Ўзбекистон Термиз—Мозори-Шариф—Кобул—Пешовар трансафғон темир йўли лойиҳасини амалга ошириш учун бир неча йиллардан бери ҳаракат қилиб келади. «Дарё» бу лойиҳа Ўзбекистон ва бошқа давлатлар учун қанчалик муҳимлиги ва қийинчиликлари ҳақида сўз юритади.
Қозоғистоннинг Остона шаҳрида ўтаётган Осиёда ҳамкорлик ва ишонч чоралари бўйича кенгаш саммити доирасида Шавкат Мирзиёев Покистон бош вазири Шаҳбоз Шариф бошчилигидаги делегация билан музокара ўтказди.
Музокаралар чоғида Термиз—Мозори-Шариф—Кобул—Пешовар темир йўлини қуриш бўйича стратегик лойиҳани амалга ошириш батафсил муҳокама қилинди.
35 кун эмас 3 кун
Термиз—Мозори-Шариф—Кобул—Пешовар трансафғон темир йўли лойиҳасининг тахминий қиймати 5 миллиард долларни ташкил этади.
Узунлиги 600 километр бўлган темир йўл Марказий Осиё мамлакатлари учун Покистоннинг йирик денгиз портларига чиқиш йўлини очиб беради. Бу эса минтақавий алоқа ва савдони ривожлантиришга хизмат қилади.
Лойиҳа тўлиқ амалга оширилгач, Покистондан Ўзбекистонга юк ташиш 35 эмас, 3-5 кун давом этади.
Бундан ташқари битта стандарт контейнерни ташиш нархи қарийб уч баробарга арзонлашиши кутилмоқда.
Шу билан бирга, прогнозларга кўра, ушбу йўналиш бўйлаб юк ташиш ҳажми 10 миллион тоннага етиши мумкин.
Ҳаммаси қандай бошланган?
2021 йил 2 февраль куни Ўзбекистон—Афғонистон—Покистон ўртасидаги юқори даражадаги музокаралар натижалари бўйича Ўзбекистонга бошқа бозорларга чиқиш учун «энг қисқа ва энг арзон йўл» бўладиган Мозори Шариф—Кобул—Пешовар темир йўлини қуриш бўйича қўшма ҳаракатлар режаси («Йўл харитаси») қабул қилинган.
Темир йўл қуриш лойиҳасини молиялаштириш учун Ўзбекистон, Афғонистон ва Покистон давлат раҳбарлари номидан қўшма мурожаати асосида АҚШ Халқаро тараққиёт молия корпорациясининг ва бошқа халқаро молия институтлари маблағларининг жалб этилиши кўзда тутилган.
Темир йўл қурилиши 2022 йилнинг сентябрь ойида бошланиши режалаштирилган. Бироқ режалар ўзгариши сабаб бу амалга ошмади.
Ўтган йили Покистоннинг собиқ бош вазири Тошкентдаги халқаро конференцияда Термиз—Мозори-Шариф—Кобул—Пешовар темир йўли қурилиши масаласи бўйича ўз фикрларини билдирганди.
Жаноб Шавкат Мирзиёев, сиз ўз ғоянгиз маҳсули бўлган Термиз—Мозори Шариф—Кобул—Пешовар темир йўли лойиҳасини илғор равишда тақдим этиб келяпсиз. Биз Покистонда сизнинг фикрларингизни ўрганиб, бунга ишондик ва ҳозирги кунда бу ғоя нақадар тўғри эканлигини англаб, катта иштиёқ билан буни амалга оширишни кутиб қолмоқдамиз, — деган эди у.
Кейинчалик 2021 йилнинг охирида Ўзбекистон, Қозоғистон, Россия ва Покистон вакиллари Афғонистон муваққат ҳукумати билан Термиз—Мозори-Шариф —Кобул—Пешовар трансафғон темир йўли қурилиши лойиҳасини муҳокама қилганди.
Жоирй йилнинг 19 июль куни Афғонистон ҳудудида Термиз—Пешовар темир йўл алоқасини ўрнатиш бўйича Ўзбекистон, Покистон ва Афғонистоннинг қўшма лойиҳасининг йўналиши ва техник-иқтисодий асосларини аниқлаш бўйича экспедиция ишлари бошланган.
Аср лойиҳаси
2021 йилнинг июнь ойида Президент Шавкат Мирзиёев Сурхондарё вилоятига ташрифи давомида журналистлар билан учрашувда Мозори-Шариф—Кобул—Пешавор темир йўли қурилиши аҳамияти, лойиҳанинг иқтисодий, географик, сиёсий жиҳатдан фойдаси ва бошқа тафсилотлари ҳақида гапирган эди.
Президентнинг таъкидлашича, Ўзбекистон учун «ҳар доим энг муҳим вазифалардан бири чегаралар узоқ йиллар давомида ёпиқ бўлганига қарамай, денгиз портларига чиқиш бўлган».
Шавкат Мирзиёев ушбу трансафғон темир йўлини аср лойиҳаси деб атаган.
Тасаввур қилинг, битта ўзбек контейнерини Эрон ёки Покистон орқали ташиш 3—4 баравар арзонлашади, вақт 4—5 баравар қисқаради... Экспорт қилиш учун йўл керак. Йўл қисқа ва арзон бўлганида, барқарор иқтисодий ривожланиш таъминланади, бу тадбиркорларга фойда олиб келади, — дейди Президент.
Шунингдек, Мирзиёев Осиёда ҳамкорлик ва ишонч чоралари бўйича кенгаш саммити доирасида ҳам ушбу лойиҳа ҳақида гапириб ўтди.
Темир йўл қанчалик муҳим?
Темир йўл Ўзбекистоннинг жанубий чегарасидан Мозори-Шарифгача давом этиб, Кобул орқали Покистоннинг Пешоваригача давом этади.
Шу тариқа лойиҳа 1800 йилларнинг охирида Британия томонидан қурилган мавжуд темир йўл инфратузилмаси билан боғланади.
Бу орқали денгизга чиқиш имкони бўлмаган Ўзбекистон Покистон портлари орқали денгизга тезроқ ва арзонроқ чиқиш имкониятига эга бўлади.
Мутахассисларнинг ҳисоб-китобларига кўра, бу Ўзбекистондан Покистонга юк ташиш учун кетадиган вақтни 35 кундан 3 кунгача қисқартиради.
Лойиҳа нафақат Ўзбекистон учун, балки минтақадаги бошқа кўплаб давлатлар учун ҳам муҳимдир. Темир йўл фаолияти йўлга қўйилгач, Хитойнинг Покистоннинг Гвадар портини юк ташиш марказига айлантириш режалари кучаяди.
Трансафғон темир йўлининг дастлабки ғояси анча олдин пайдо бўлган. Россия ва Буюк Британия буни 20-аср бошларида кўриб чиққан.
1970 йилларда Эрон ва СССР, 2001 йилда АҚШ бошчилигидаги Ғарб ҳукуматлари ҳам бу лойиҳа билан қизиқиб кўради. Афғонистондаги хавфсизлик шароитлари бунга имкон бермайди.
Аммо ҳозир ҳокимият Толибон қўлида ва улар темир йўлни қўллаб қувватламоқда. Ўзбекистон ва Афғонистон расмийлари хавфсизлик муаммосини ҳал қилиш ва янги иқтисодий имкониятлар яратиш устида ҳамкорликда ишламоқда.
Агар лойиҳа амалга ошадиган бўлса бу минтақа учун дунё билан янада боғланиш ва Россияга қарамликни камайтиришга имкон беради.
Изоҳ (0)