Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази томонидан 2022 йил 1-чораги бўйича «Банклар фаоллик индекси» ҳисоблаб чиқилди.

Мазкур индекс Ўзбекистондаги 31 та банкни қамраб олган бўлиб, банк тизимидаги ислоҳотлар ва трансформация жараёнларининг самарадорлиги, рақобат муҳити ўзгариши ҳамда барқарорлик даражасини баҳолаб бориш мақсадида тузилади.

Индексни ҳисоблашда банкларнинг 7 та йўналиш бўйича 21 та кўрсаткичлари: молиявий воситачилик, молиявий оммабоплик, капитал етарлилиги, активлар сифати, бошқарув самарадорлиги, даромад олиш салоҳияти ҳамда ликвидлилик кабилар таҳлил қилинади.

2022 йил 1 апрель ҳолатига кўра Ўзбекистон банк тизими активлари 436,8 трлн сўм (2021 йил апрель ҳолатига нисбатан ўсиш – 19,3 фоиз), мажбуриятлари 365 трлн сўм (19 фоиз), кредитлари 327,2 трлн сўм (16,8 фоиз) ҳамда депозитлари 148,4 трлн сўмни (31,2 фоиз) ташкил этди. 

Ҳозирги кунда банк тизимида 56,7 минг киши фаолият олиб бормоқда.

Йирик банклар рейтинги

Давлат улуши мавжуд банклардан бири «Ипотека банк» 6 поғонага юқорилаб, 3-ўриндан жой олган бўлса, бошқа бир давлат банки «Ўзсаноатқурилишбанк» 13-ўриндан 10-ўринга кўтарилди. 

1-ўрин. ‘‘Капиталбанк’’ молиявий воситачилик (1-ўрин), молиявий оммабоплик (2-ўрин), активлар сифати (1-ўрин) ва ликвидлилик (3-ўрин) кўрсаткичлари бўйича етакчи банклардан бири бўлиб келаётгани мазкур банкнинг 1-ўринда сақланиб қолишига ёрдам берди. 

Банкнинг муддатли депозитлари ҳажми 2021 йил 1 март ҳолатига нисбатан 2,2 баробарга кўпайди ва жами кредитларига нисбати 94 фоизни ташкил этди.

Банкнинг мажбуриятлари таркибида бошқа банклар ва молия институтлари ҳамда ҳукуматдан олинган маблағлар улушининг камлиги «Капиталбанк»нинг аҳоли ва тадбиркорлар билан фаол ишлаётганидан далолат бермоқда.

Мазкур молия муассасасининг ҳар бир филиалига тўғри келувчи кредит олган жисмоний ва юридик шахслар сони банк тизими ўртача кўрсаткичидан мос равишда 1,2 ва 1,4 баробар юқори. 

2-ўрин. Trast банкнинг даромад олиш салоҳияти (1-ўрин), ликвидлилик (1-ўрин) ҳамда активлар сифати (3-ўрин) бўйича кўрсатган натижалари мазкур банкнинг 2-ўринга кўтарилишини таъминлади. 

Банкнинг активлар бўйича эҳтимолий йўқотишларгача бўлган соф фоизли даромадларининг жами активларига нисбати 2 фоиз, жами фоизли харажатларига нисбати эса 2,8 баробарни ташкил этди. 

3-ўрин. ‘‘Ипотека банк’’ давлат улуши мавжуд йирик банклар қаторида биринчи бўлиб, топ-3 банклар қаторига қўшилди. 

Бунга банкнинг молиявий оммабоплик (1-ўрин), бошқарув самарадорлиги (2-ўрин) кўрсаткичлари бўйича етакчиликни сақлаб қолаётгани ҳамда молиявий воситачилик (11-ўрин), активлар сифати (8-ўрин) бўйича кўрсаткичларида сезиларли ижобий ўзгаришлар сабаб бўлди. 

Банкнинг муддатли депозитлари ҳажми 2021 йил 1 март ҳолатига нисбатан 1,6 бараварга кўпайди, бошқа банклар ва молия институтларидан олинган депозитлар ва кредитларининг жами мажбуриятларидаги улуши 50 фоиздан 43 фоизгача камайди. 

Кичик банклар рейтинги

1-ўрин. ‘‘Давр банк’’ умумий рейтингда етакчиликни сақлаб қолишига молиявий оммабоплик (1-ўрин), активлар сифати (1-ўрин), бошқарув самарадорлиги (4-ўрин) ҳамда даромад олиш салоҳияти (4-ўрин) кўрсаткичлари бўйича топ-5 кичик банклар қаторида барқарор қолаётгани сабаб бўлди. 

Ушбу банкнинг муаммоли кредитлари 0,5 фоизгача камайган бўлса, банкдан кредит олган юридик шахслар сони 2021 йил 1 март ҳолатига нисбатан 29 фоизга, кредит олган жисмоний шахслар сони 59 фоизга кўпайди.

2-ўрин. Ziraat bank бошқарув самарадорлиги бўйича 3-ўринни эгаллагани ҳамда молиявий оммабоплик (7-ўрин), капитал етарлилиги (6-ўрин) ва даромад олиш салоҳияти (6-ўрин) кўрсаткичларининг яхшилангани банкнинг 2-ўринда сақланиб қолишига ёрдам берди. 

Банкдан кредит олган юридик шахслар сони 43 фоизга, жисмоний шахслар сони 5 фоизга кўпайган бўлса, топ-10 йирик мижозларга берилган кредитларнинг кредит портфелидаги улуши 46 фоиздан 29 фозга тушди. 

3-ўрин. ‘‘Пойтахт банк’’ молиявий оммабоплик (2 поғонага), активлар сифати (3 поғонага) ва ликвидлилик (1 поғонага) кўрсаткичларининг яхшиланиши банкнинг 3-ўринга кўтарилишига ёрдам берди. 

Банкнинг муддатли депозитлари 2021 йил 1 март ҳолатига нисбатан 123 фоизга ошди. Муаммоли кредитлари улуши 2,4 фоизгача камайгани ҳамда зарарларни қоплаш захираларининг активларига нисбатининг камлиги банк активлар сифати юқорилигини кўрсатмоқда.

Аввалроқ Ўзбекистонда биринчи чоракда банклар томонидан қарийб 700 млрд сўмлик солиқ тўлангани ҳақида хабар берилган эди.