Ҳозирда дунё миқёсида кузатилаётган яримўтказгич (чип)лар танқислиги туфайли автомобиллар ва гаджетларни истеъмолчига ўз вақтида етказиб беришда қийинчилик туғдирмоқда. Хусусан, UzAuto Motors ҳам бу муаммодан холи эмас. Компания ўз мижозларига етказиб беришни эмас, балки баъзи турдаги автомобилларга шартнома беришни хам тўхтатди. Бунга чиплар етишмовчилиги сабаб қилиб кўрсатилди.
Тошкент шаҳридаги Турин политехника университети Машинасозлик технологияси ва авиакосмик инжиниринг кафедраси мудири, доцент, Тоҳиржон Пўлатов чиплар етишмовчилиги юзасидан «Дарё»га қисқача изоҳ берди.
Мутахассиснинг маълум қилишича, замонавий автомобилларда қирқтадан юзтагача яримўтказгичлар блоки, яъни бошқарув блоклари ўрнатилади.
Автомобилнинг двигателини бошқарадиган компьютер бор. Бу ҳам битта блок. Умумий олганда, Electronic Control Unit (ECU) – бошқарув блоки дейилади. Масалан, автомобиль ойналарини кўтариб тушириш учун ҳам битта бошқарув блоки ўрнатилади. Микроиқлим тизими, актив ва пассив хавфсизлик қурилмаларини ишлатиш ва назорат қилиш учун ҳам ҳар бирига биттадан тегишли функцияга эга бўлган, олдиндан дастурланган бошқарув блоклари ўрнатилади. Бошқарув блоки яримўтказгичлардан йиғилган бўлиб, унинг таркибида биз билган электрон схемалар, процессорлар, микропроцессорлар бўлади. Шунинг учун ҳозирги кунда яримўтказгичлар таъминотидаги узилишлар бошқарув блокларини ишлаб чиқаришдаги муаммоларга, бу эса ўз навбатида тайёр автомобиль ишлаб чиқаришда етишмовчиликларга олиб келмоқда. Мисол учун, ҳозирда Cobalt автомобилининг ўриндиғи иситгичсиз ишлаб чиқарилмоқда. Ўриндиқни иситувчи қурилма бор, лекин уни ўчириб-ёқадиган, ҳароратни назорат қиладиган блок, яъни модуль йўқ. Шу боис Cobalt мана шу модулсиз сотилмоқда, – деди Тоҳиржон Пўлатов.Олимнинг фикрича, яримўтказгичлар танқислигининг глобал тус олишига Хитой ва АҚШ ўртасидаги келишмовчилик сабаб бўлган.
АҚШ томонидан қўйилган савдо санкцияларига нисбатан Хитой ҳукумати ўз навбатида жавоб қайтармоқда. Бу яримўтказгичларни етказиб бериш вазиятида яққол намоён бўлмоқда. Санкция қўйилгандан кейин, бир томон иккинчи томонга пулни тез ва ўз вақтида ўтказиб бермайди. Бу занжир. Занжирнинг битта бўғини ишдан чиқадиган бўлса, қолган қисмларига ҳам ўзининг таъсирини кўрсатади. Иккинчи асосий сабаб эса COVID-19 пандемияси. Заводларнинг карантинга олиниши, ишларнинг тўхтатилиши конвеернинг ишини анча ортга суриб юборди, – деди мутахассис.Тоҳиржон Пўлатовнинг қўшимча қилишича, чип ишлаб чиқариш ўта мураккаб жараён.
«Жуда юқори технология керак. Қиммат технологияни ишлатиш учун жуда ҳам юқори салоҳият ва катта инвестиция талаб этилади. Бу автомобиль заводини қуришдан ҳам қийин ва қиммат. Чип ишлаб чиқарадиган битта заводни ишга тушириш учун камида 4-5 йил вақт кетади» , – деди у.