Nafassiz hayot yo‘q. Bu aniq. Ammo organizmda shunday moddalar borki, ularsiz nafas olishning o‘zi foydasiz bo‘lib qoladi. Ulardan biri gemoglobindir.
Bu qonning bir qismi bo‘lgan oqsilning nomi. Uning asosiy vazifasi nafas olayotganimizda kislorod molekulalari bilan birlashib, ularni qon oqimi bilan birga organ va to‘qimalarga olib borish va oziqlantirishdan iborat.
Gemoglobinning ikkinchi, ammo unchalik muhim bo‘lmagan vazifasi — kislorodni o‘tkazgach to‘qimalardan karbonat angidridni olib uni teskari yo‘nalishga, o‘pkaga olib boradi. Nafas olganimizda organlarimiz yashashi uchun zarur bo‘lgan kislorodni oladi. Nafas chiqarganda esa ulardan hosil bo‘lgan karbonat angidriddan to‘qimalarni tozalaymiz. Gemoglobinsiz nafas olish va chiqarish to‘liq yuz bermaydi.
Past gemoglobin darajasini qanday aniqlash mumkin?
Agar bu oqsil yetarli bo‘lmasa, organizm kamroq kislorod oladi. Yurak, miya va boshqa organlar gipoksiyadan aziyat chekishni boshlaydi, bu ularning ishlashiga va umumiy holatimizga ta’sir qiladi. Anemiyaning xarakterli belgilari mavjud (bu gemoglobin yetishmasligi deb ataladi):
- o‘zingizni kuchsiz his qilasiz. Odatiy narsalar uchun ham kuchingiz yo‘q;
- agar biror yukni qo‘lga olsangiz, tezda holsizlik tuyasiz;
- bosh aylanishi kuchayadi;
- rangpar ko‘rinasiz;
- ayniqsa, tish milkida rangparlik seziladi — ular och pushti, oq rang bo‘lib qoladi;
- tez-tez nafas olasiz;
- yurak tez urishini sezasiz. Yoki ba’zida yurak urishi sekinlashganga o‘xshaydi.
Gemoglobinni qanday oshirish mumkin?
Ammo sog‘lig‘ingizda hech qanday dahshatli narsa sodir bo‘lmaydi. Bu holda gemoglobin darajasini normal holatga qaytarish uchun diyetani biroz sozlash kifoya. Buni qanday qilib to‘g‘ri bajarish bo‘yicha ba’zi maslahatlarni bilib olgan ma’qul.
- Temirga boy ovqatlar iste’mol qiling
Gemoglobin ishlab chiqarish uchun organizmga temir kerak. Ushbu mikro elementning yetishmasligi bilan anemiyaning eng keng tarqalgan turlaridan biri — temir tanqisligi rivojlanadi. Shuning uchun gemoglobinning past darajasida birinchi navbatda temirga boy oziq-ovqatlar bo‘lishi kerak:
- go‘sht va baliq;
- jigar va boshqa subproduktlar;
- ismaloq, karam va boshqa yashil bargli sabzavotlar;
- brokkoli;
- loviya va yasmiq;
- tuxum;
- yong‘oq va urug‘lar;
- quritilgan mevalar.
- Menyuga foliy kislotasini qo‘shing
Foliy kislota B guruhi vitaminlaridan biridir. U organizmda gemoglobin ishlab chiqarishda muhim tarkibiy qism hisoblanadi. Agar siz ushbu moddani oziq-ovqat bilan yetarli darajada olmasangiz, foliy kislotasi yetishmasligi anemiyasini olish xavfi mavjud.
Foliy kislotaning manbalari:
- bargli ko‘katlar (ismaloq, salat bargi), karam;
- dukkaklilar — loviya, no‘xat, yasmiq;
- sarsabil.
- A va C vitaminlarini unutmang
Oziq-ovqat yoki qo‘shimchalardan yetarli miqdorda temir olish juda muhimdir. Ammo bundan ham muhimi, bu mikro elementning so‘rilishiga ishonch hosil qilishdir. C vitamini tanaga oziq-ovqatdan temir olish imkonini ko‘proq beradi. Bu vitaminni quyidagi mahsulotlardan qidiring:
- sitrus mevalari — apelsin, mandarin, greyfrut;
- qulupnay;
- qora smorodina;
- yashil bargli sabzavotlar — ismaloq, karam.
A vitamini va beta-karotin (asosi o‘simlik bo‘lgan oziq-ovqatlarda mavjud bo‘lgan shakl) ham organizmga temirni oziq-ovqatdan samaraliroq singdirish imkonini beruvchi muhim elementlardir. A vitamini ko‘p uchraydigan mahsulotlar:
- jigar, ayniqsa, mol jigari;
- baliq yog‘i;
- batat (shirin kartoshka);
- ismaloq.
- Temirning so‘rilishini buzadigan oziq-ovqatlarni haddan ortiq iste’mol qilmang
Xususan, tarkibida kalsiy bo‘lgan mahsulotlarning quyidagi xususiyatini inobatga olish zarur:
- yogurt, kefir, tvorog;
- soya va soya mahsulotlari: soya go‘shti, tofu va boshqalar.
Bu joyda bir nyuans bor: kalsiyni diyetadan umuman chiqarib tashlash yaramaydi, chunki u ham orgamnizm uchun zarur. Faqat uni haddan ortiq iste’mol qilmaslik tavsiya etiladi. Bir stakan kefir yoki bir juft anjir zarar qilmaydi, ayniqsa, ularni temirni o‘z ichiga olgan ovqatlardan boshqa vaqtda iste’mol qilsangiz.
Bundan tashqari, ushbu mikro elementning so‘rilishini choy va qahva yomonlashtirishi mumkin.
- Temir preparatlarini qabul qiling
Eng muhim nuqta — hech qanday holatda ularni mustaqil ravishda qabul qilmang! Bu faqat shifokor tomonidan amalga oshirilishi kerak. Gap shundaki, dorixona bioqo‘shimchalarida temirdan tashqari boshqa moddalar: mikro elementlar va vitaminlar mavjud.
Bordi-yu, ushbu dorilarni nazoratsiz qabul qilsangiz, xavfsiz dozalardan oshib ketishingiz mumkin. Masalan, A vitamini gipervitaminozi — bosh va suyak og‘rig‘i, soch to‘kilishi, ko‘rishning buzilishi va boshqa yon ta’sirlar sizni bezovta qiladi.
Temirning me’yordan ortishi ham xavfli. Bu gemokromatoz deb ataladigan holatni keltirib chiqarishi ehtimoldan holi emas. Bu jigar, o‘t pufagi, qalqonsimon bez, yurak-qon tomir kasalliklari xavfini oshiradi va ayrim hollarda ba’zi saraton kasalliklarini keltirib chiqaradi.