АТО режими Доғистон, Ингушетия ва Кабардино-Балкариянинг айрим ҳудудларида мунтазам равишда қўлланилади. Уруш бошланганидан кейин, 2023 йил 8 февралда Ставропол ўлкасидаги Петровский фермасида АТО режими жорий этилди. Ўшанда ФХХ “қуролли бандитлар аҳоли пункти ҳудудида яшириниб, темирйўл вокзалларидан бирида теракт уюштиришни режалаштирганини” маълум қилди. Разведка хизматига кўра, уларнинг барчаси топилган ва ўлдирилган. Эртаси куни АТО режими бекор қилинди.
Аммо бу режим фақат Кавказ билан чекланмаган. 2020 йилда АТО Екатеринбургнинг Чкаловский тумани ва Арамил шаҳар туманида жорий этилди. Ўшанда ФХХ махсус операция жойида хавфсизлик кучлари терактни режалаштирган уч нафар жиноятчини йўқ қилгани ҳақида хабар берди. Шаҳардаги АТО режими воқеадан бир кун ўтмасдан бекор қилинди.
Украинанинг босиб олинган ҳудудларида қандай режим ишлайди? “Аксилтеррор операциясими”?
Йўқ. 2022 йил 19-октябрда Владимир Путин Украинанинг аннексия қилинган ҳудудларида ҳарбий ҳолат жорий этиш тўғрисидаги фармонни имзолаганди. Ҳарбий ҳолат ҳам Россия ҳукуматига қатор имкониятларни беради — одамларнинг мол-мулкини тортиб олиш ва уларни “мудофаа эҳтиёжлари учун” мажбурий ишларга жалб қилиш, одамларнинг ҳудуддан чиқиб кетишини тақиқлаш, ҳар қандай шаклда ҳаракатланиш эркинлигини чеклаш ва ҳар қандай фуқарони 30 кунгача ҳибсга олиш каби.
Изоҳ (0)