«Беларусь полицияси жуда яхши. Беларуснинг ўзи эса жуда чиройли». Африка ва Яқин Шарқдан келиб, Минскда қолиб кетган минглаб мигрантлар қандай яшаяпти ва нима хоҳлаяпти?

Беларусь ва Европа Иттифоқи чегарасидаги миграцион инқироз бошланганига бир неча ой бўлди. Африка ва Яқин Шарқдан келган минглаб қочоқлар ҳамон Беларусда қолмоқда. Уларнинг айримлари чегарани ёриб ўтишга бир неча бор уриниб кўрди, бироқ бу уринишлар муваффақиятсиз тугади. Кўпчиликнинг Европа Иттифоқига кириб олиш умиди сўнган ва ўз ватанига қайтишга қарор қилган, чунки бошқа чора йўқ. Meduza мухбири билан суҳбатда бўлган қочоқлар нима сабабдан ўз юртини ташлаб келгани, нега Европага интилаётгани ва энди нима қилмоқчилиги ҳақида ҳикоя қилди («Дарё» эса бу ҳикояларни ўзбек тилига ўгирди).

«Брузги» чегара-ўтказиш пункти яқинидаги қочоқлар лагери 18 ноябрь куни ҳувиллаб қолди. Беларусь чегара хизмати хабарига кўра, муҳожирлар чегара яқинидаги «транспорт-логистика маркази ҳудудига кўнгилли равишда кўчиб ўтган». Бу — ерга ёйиб ташланган матрасларда икки минг киши ухлайдиган бир омбор. «БелТА» давлат ахборот агентлиги маълумотларига кўра, у ерда муҳожирлар егулик, ичимлик сув, кийим-бош ва ҳатто коронавирусга қарши вакцина билан таъминланмоқда.

Яна бир неча юз нафар мигрант ватанига учиб кетган. Масалан, 400 га яқин ироқлик Iraqi Airways авиакомпаниясининг махсус эвакуация рейси орқали уйига қайтиб кетган.

Бироқ Беларусда ҳали ҳам етти мингга яқин қочоқ бор. Уларнинг асосий қисми Ироқ, Сурия ва Ямандан. Беларусь расмийлари «ҳеч ким куч билан қувиб солинмаслиги»ни таъкидламоқда. Александр Лукашенко эса Германияга ҳеч бўлмаса икки минг киши учун эвакуация коридори ташкил этишни таклиф қилди. Берлин бу таклифни рад этди.

«Бу ерда ерости ўтиш жойлари кўп экан. Ўша ерда тунайверамиз»

Исиниш ёки тамадди қилиш учун ичкарига кирмоқчи бўлганлар буюмларини ё ерости ўтиш жойларида, ёки савдо маркази деворлари этагида қолдиради — шунда ичкаридан қўриқчи чиқиб, буюмлар ва сумкаларни олишни талаб қилади. Яна биров эса рюкзагини шундай ерга ташлаб ҳам кетаверади.

Ўша ерости ўтиш жойларида пули қолмаган қочоқлар тунайди. Ҳали озгина бўлса-да пули борлар эса хостелларга жойлашган. Ҳам пули бор, ҳам Беларуснинг ҳақиқий визасига эга мигрантлар эса расмий равишда меҳмонхоналарга жойлашади.

Аммо уларнинг ҳеч бирида «энди нима қилиш керак?» деган саволга аниқ жавоб йўқ. Meduza мухбири билан суҳбатлашган қочоқларнинг баъзилари уйга қайтишга қатъий қарор қилганини айтди. Бошқалари эса ҳали ҳам «Европа Иттифоқи биз учун ўз чегараларини очади», деган умидда.

Айни вақтда, Минскда қолиб кетган мигрантларнинг жуда кўпи журналистлар билан мулоқотни хоҳламайди, шунчаки хоҳламайди. Нега ОАВ билан гаплашишни хоҳламайсиз, деган саволга жавоб бераркан, қочоқлардан бири асабийлашиб, лекин оддий қилиб: «Ироқ», — деб жавоб беради.

Ироқ Курдистони (мамлакат шимолидаги мухторият)дан келган яна бир 26 ёшли қочоқнинг тушунтиришича, охир-оқибат барибир уйга қайтишга мажбур бўлса, журналистлар билан гаплашгани учун ватанида «муаммолар пайдо бўлиши мумкин».

Meduza’нинг суҳбатдоши Беларусга икки ҳафта аввал дўстлари билан бирга келган. Улар бир чодирда олти киши тунагани ҳолда, бир неча кунни Гродно ва Брест атрофидаги ўрмонларда ўтказган. Уларни чегарага Беларусь ҳарбийлари ўтказмаган, камига чегарачилар қочоқларнинг СИМ-карталари ва пауэрбанкларини олиб қўйган ва автобусга ўтирғазиб, яна ўрмонга олиб бориб ташлаган.

Улар Минскка маҳаллий аҳолининг ёрдами билан бир амаллаб қайтиб олган. Брест остонасидаги бир қишлоқда қочоқларга кийим беришган, бошқа қишлоқда эса егулик. «Қандайдир беларус йигити» эса пойтахтга қандай етиб олиш мумкинлигини уларга тушунтирган.

Минскда қолиб кетган ироқлик қочоқларнинг сўзларига кўра, Беларусь орқали Европа Иттифоқига кириб олишга уриниб кўришга уларни Ироқдаги вазият — ишсизлик, коррупция, «бир тийинга қиммат таълим» ҳамда ироқликларнинг «ҳеч қандай ҳуқуқлари йўқ»лиги мажбур қилган.

«Ироқда мактабни тугатгач, қиладиган ишнинг ўзи йўқ. Ёшим 26 да, лекин на ишим ва на пулим бор, бир долларим ҳам йўқ», — дейди Meduza’нинг суҳбатдошларидан бири, «нега уйингизни тарк этдингиз?» мазмунидаги саволга жавоб бераркан.

Беларусга келиш учун у ака-укалари ва дўстларидан қарз олган. Минскка етиб олиш учун ёрдам берадиган сайёҳлик агентликларининг хизматлари — чипталар, Беларусь визасини расмийлаштириш, меҳмонхона харажатлари — бир неча минг долларга тушади. Мигрантларни Беларусга олиб келаётган Ироқ турфирмалари ўз мижозларига уларнинг Евроиттифоққа ўтиб олишига Беларусь чегарачилари ёрдам беришини ваъда қилади. Аслида ҳаммаси бошқача, ваъда қилинганидек эмаслигини ироқликлар Польша чегарасига етиб келгачгина англаб етмоқда.

Meduza суҳбатлашишга муваффақ бўлган бошқа бир курднинг Беларусда яшаётганига бир ойдан ошган ва у Польша чегарасини ёриб ўтишга бир неча бор муваффақиятсиз уриниб кўрган. «Лекин Беларусь полицияси жуда яхши — ҳар куни бизга, болаларимизга егулик ва сув бериб туришди. Ва Беларусь жуда чиройли!», — дейди, кўтаринкилик билан.

У ҳозир кунига 120 доллардан тўлаб, хостелда яшаяпти. Meduza суҳбатдошининг айтишича, у Германияга етиб олиш учун яна бир бор уриниб кўради, шу сафар ҳам ўхшамаса, у ҳолда Ироққа қайтади: «Лекин Ироқда ҳаёт жуда оғир. Ироқда менинг ҳаётим йўқ эди».

Яна бир қочоқ — 33 ёшли сурияликнинг сўзларига кўра, у Беларусга 20 кун аввал келган. Шундан 15 кунни ўрмонда ўтказган. Польша билан чегарани кесиб ўтишга бир неча бор ҳаракат қилган, Гроднодаги чегарада ҳам, Брестдагисида ҳам бўлган. «Чегара бўйлаб 200 километр юрдик. Аммо Польша чегарачилари бизни ортга қайтариб юборди, телефонимни синдиришди», — шикоят қилади у.

Шундан сўнг, айтишича, у бошқа қочоқлар гуруҳи — «300 киши, 30 бола» — билан чегарадаги қочоқлар лагерига жойлашиб олмоқчи бўлган, аммо буни ҳам уддалолмаган. Таъкидлашича, «Беларусь полициячилари ва ҳарбийлари» уларга: «Йўқ, Минскка ҳам эмас, лагерга ҳам эмас — борсанглар, Польша ё Литвага боринглар», деб айтган.

«Биз уларга: ‘Биз ўляпмиз. Илтимос’, дедик. Овқатимиз қолмаганди, сувни дарёдан олиб ичаётгандик. Лагерга киришимиз керак эди, у ерда сув бор. Эҳтимол, бир-икки аскар: ‘Майли, лагерга бораверинглар’, деган бўлиши мумкин, лекин унвони каттароқ ҳарбийлар: ‘Йўқ, кетинглар’, деб туриб олди», — дея эслайди у.

Meduza суҳбатдошининг акаси ва опаси аллақачон Германияга кўчиб кетган, аммо энди ўзининг Европа Иттифоқига кира олишига ишончи кўп ҳам комил эмас. «Биз камбағал эмасмиз, — алоҳида таъкидлайди у. — Пулимиз, бизнесимиз бор. Сурияда катта компаниям бор, бизнесменман. Porsche Cayenne машинам бор, лекин у ерда келажагим йўқ».