АҚШнинг Небраска-Линколн университети олимлари сўнгги қирқ йил ичида Марказий Осиёнинг айрим қисмларида чўл ҳудуди 100 километрга кенгайганини маълум қилди, дея хабар бермоқда «Phys.org» нашри.
Тадқиқотчилар 1960 йилдан 2020 йилгача бўлган ҳаво ҳарорати ва ёғингарчилик маълумотларидан фойдаланиб, Марказий Осиёни 11 иқлим типига бўлди.
Шунингдек, ўтган асрнинг охиридан бошлаб чўл иқлими деб таснифланган ҳудуд шимолий Ўзбекистон ва Қирғизистон, жанубий Қозоғистон ва Хитойнинг шимоли-ғарбий қисмидаги Жунғор ҳавзаси атрофида шарққа ва шимолга томон 100 километрга кенгайгани аниқланган.
Бундан ташқари, олимлар бу сезиларли кенгайиш қўшни иқлим зоналарига домино таъсирини ўтказганини ва улар ҳам қурғоқчиликка учраганини таъкидлади.
1990 ва 2020 йиллар оралиғида баъзи ҳудудларда ўртача йиллик ҳарорат 1960 ва 1979 йиллардагига қараганда камида 5 даражага иссиқроқ, ёз қуруқроқ бўлиб, ёғингарчилик асосан қишда бўлган.
Вақт ўтиши билан ҳароратнинг ошиши ва ёғингарчиликнинг камайиши ўсимликлар дунёсида иссиқроқ, қуруқроқ шароитга мослашган турлар ҳукмрон бўлишига олиб келади, дейди эколог ва тадқиқот ҳаммуаллифи Жефри Дюкс.
«Бу чўл ёки ўтлоқларга боғлиқ бўлган ҳайвонларнинг озиқланишига таъсир қилади. Баъзи ҳудудларда узоқ муддатли қурғоқчилик ер ўлик тупроққа айланмагунча унинг унумдорлигини пасайтиради — дея қўшимча қилади Дюкс.
Жамоа, шунингдек, минтақанинг тоғли ҳудудларда ҳам бошқача вазиятни топди.
Хитойнинг шимоли-ғарбий қисмидаги Тян-Шан тоғ тизмасида ҳароратнинг кўтарилиши, ёғингарчиликнинг кучайиши қор шаклида эмас, ёмғир шаклида юз берди.
Ер ва иқлим бўйича мутахассис ва тадқиқотнинг етакчи муаллифи Си Хунинг сўзларига кўра, ҳароратнинг ошиши ва ёғингарчиликнинг кўпайиши музнинг юқори баландликларда эришига ҳисса қўшмоқда, бу эса бу диапазондаги музликлар қисқаришининг мисли кўрилмаган тезлигини англатиши мумкин.
Олимларнинг тушунтиришича, қор ёғишининг камайиши сабаб Марказий Осиёдаги музликлар йўқолган музнинг ўрнини боса олмайди, бу эса келажакда одамлар ва экинларга камроқ эриган сув оқиб келишини билдиради.
«Тоғ-кон саноати ва қишлоқ хўжалиги каби инсон омили ҳам чўлланишга ёрдам беради. Шунинг учун Марказий Осиё ҳукуматлари барқарор қишлоқ хўжалиги ва урбанизацияга эътибор қаратиши керак» — дейди Буюк Британиянинг Оксфорд университети географи Трой Стернберг.
Изоҳ (0)