Нафассиз ҳаёт йўқ. Бу аниқ. Аммо организмда шундай моддалар борки, уларсиз нафас олишнинг ўзи фойдасиз бўлиб қолади. Улардан бири гемоглобиндир.
Бу қоннинг бир қисми бўлган оқсилнинг номи. Унинг асосий вазифаси нафас олаётганимизда кислород молекулалари билан бирлашиб, уларни қон оқими билан бирга орган ва тўқималарга олиб бориш ва озиқлантиришдан иборат.
Гемоглобиннинг иккинчи, аммо унчалик муҳим бўлмаган вазифаси — кислородни ўтказгач тўқималардан карбонат ангидридни олиб уни тескари йўналишга, ўпкага олиб боради. Нафас олганимизда органларимиз яшаши учун зарур бўлган кислородни олади. Нафас чиқарганда эса улардан ҳосил бўлган карбонат ангидриддан тўқималарни тозалаймиз. Гемоглобинсиз нафас олиш ва чиқариш тўлиқ юз бермайди.
Паст гемоглобин даражасини қандай аниқлаш мумкин?
Агар бу оқсил етарли бўлмаса, организм камроқ кислород олади. Юрак, мия ва бошқа органлар гипоксиядан азият чекишни бошлайди, бу уларнинг ишлашига ва умумий ҳолатимизга таъсир қилади. Анемиянинг характерли белгилари мавжуд (бу гемоглобин етишмаслиги деб аталади):
- ўзингизни кучсиз ҳис қиласиз. Одатий нарсалар учун ҳам кучингиз йўқ;
- агар бирор юкни қўлга олсангиз, тезда ҳолсизлик туясиз;
- бош айланиши кучаяди;
- рангпар кўринасиз;
- айниқса, тиш милкида рангпарлик сезилади — улар оч пушти, оқ ранг бўлиб қолади;
- тез-тез нафас оласиз;
- юрак тез уришини сезасиз. Ёки баъзида юрак уриши секинлашганга ўхшайди.
Гемоглобинни қандай ошириш мумкин?
Аммо соғлиғингизда ҳеч қандай даҳшатли нарса содир бўлмайди. Бу ҳолда гемоглобин даражасини нормал ҳолатга қайтариш учун диетани бироз созлаш кифоя. Буни қандай қилиб тўғри бажариш бўйича баъзи маслаҳатларни билиб олган маъқул.
- Темирга бой овқатлар истеъмол қилинг
Гемоглобин ишлаб чиқариш учун организмга темир керак. Ушбу микро элементнинг етишмаслиги билан анемиянинг энг кенг тарқалган турларидан бири — темир танқислиги ривожланади. Шунинг учун гемоглобиннинг паст даражасида биринчи навбатда темирга бой озиқ-овқатлар бўлиши керак:
- гўшт ва балиқ;
- жигар ва бошқа субпродуктлар;
- исмалоқ, карам ва бошқа яшил баргли сабзавотлар;
- брокколи;
- ловия ва ясмиқ;
- тухум;
- ёнғоқ ва уруғлар;
- қуритилган мевалар.
- Менюга фолий кислотасини қўшинг
Фолий кислота B гуруҳи витаминларидан биридир. У организмда гемоглобин ишлаб чиқаришда муҳим таркибий қисм ҳисобланади. Агар сиз ушбу моддани озиқ-овқат билан етарли даражада олмасангиз, фолий кислотаси етишмаслиги анемиясини олиш хавфи мавжуд.
Фолий кислотанинг манбалари:
- баргли кўкатлар (исмалоқ, салат барги), карам;
- дуккаклилар — ловия, нўхат, ясмиқ;
- сарсабил.
- А ва C витаминларини унутманг
Озиқ-овқат ёки қўшимчалардан етарли миқдорда темир олиш жуда муҳимдир. Аммо бундан ҳам муҳими, бу микро элементнинг сўрилишига ишонч ҳосил қилишдир. C витамини танага озиқ-овқатдан темир олиш имконини кўпроқ беради. Бу витаминни қуйидаги маҳсулотлардан қидиринг:
- цитрус мевалари — апелсин, мандарин, грейфрут;
- қулупнай;
- қора смородина;
- яшил баргли сабзавотлар — исмалоқ, карам.
А витамини ва бета-каротин (асоси ўсимлик бўлган озиқ-овқатларда мавжуд бўлган шакл) ҳам организмга темирни озиқ-овқатдан самаралироқ сингдириш имконини берувчи муҳим элементлардир. А витамини кўп учрайдиган маҳсулотлар:
- жигар, айниқса, мол жигари;
- балиқ ёғи;
- батат (ширин картошка);
- исмалоқ.
- Темирнинг сўрилишини бузадиган озиқ-овқатларни ҳаддан ортиқ истеъмол қилманг
Хусусан, таркибида калсий бўлган маҳсулотларнинг қуйидаги хусусиятини инобатга олиш зарур:
- йогурт, кефир, творог;
- соя ва соя маҳсулотлари: соя гўшти, тофу ва бошқалар.
Бу жойда бир нюанс бор: калсийни диетадан умуман чиқариб ташлаш ярамайди, чунки у ҳам оргамнизм учун зарур. Фақат уни ҳаддан ортиқ истеъмол қилмаслик тавсия этилади. Бир стакан кефир ёки бир жуфт анжир зарар қилмайди, айниқса, уларни темирни ўз ичига олган овқатлардан бошқа вақтда истеъмол қилсангиз.
Бундан ташқари, ушбу микро элементнинг сўрилишини чой ва қаҳва ёмонлаштириши мумкин.
- Темир препаратларини қабул қилинг
Энг муҳим нуқта — ҳеч қандай ҳолатда уларни мустақил равишда қабул қилманг! Бу фақат шифокор томонидан амалга оширилиши керак. Гап шундаки, дорихона биоқўшимчаларида темирдан ташқари бошқа моддалар: микро элементлар ва витаминлар мавжуд.
Борди-ю, ушбу дориларни назоратсиз қабул қилсангиз, хавфсиз дозалардан ошиб кетишингиз мумкин. Масалан, А витамини гипервитаминози — бош ва суяк оғриғи, соч тўкилиши, кўришнинг бузилиши ва бошқа ён таъсирлар сизни безовта қилади.
Темирнинг меъёрдан ортиши ҳам хавфли. Бу гемокроматоз деб аталадиган ҳолатни келтириб чиқариши эҳтимолдан ҳоли эмас. Бу жигар, ўт пуфаги, қалқонсимон без, юрак-қон томир касалликлари хавфини оширади ва айрим ҳолларда баъзи саратон касалликларини келтириб чиқаради.
Изоҳ (0)