Прогнозлаш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти (PMTI) экспертлари университетларни жойлаштиришнинг шаҳарлар ҳолатига, хусусан, транспорт тирбандлиги муаммосига таъсирини баҳолади.
Таълим муассасалари ижтимоий-иқтисодий тараққиёт гарови бўлгани учун уларни оқилона жойлаштириш шаҳарсозликнинг муҳим жиҳатларидан бирига айланади.
Масалан, 2012 йилда Москвадаги тирбандлик даражасини пасайтириш мақсадида 2020 йилгача шаҳар университетларини оптималлаштириш ва бириктирилган ҳудудларда ўқув кампусларини яратиш тўғрисида қарор қабул қилинди.
Шундай қилиб, QS World University Ranking рейтингига киритилган 25 та энг нуфузли олий таълим муассасаларидан 9 таси пойтахтимизда жойлашган. Қолган 16 таси бошқа шаҳарларда.
Ўрганишда Тошкент шаҳридаги транспорт тирбандлиги даражасини баҳолаш қуйидаги ҳисобга
- олинган ҳолда амалга оширилди:
- йўлларда ўртача тезликни ўлчаш;
- юкланган ҳаракатли йўл участкаларининг узунлигини ўлчаш;
- социологик сўров натижалари.
Маълумот учун: банд бўлган йўл участкаларининг узунлиги QGIS дастурий таъминотининг QuickMapServices маълумотлари асосида ўлчанади.
Йўл тирбандлиги харитасига кўра, автомобилнинг 10 км/соатдан кам тезликда ҳаракатланиши тўқ қизил рангда, 10-25 км/соат ичида — қизил рангда, 25-45 км/соат ичида — сариқ рангда, 45 км/соатдан юқори — яшил рангда. Шуларни ҳисобга олган ҳолда, тадқиқот тўқ қизил ва қизил ранглар билан белгиланган йўлларнинг узунлигини ҳисоблаб чиқди.
Тадқиқот натижаларига кўра қуйидагилар аниқланди:
Бугунги кунда пойтахт тирбанд йўлларининг умумий узунлиги 120 км дан ортиқ бўлиб, бу Тошкентдан Гулистонгача бўлган масофадан (119 км) ошади.
Ўзбекистондаги олий ўқув юртларининг 43 фоизи Тошкент шаҳрида жойлашган бўлиб, уларда мамлакат талабаларининг 34 фоизи (354 минг) таҳсил олади.
Сўровда қатнашган респондентларнинг 47 фоизи йўл тирбандлигининг пайдо бўлишининг учта асосий сабабидан бири сифатида мактабга бориш туфайли иш кунларида фаолликнинг ошиши ҳолатларини қайд этди. Сўровда қатнашган талабаларнинг 78 фоизи йўл тирбандлигини энг долзарб муаммолардан бири деб атаган.
Сўровда қатнашган талабаларнинг 9,3 фоизи дарсдан бўш вақтларида йўловчи ташиш орқали даромад топишини, уларнинг 91 фоизини Ўзбекистоннинг бошқа вилоятларидан пойтахтга ўқишга келган талабалар ташкил этишини айтди.
Бу уларнинг кундалик эҳтиёжларини қондириш учун қўшимча иш вақтидан фойдаланиш зарурлигини кўрсатади, бу эса, ўз навбатида, таълим сифатига салбий таъсир кўрсатмоқда.
Ўқиш даврида талабалар фаоллиги ўта тирбанд йўлларнинг 8,5 км дан 11,3 км гача ошишига олиб келади.
Тошкентда ўқиш даврида талабалар фаоллиги йўлдаги тирбандликларни 11 кмгача оширади — PMTI
Мактаб давридаги транспорт тирбандлигининг кучайиши туфайли атмосферага йилига қўшимча 507 тонна CO2 ажралади, бу эса яна 19 031 та бута ва дарахт экиш ёки 53 гектар шаҳар яшил майдонларини яратишни талаб қилади.
Қайд этилишича, олий ўқув юртларининг пойтахтда тўпланиши бошқа вилоятлардан кўпчилик ёшларнинг таълим олиш учун шаҳарга келишига сабаб бўлмоқда.
Тошкент шаҳрида бошқа вилоятларга нисбатан нархларнинг нисбатан юқорилиги, талабалар турар жойининг йўқлиги ва ижарага бериш нархининг қимматлиги таълим харажатларининг бир неча баробар ошишига олиб келади.
Ҳудудларда иқтисодиётнинг муайян тармоғи учун кадрлар тайёрлайдиган олий таълим муассасаларининг ҳудудий ихтисосликни ҳисобга олган ҳолда жойлаштирилиши таълим сифатини оширишга, фан, таълим ва ишлаб чиқариш интеграциясини таъминлашга хизмат қилади.
Шу билан бирга, олий ўқув юртлари яқинида хизмат кўрсатиш объектлари ва хизматларнинг кўпайиши ҳудудларнинг иқтисодий ривожланишига мултипликатив таъсир кўрсатади ва шу орқали минтақалараро номутаносибликни камайтиради.
Изоҳ (0)