«Ўзбекистон банк тизими ташқи иқтисодий шокларга яхши бардош бермоқда» — Марказий банк илк бор молиявий барқарорлик шарҳини тақдим қилди

Марказий банк 2022 йилнинг биринчи ярми учун молия тизимидаги заифликларни баҳоловчи, ундаги барқарорликни таҳлил қилувчи молиявий барқарорлик шарҳини тақдим қилди. 

Ўзбекистон банк тизими COVID-19 пандемияси ва ташқи иқтисодий шароитлар ўзгаришларидан келиб чиқадиган шокларга яхши бардош бермоқда. 

2022 йилнинг биринчи ярим йиллигида банк тизимининг молиявий барқарорлик кўрсаткичлари Базел III минимал талабларидан юқори бўлди. 

Регулятив капиталнинг ҳамда биринчи даражали капиталнинг монандлилик коэффициентлари минимал талаблардан 1,3 баравар юқорилигини кўрсатди. 

2017 йилдан бошлаб Ўзбекистонда жами кредитларнинг ЯИМга нисбати сезиларли даражада ошиб, МДҲ ва даромади ўртадан пастроқ бўлган давлатлар даражасига етди. 

2017—2020 йилларда Ўзбекистонда кредитлар ҳажми кескин ошиши ҳамда кредитларнинг ўсиш суръати ЯИМнинг ўсиш суръатидан юқори бўлди. 

2021 йилда Ўзбекистонда жами кредитларнинг ЯИМга нисбати (44 фоиз) МДҲ давлатлари бўйича медиана кўрсаткичидан (30 фоиз) баланд бўлиб, унинг юқори даражаси сақланиб қолмоқда. 

Шунингдек, Ўзбекистон қисқа вақт ичида жами кредитларнинг ЯИМга нисбати кўрсаткичи бўйича даромади ўртадан пастроқ бўлган давлатлар бўйича медиана кўрсаткичига етиб олди. 

Пандемия сабабли банклардаги муаммоли кредитларнинг (NPL) жами кредитлардаги улуши 5-6 фоизгача кескин кўтарилди. 

2022 йил 1 июль ҳолатига кўра, Ўзбекистоннинг муаммоли кредитлар улуши (4,9 фоиз) Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги (МДҲ) мамлакатлари (5,9 фоиз) ҳамда Марказий Осиё ва Кавказ мамлакатлари (5,2 фоиз) бўйича ўртача кўрсаткичдан пастроқ бўлди. Тармоқлар қирқимида муаммоли кредитлар саноат ва қишлоқ хўжалигида сезиларли ошган.

Шунингдек, макро стресс-тестнинг дастлабки натижалари банк тизимининг барқарор эканлигини кўрсатди. 

2024 йил охирига келиб, асосий ва мўътадил сценарийларда банкларнинг капитал етарлилик даражаси минимал регулятив капитал меъёридан (13 фоиз) юқори бўлишини ҳамда турли хил шокларга яхши бардош бера олишини намоён қилмоқда. 

Бироқ, хатарли сценарийда, яъни иқтисодиётнинг кескин ёмонлашуви ва валюта курсининг сезиларли даражада қадрсизланиши ҳолатида банк тизими регулятив капиталнинг монандлилик коэффициенти 13 фоизлик меъёрий чегарадан тушиб кетиш эҳтимоли юқоридир. 

Бунда сезиларли кредит йўқотишлар ва рискка тортилган активларнинг ўсиши банкларни регулятив капиталга нисбатан қўйилган минимал талабни бажара олмасликка сабаб бўлиши мумкин. 

2018 йилдан 2021 йилгача бўлган даврда кредит тўловининг даромадга нисбати 51 фоиздан юқори бўлган ипотека кредитларининг улуши динамикасида пасайиш кузатилди. 

Умумий ипотека кредитларининг 60–70 фоизини кредит тўловининг даромадга нисбати 51 фоиздан юқори бўлган ипотека кредитлари ташкил этмоқда. 

Қарз олувчиларнинг ортиқча қарз юкини чеклаш мақсадида 2020 йилда Марказий банк кредит тўловининг даромадга нисбати 50 фоиздан юқори бўлган жисмоний шахсларга кредитлар бериш чекловини жорий этди. 

Кредит миқдорининг гаров қийматига нисбати 76–90 фоиз оралиғида бўлган ипотека кредитлари улуши тахминан 90 фоизни ташкил этмоқда.