Шавкат Мирзиёевнинг туман ҳокими сифатидаги ҳисоботи, Ботир Зокировга маҳлиё Москва, «конституция ҳозир қайта кўриб чиқилишга муҳтож». Ўзбек матбуоти 15 июнда нималар ҳақида ёзган?

Тарих — ҳаёт такрорлардан иборат экани ҳақида сабоқ берувчи энг яхши устоз; ҳар кунлик бу сабоқлардан доим ҳам вақтида ва тўғри хулосалар чиқарилмаса-да, тарих барибир беқиёс устозлигича қолаверади.

Ўзбекистон ва жаҳоннинг бундан 90, 60 ва 30 йил аввалги манзарасига ўзбек матбуоти кўзи билан имкон қадар назар солиш ҳам қизиқ, ҳам фойдали кўринди. Ўн йиллар муқаддам айнан бугунги санада нималар бўлган, давр матбуоти улар ҳақида нима деб ёзган, ушбу воқеа-ҳодисаларга жамоатчиликнинг муносабати қандай эди — бари «Кун матбуоти тарихи» рукни материалларида.

90 йил аввал. 1932 йил 15 июнь, чоршанба

Тошкентда Афғонистоннинг СССРдаги фавқулодда элчиси, Афғонистон қироли Нодиршоҳнинг акаси Муҳаммад Азизхон бўлган. «Вокзалда фавқулодда элчини... Ўзбекистондаги... афғон консулхонасининг мудири ва Тошкентдаги афғон маҳалласининг вакиллари қарши олдилар», — дейилади «Қизил Ўзбекистон» ахборотида.

«Ўрта Осиё жумҳуриятларида маҳаллий чигирткалар билан кураш ишида кўрилган муваффақиятлар фақатгина аэропланлар ёрдами билан бўлаётир... (Айни вақтда) Афғонистондан чигирткаларнинг пода-пода бўлиб учиб ўтишлари давом этаётир», — бу «Ҳашаротлар билан курашув жумҳурият контораси уйқуда» хабаридан иқтибос эди.

Жаҳонда нима гап? Германия ички ишлар вазири Вилгелм фон Гайл Рейхстагда чиқиш қилиб, «Веймар конституциясида неча маротаба тешиклар ясалган эди, конституция ҳозир қайтадан қаралишга муҳтождир», деб баёнот берган. Айни вақтда, фон Гайлнинг қўшимча қилишича, «Германияда давлат идорасининг энг муваффақиятли шакли — монархиядир».»Лекин яшов учун кураш йўлида ўтиб турган шу кунларда мамлакатда давлат идорасининг жумҳурий ёки монархия усулида бўлиш масаласи ҳал қилина олмайди. Вазирнинг айтишича, у ҳозир давлат қурилиши тўғрисидаги масалани қўйиб, Германия халқини ташвишга солишни истамайди», — дейилади «Қизил Ўзбекистон»нинг «Монархия ҳаммадан яхши» хабарида.

60 йил аввал. 1962 йил 15 июнь, жума

Ўзбекистонлик санъаткорлар Москвада катта концертлар бермоқда, бу концертларни, хусусан, СССР етакчиси Никита Хрушчёв, Мўғулистон раҳбари Юмжагийн Седенбал, Сенегал бош вазири Мамаду Диа ҳам кузатмоқда. 13 июнь куни ўтган концерт ҳақида ЎзТАГ (ҳозирги ЎзА) мухбири шундай деб ёзади: «Ботир Зокировнинг қўшиқларини Ўзбекистонда ким билмайди? Маълум бўлишича, у Москвада ҳам жуда машҳур экан. Биз Болшой театр оркестрининг созандалари репетиция вақтида тингловчи бўлиб қолгач (уларнинг ўрнини Ўзбекистон эстрада оркестри эгаллаганидан кейин), ажойиб овози ва драматик актёрга хос таланти бўлган бу артист шарафига қандай қарсак чалганликларини кўрдик. Кечқурун эса томошабинлар уни узоқ вақтгача саҳнадан қўйиб юбормадилар».

«СССР дунёдаги энг ривожланган ва фаровон мамлакат» деган тушунча асосан пропаганда кучи билан одамлар онгига сингдирилган. Мана шундай тарғибот ва ташвиқот ишлари самарали ва муваффақиятли олиб борилиши учун газеталарда «Пропагандист ва агитаторларга ёрдам» рукни остида катта-катта таҳлилий материаллар берилган. Бу материалларда нималар ёзилган? Бу саволга «Қизил Ўзбекистон»да босилган «Тарих ҳукми» мақоласидан бир кичик парча келтириш билан жавоб берамиз: «Капиталистик дунёнинг асосий таянчи, ‘ифтихори’ бўлмиш Америка Қўшма Штатлари ҳозирги вақтда экономиканинг ўсиш суръати жиҳатидан жаҳонда энг охирги ўринлардан бирини эгаллайди. Бу Америка экономикасида кетма-кет рўй бераётган кризис натижасидир».

Дунёда нима гап? Масалан, Португалияда қамоқхоналар (1962 йилги ўзбек газетаси уларни «тюрмалар» деб ёзади) Салазар диктаторлик режимига мухолиф кайфиятдаги одамлар билан тўлиб кетган.

30 йил аввал. 1992 йил 15 июнь, душанба

Юнусободда метро қурилиши давом этмоқда. «Қурилиш материалларининг тақчиллиги, устига устак шу хом ашёларнинг нархи ҳаддан ташқари ошиб кетганлиги метросозларга ҳам таъсир қилмай қолмади. Лекин қурувчилар бор имкониятларни ишга солиб, метронинг учинчи йўлини ўз вақтида топширишга ҳаракат қилишмоқда», — дейилади «Тошкент оқшоми»нинг «Ер ости қасри қурилишида» хабарида. Хабарга илова қилинган суратларда Юнусобод йўналишидаги «Лоҳутий» бекати қурилишидан лавҳалар берилган. Хабарда бекатларни фойдаланишга топширишнинг «ўз вақти» қачонлиги айтилмаган, аммо, масалан, мана шу лойиҳавий номи «Лоҳутий» бўлган станция орадан салкам 10 йил ўтиб, 2001 йил октябрида «Минг ўрик» номи остида ишга тушган.

Тошкент шаҳар ҳокими ҳузуридаги Маслаҳат кенгаши уй-жойларни хусусийлаштиришга тараддуд кўриш ва уни ўтказиш тўғрисидаги масалани кўриб чиққан. Мажлисда, жумладан, Мирзо Улуғбек тумани ҳокими Шавкат Мирзиёев ҳам ҳисобот берган. Бу ҳақда «Тошкент оқшоми» шундай деб ёзади: «Маслаҳат кенгашининг аъзолари... Мирзо Улуғбек тумани ҳокими Шавкат Миромонович Мирзиёевнинг... Ўзбекистон Президентининг Улуғ Ватан уруши ногиронлари, қатнашчиларига қўшимча имтиёзлар бериш тўғрисидаги Фармонининг қандай бажарилаётганлиги тўғрисидаги ҳисоботини ҳам тингладилар. Ана шу раёнларда, шунингдек, шаҳар уй-жой бошқармасида мазкур Фармонда кўзда тутилган имтиёзлар берилаётганлиги таъкидлаб ўтилди. Жумладан, Мирзо Улуғбек раёнида деярли ҳамма ногиронлар ва уруш қатнашчилари, байналмилалчи жангчилар, ҳалок бўлганларнинг оилалари уй-жойлар билан таъминланган. Уларнинг хонадонларини телефонлаштириш, автомашиналар ажратиш масалалари ҳал этилмоқда, коммунал хизматлар ҳақини тўлашда имтиёзлар берилмоқда. Ана шундай имтиёзга эга бўлганларга уларнинг хоҳишига кўра ҳақ олмасдан хонадонлар хусусий қилиб берилмоқда».

Қорақалпоғистонда раҳбарият ўзгарган:

Тошкент шаҳар ИИБ бошқарма бошлиғи, милиция подполковниги Шарифхон Умархоновнинг «Эшикларимиз қулфсиз бўлсин» мақоласидан иқтибос: «Ўтмишда бизда номаҳрам аёлга тикилиш гуноҳи азим ҳисобланган. Бугун-чи? Аксинча, гуноҳни унутдик. Халқимиз учун ёт бўлган иллат — фоҳишабозлик юртимизга кириб келди. Мадраса-ю масжидлар қайта таъмирланаётган қутлуғ кунларда кўҳна Шошимизда бу иллатнинг чуқур илдиз отиб, ёшлар тарбиясига салбий таъсир этишига йўл қўймаслигимиз зарур. Шу мақсадда ички ишлар идораларида янги бўлинма — ‘Ёшлар одоб-ахлоқи доирасида ишловчи бўлинма’ ташкил этилди. Мазкур бўлинма сауна, видеосалон ва меҳмонхоналар ишини назорат қилиб боради».

Ушбу материал ҳуқуқлари муаллифларида сақланган ҳолда эълон қилиш шарти билан «Дарё» интернет-нашрига тақдим этилди.