Россия ҳукумати 3 май куни Кремлга иккита дрон ҳужум қилгани тўғрисида хабар берганди. Владимир Путин матбуот хизмати содир бўлган воқеани “президентга суиқасд” деб атади, бироқ унинг кечаси Кремлда бўлиши эҳтимоллиги жуда кам. BBC Кремлга уюштирилган ҳужум бўйича расмий версия эълон қилинганидан кейин ҳам жавобсиз қолаётган саволларга тўхталиб ўтди.
Кремль ярим кун давомида ҳужум маълумотини яшириб келган
Кремлга уюштирилган ҳужумга оид дастлабки видео Якиманка ва Замоскворече туманлари аҳолисининг каналида пайдо бўлди. Канал маъмурларининг айтишича, Серафимович кўчасидаги уйлар аҳолиси “момақалдироққа ўхшаш” гумбурлаш овозини эшитган.
Шунингдек, туман аҳолиси “осмонда чақноқ ва Кремль деворлари устида фонар кўтарган одамларни кўрган”. Эълон қилинган икки видеодан бирида 3 майга ўтар кечаси Кремль ва унинг атрофидаги ёритиш чироқлари ўчирилганини кўриш мумкин. Бошқасида — девор узра тутун тасвирга олинган.
BBC видео муаллифлари билан боғланишга уринган, аммо улар ОАВ билан фақат молиявий мукофот эвазига мулоқот қилишга рози бўлишган.
Эътиборли жиҳати, шаҳарга оид бошқа нашрларда Кремлдаги воқеа ҳақида ҳеч нарса эълон қилинмаган. Афтидан, Москва марказидаги ҳаракат тўхтатилмаган. Москва Кремли музейи, расмий сайт маълумотларига кўра, одатдаги режим бўйича фаолият кўрсатмоқда, Александр боғига кириш ҳам чекланмаган. Қизил майдон апрель охирида 9 май куни муносабати билан ўтказиладиган байрамга тайёргарлик сабаб ёпилганди.
Фуқаролардан бирининг айтишича, у дронларнинг уриб туширилганини кўрмаган, бироқ на эрталаб ва на кечқурун ҳудудда фавқулодда ҳолатга оид бирор аломатни сезмаган, дронлар ҳужуми ҳақида эса телевидениедаги янгиликлар орқали хабар топган.
Якиманка тумани каналида пайдо бўлган роликлар кундузи, Кремль матбуот хизмати содир бўлган воқеани Владимир Путинга суиқасд дея баҳолаганидан кейин фаол муҳокама қилиш бошланган.
Шундан кейин ОАВ ва ижтимоий тармоқларда дронлар билан боғлиқ ҳолатнинг анча яқин масофадан олинган видеолари пайдо бўла бошлади. Тасвирлардан бири Қизил майдон томонидан туширилган. Видеода дрон брусчатка устидан учиб ўтиб, Россия байроғи ўрнатилган Сенат саройи, Владимир Путиннинг расмий қароргоҳи гумбази устида портлаб кетганини кўриш мумкин. Шу вақтда гумбазга икки киши — тахминларга кўра, махсус хизмат ходимлари кўтарилган. Роликнинг биринчи манбаси номаълум, аммо у кузатув камерасининг мобил телефонга ёзиб олинган тасвирига ўхшайди.
Кўп ўтмай “TVС” телеканали юз берган воқеага оид иккита турли видеони эълон қилди. Уларда иккита учувчисиз учиш қурилмалари томонидан амалга оширилган турли ҳужумлар тасвирланган.
Видеоларнинг бирида дрон Қизил майдон узра учиб ўтгани ва Сенат саройи гумбази яқинида портлагани, кейин тутун пайдо бўлганини кўриш мумкин. Навбатдаги видеода дрон бошқа йўналишдан учиб келиб, бинога урилгани, шундан кейин томда ёнғин юзага келгани тасвирланган. Яъни дронлар турли траекториялар билан ҳаракатланган, аммо мақсад битта.
Роликларда ҳужум амалга оширилган пайтда Спасский минорасидаги курантлар кўрсатаётган вақтлар бир-биридан фарқ қилаётгани аниқ тасвирланган. Афтидан, вазият қуйидагича бўлган: соат 02:30 ларда биринчи дрон гумбазга келиб урилиб, ёниб кетган. Орадан 15 дақиқа ўтгач, Қизил майдондан “Хитой-шаҳар” йўналишдан келган дрон учиб ўтган — у Сенат саройи гумбази яқинида портлаган. Тахминларга кўра, гумбаз одамлар чиққани тасвирланган роликда иккинчи ҳужум ҳолатидир.
Шу билан бирга, SHOT Telegram канали Сенат саройи томи тасвирларини эълон қилди, унда бирор-бир шикастланиш аломатлари мавжуд эмас. BBC мазкур видео қачон тасвирга олинганини тасдиқлай олмайди. Украина томони ҳужумга алоқадорлигини рад этган.
Украина дронлари Кремлга қадар учиб кела олармиди? Ҳарбий мухбир Павел Аксенов нима дейди?
Кремль — Россияда энг қаттиқ ҳимояланадиган объектлардан бири. Сўнгги йилларда Кремль девори бўйлаб ёқилган GPS-навигатор билан ҳаракатланган исталган инсон буни амалда синаб кўриши мумкин — Кремлга яқинлашгач, экранда белги пойтахт аэропортларидан бирини кўрсата бошлайди.
Бу радиоэлектрон кураш тизимининг иши — шу орақали улар оддий тижорий дронларга қарши курашади, бу каби ускуналар аэропортлар яқинига ўрнатилган. Мазкур ҳимоя ечилиши мумкин. Ҳарбий дронлар бу турдаги ҳимояларни четлаб ўтишда турли тизимлардан фойдаланади. Улардан бири — парвознинг маълум ҳудудида инерсианал навигация, яъни автопилотдан фойдаланиш. Бундай тизим электрон қарши чораларга нисбатан заифроқ, аммо аниқликни пасайтиради.
Бу каби радиоэлектрон қаршилик шароитида дронларни радиоалоқа орқали бошқариш жуда қийин, балки имконсиз ҳам ҳисобланади. У белгиланган нуқтага киритилган дастур орқали мустақил учиши керак.
Кремлнинг учувчисиз учиш қурилмаларига қарши Москва ташқарисида ҳам кенг кўламли ҳимоя тизими мавжуд. У ҳақида маълумотлар жуда кам, бироқ январь ойида шаҳар маркази атрофидаги бинолар томига “Pansir-C1” зенит тизимлари ўрнатилган эди.
Ижтимоий тармоқларда тарқалган кадрларга кўра, бу парракларга самолёт типидаги нисбатан кичик дрон бўлиши мумкин, чунки у секин ҳаракатланган. Бундан аппаратларда асосан углепластикдан фойдаланган ҳолда тайёрланади, шу боисдан радиолокацион воситалар уни пайқаши қийин, айниқса, кичик тезликда ҳаракатланган вақтида.
Бундан ташқари, бутун Москвани ҳимоя қиладиган ҳаво ҳужумидан мудофаанинг анча кенг тизими ҳам бор. Бироқ улар асосан йирик нишонлар — қитъалараро ракета ва самолётларга қарши курашишга мўлжалланган.
Амалиётдан кўриш мумкинки, кичик дронлар ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимларини босиб ўтиб, Москва вилоятига қадар учиб бориши мумкин. Москва вилоятида портловчи қурилмалар ўрнатилган дронлар топилганига оид камида иккита ҳолат маълум: февраль охирида — Коломенск туманида, апрель охирида — Ногинск яқинида. Иккала ҳолатда ҳам дронлар қолдиқлари Украинанинг “Укржет” компанияси томонидан ишлаб чиқарилган UJ-22 Airborne дронларига экани маълум бўлган.
Бу каби дронларнинг парвоз узоқлиги 800 километрга етади, агарда уларни украинлар учирган бўлса, техник жиҳатдан бунинг имкони бор. Тармоқ фойдаланувчилари мазкур ҳолат Россия ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимларини ҳақиқий ҳужум олдидан текширувига қиёслаган. Аммо расмий Киев олдин ҳам, ҳозир ҳам масъулиятни зиммасига олгани йўқ.
Кремлдаги Сенат саройи гумбази узра портлаган дрон яқинроқ масофадан учирилган бўлиши ҳам мумкин ва шу сабабли у турли мудофаа тизимларини четлаб ўтиб, юзлаб километр учишга мажбур бўлмаган. Аммо булар шунчаки эҳтимолли жиҳатлар, чунки ҳужум натижаси мавжуд — роликларда дронлар ҳеч қандай зенит комплекслари ва радиоэлектрон курашларга қарамай Кремлгача учиб келгани тасвирланган.
Содир бўлган воқеа Кремль ҳарбий стратегиясига қандай таъсир кўрсатиши мумкин?
Украина дронлари ҳаво ҳужумидан мудофаасининг барча тизимларини енгиб ўтиб, Москва марказига қадар учиб кела олиши Кремль амалдорлари ва урушни қўллаб-қувватловчиларни безовта қилувчи ҳолатдир. Саратов яқинидаги стратегик авиабазага берилган зарбалар ва Москва вилоятида топилган дронлардан кейин бунга шубҳа қилмаса ҳам бўларди.
Мазкур ҳолатда ҳужумнинг юқори даражада аниқлиги кўпроқ ташвишга солиши керак. Иккита дроннинг президент қароргоҳи гумбазигача етиб келишини тангани нишонга олган ўққа қиёшлаш мумкин ва бу ҳолатда иккита вариант бор: ё кучли нишонга олувчи қурилмаларга эга юқори малакали снайперлар ишлаяпти ёки яқин масофадан отишмоқда.
Кремль бу каби вазиятда қандай йўл тутиши тушунарсиз. Ҳужум масъулиятини Киевга юклаш Россия ҳудудига қайта ҳужумлар амалга оширилишининг олдини олмайди.
Юзага келган қийин масала Россия раҳбарияти олдига яна бир муаммони келтиради: элементар хавфсизлик сабаб Қизил майдонда ўтказиладиган ҳарбий парадни бекор қилиш керакдир? Худди Қрим ва Украинага яқин жойлашган бошқа вилоятлар каби. Ўйлаш учун вақт жуда кам қолмоқда.
Изоҳ (0)