TBC Bank’нинг Ўзбекистон орнаментларига қандай боғлиқлиги бор? Ушбу савол TBC Ornaments лойиҳаси ҳақида эшитган ҳар бир кишининг хаёлига келади. Гап шундаки, TBC Bank’нинг мақсади фақат онлайн-банкинг хизматларини тақдим этиш эмас, балки санъат, мусиқа, кулинария, инновацион технологиялар, мода ва архитектура каби мамлакатнинг маданий соҳаларини ҳам қўллаб-қувватлашдир. Грузияда муваффақиятли амалга оширилган «Орнаментлар» лойиҳасини Ўзбекистонда ҳам жорий қилмасликнинг иложи йўқ эди, чунки бу ерда орнаментлар ҳар қадамда учрайди. Ушбу лойиҳа, банк фаолияти, вилоятларга сафар ва шахсий услубни ишлаб чиқиш ҳақида TBC Ornaments иллюстратори Поля Покатаева сўз юритади.
Тарихга назар
Келинг, ҳаммасини бир бошидан бошлаймиз. TBC Ornaments —TBC Bank Uzbekistan компаниясининг ижтимоий лойиҳаси. Лойиҳанинг мақсади — Ўзбекистондаги амалий санъат ва халқ ижодига тегишли рақамли орнаментларнинг тўлақонли digital каталогларини яратиш ва улардан бўлажак маҳсулотлар, лойиҳалар, имижлар брендини юритиш учун фойдаланиш имконини барчага тақдим этиш.
Мазкур лойиҳа 2021 йилнинг баҳорида оммага эълон қилинган эди. Апрель ойида Тошкент—Самарқанд—Ургут—Нурота—Бухоро—Ғиждувон йўналиши бўйлаб ўзбек тўқимачилигига бағишланган илк экспедиция ўтказилди. Саёҳат давомида экспедиция иштирокчилари музейлар ва ҳунармандчилик марказларига бориб, юздан ортиқ орнаментларни тасвирга олишди. Сўнг ҳар бир орнаментни рақамли форматга ўтказиш, уларнинг тавсифларини тайёрлаш ва миллий нақшлар базасини йиғиш учун платформа яратиш бўйича ишлар бошланди.
18 ноябрь куни www.tbc-ornaments.uz digital платформаси ишга тушди. 2021 йилнинг декабрида Фарғона водийси бўйлаб ўзбек керамикасига бағишланган иккинчи экспедиция бўлиб ўтди. Ишчи гуруҳ Наманган, Риштон, Марғилон ҳамда Фарғона шаҳарларига йўл олди.
Айни вақтга келиб, платформада Ўзбекистоннинг турли бурчакларидан 200 га яқин орнаментлар тўпланган. Учинчи экспедиция Қашқадарё бўйлаб уюштирилиши режалаштирилмоқда.
Лойиҳа ишга тушган вақтдан бошлаб, уни Uztelecom, Testo, B&B ва Чайкоф каби Ўзбекистон бозоридаги йирик «ўйинчилар» қўллаб-қувватлади. Ушбу брендлар биринчилардан бўлиб ўз қадоқлари ва реклама кампаниялари дизайнида рақамлаштирилган орнаментлардан фойдаланди.
TBC Ornaments вилоятларда
Кейинги қадам лойиҳанинг вилоятларга чиқиши бўлди. Асосий мақсад, 12 та ҳудудни уларнинг ҳар бирига хос бўлган нақшлар ва турли хил персонажлар орқали намойиш этиш эди. TBC Bank’нинг жойлардаги ҳар бир шоуруми учун алоҳида дизайн, шунингдек, мерчандайзинг пакети ишлаб чиқилди.
Биринчи навбатда, матоли орнаментдан, шунингдек, архитектура, ёғоч ўймакорлиги, керамика ва танга зарб қилишда қўлланиладиган қадимги ўзбек нақшлари хилма-хиллигидан фойдаланилди. Лойиҳани амалга оширишга 10 йилдан бери иллюстрациялар яратиш ва уларнинг дизайни устида ишлаш билан шуғулланиб келаётган Поля Покатаева жалб этилди. Ушбу иллюстратор фаолияти давомида ўзининг оммага танилиб улгурган услубини шакллантиришга эришган (Покатаеванинг ишлари билан унинг pollyroark Instagram саҳифасида танишиб чиқишингиз мумкин).
Поля, сиз учун TBC Ornaments — бу нима?
Ушбу лойиҳа мен учун, энг аввало, янгиликка айланди. Чунки, биринчидан, банк ижтимоий-маданий фаолият билан шуғулланиш ноодатий ва ажойиб. Мен TBC Bank бренди қандай барпо этилганидан таажжубдаман, унинг ортида ўзининг қадриятлари, дунёқараши ва қизиқишларига эга ҳақиқий инсонлар турганини ҳис қилиш мумкин.
Иккинчидан, бу лойиҳага тайёрланишим ва унинг устида ишлашим давомида ўқиган, кўрган ва тўплаган қизиқарли маълумотларнинг кўплиги. Вилоятлар кенг қамровли ва бепоён, шу билан бирга ғоят қизиқарли мавзу. Кўпинча агар бирор-бир ғаройиб нарса сенинг ёнингда бўлса, бу сен учун оддий ҳолга айланиб қолади. Лойиҳа сабабли мен бизнинг маданий меросимизга бошқача назар билан қарай бошладим.
Ён-атрофдан гўзалликни излаб топиш ва кўра олиш жуда муҳим. Худди рассом Савицкий ахлат уюмлари орасидан ажойиб миллий либослар ва безакларни топиб, таажжубланарли картиналар яратганидек.
Мен учун Ўзбекистон — бу инсонлар ва улар яратган нарсалар.
Ҳар бир вилоят учун дизайнларни қандай яратгансиз ва улар қандай маънони ифодалайди?
Юқорида айтиб ўтганимдек, асосий вазифа ҳар бир ҳудудни унинг ўзига хос орнаментидан фойдаланган ҳолда архетиплар орқали ифодалаш эди. Буни ҳар бир персонаж касб, фаолият тури, архитектура ёрдамида амалга оширган серияларни тайёрламоқчи эдим.
Ўзбекистон кенгликлари бўйлаб маданий саёҳат қуйидагича кўриниш олди:
- Фарғона вилояти — Ўрта Осиёнинг асосий «кулолчилик устахонаси». Асосий персонаж — кулолчи, Риштон сопол идишларини эслатади, орқа фонда Мадина Қосимбоеванинг анорлари акс этган сўзана.
- Бухоро вилояти — раққоса, зардўзли, енгсиз кўйлакда ижро этиладиган машҳур Бухоро рақси тимсоли. Орқа планда — Арк қалъаси.
- Самарқанд вилояти — бу, биринчи навбатда, меъморчилик, мовий-ҳаворанг туслар. Бу ерда биз Усто Мўминнинг «Дуторчи бола» асаридан илҳом олинган мусиқачи — дуторчини кўрсатдик. Мусиқачининг эгнида ярим ипак матодан тикилган беқасам, орқа фонда — Шердор мадрасаси.
- Навоий вилояти — Нурота каштачилик мактаби, нақш — анор дарахти, фонда — «Чашма» меъморчилик мажмуаси.
- Қашқадарё вилояти – гилам тўқиш, тароқгул нақши (тароқ нақши), орқа фонда – Кўк гумбаз масжиди (Шаҳрисабз).
- Наманган вилояти — Чуст, пичоқлар, узумчилик, сабзавотчилик. Нақш — чоргул, босилган орнамент.
- Андижон вилояти — дорбозлик, этикдаги анъанавий орнамент ва кўйлакдаги ўсимлик орнаменти.
- Жиззах вилояти — ошпаз, Жиззах сомсаси, тандир, нақш — розетка.
- Сирдарё вилояти — полизчилик, атлас кийим.
- Сурхондарё вилояти — дўппилар ва улардаги кашта. Эркаклар дўпписида тўртта қалампир бўлади, аёлларники эса ўсимлик орнаменти бор, думалоқ шаклда, занжир каштали ёки Бойсунники бўлади. Ўн иккита дўппи ўн иккита вилоятни рамз қилади.
- Хоразм вилояти — қўғирчоқ санъати, ёғоч ўймакорлиги, фонда — босилган оранаменти бор мато.
- Тошкент ва Тошкент вилояти — қадимги касб-ҳунар ва замонавий технологияларнинг умумлашуви, янги кўринишдаги маданият. Персонаж — Ўзбекистон Бадиий академиясининг марказий кўргазма зали фонидаги суратчи йигит. Енгсиз кўйлакда Пискентнинг ўсимлик орнаменти.
Мен ҳозирги услубимни шунчаки тасодифан танлаган эмасман. Уни танлаб бўлмаса ҳам керак, бу худди бирорта рассомнинг асарига қараб: «Менга ёқди, оламан», — дегандай гап. Бизнинг услубимиз — бизнинг ўзимиз демак. Қандай эшитилишимиз, дунёни қандай кўришимиз ва унда қай даражада ўзимизни англашимиз — буларнинг барчасида азалдан маълум бир услуб мавжуд.
Иллюстрациямдаги менинг ҳозирги услубим айни пайт менинг қандайлигимни ифода этади. Ушбу стил менга ёққан нарсалардан, менинг ҳаётий ва визуал тажрибамдан, менинг кечинмаларимдан пайдо бўлган ва мен бошқа рассомлар, дизайнерлар, иллюстраторлар, операторлар ва режиссёрлардан ўзимга ёққанини оламан, буни мутлақо англамайман.
Онгли равишда фойдаланадиганларим ҳам бор. Масалан, менга ноодатий ракурслар ва пропорциялар, минимализм, қизиқарли шакл, маҳаллий ранглар ёқади. Шунингдек, оқ листнинг бўш майдонидан иллюстрациянинг рангсиз қисми сифатида фойдаланишни ёқтираман.
Менга Анри Матисс ва унинг аппликациялари, Ўрол Тансиқбоевнинг илк ишлари, айниқса, «Қизил кўз» ва «Йўл» асарлари илҳом бағишлайди. Китоблардаги болалар иллюстраторларидан менга Виктория Семикина ва Жулия Сарда ёқади. Ушбу рассомларнинг стили меникидан фарқ қилсада, мен улардан кўп нарсани ўрганаман. Шунингдек, мен дизайнни хуш кўраман ва бу менинг иллюстрацияларимда ўз аксини топади.
TBC Ornaments лойиҳасига келсак, кўзимни яйратиб, мени илҳомлантирган нарса — болалигимда ўзбек халқ эртакларида учратган Ўрта Осиё миниатюра ва иллюстрациялари. Миниатюралардан мен иллюстрациялар атрофидаги рамкачалар, булутлар шакли, режалилик ва истиқболнинг йўқлигидан фойдаландим, яъни мен ўз услубимни сақлаб қолган ҳолда менга керакли муҳит ва миллий колоритни яратишга ёрдам берган элементларни қўшдим.
Шунингдек, мени ўз ишини севадиган инсонлар илҳомлантирди. Мен умумий образлар ва ракурсларни кўрсатиш мақсадида усталар ва уларнинг иш жараёни акс этган фото ва видеоматериалларни ўрганиб чиқдим. Сезган бўлсангиз, иллюстрациялардаги барча қаҳрамонларнинг кўзлари ёпиқ ва юзида табассум, сабаби — улар ўзи севган иш билан шуғулланмоқда. Ахир бу инсон ҳаётидаги энг муҳим нарсалардан бири.
TBC Bank Ўзбекистон орнаментлари дунёси бўйлаб саёҳатини давом эттиради. Сиз эса бу саёҳатни ижтимоий тармоқлардаги банкнинг расмий саҳифалари орқали кузатиб боришингиз, шунингдек, экспедиция натижаларини www.tbc-ornaments.uz платформасида кўришингиз мумкин.
Facebook: tbcuz
Instagram: tbcbankuzbekistan
Telegram: tbc_bank_uzb
Реклама ҳуқуқи асосида.
Изоҳ (0)