Россия Давлат думаси раиси Вячеслав Володин 9 август куни ўз Telegram-каналида Дума кенгаши мажлисида Қирғизистон Жогорку Кенеши спикери Талант Мамитов номига мурожаатнома тайёрлаш ҳақида қарор қабул қилингани ҳақида ёзди.
Мурожаатнома Бишкекдаги MagicCity болалар кўнгилочар марказидаги воқеа билан боғлиқ. У ерда 2 август куни ширакайф эркак кассир қизнинг унга рус тилида гапирганидан норози бўлиб, унга ҳужум қилган эди.
Давлат думасида қандай қарор қабул қилишди?
Володиннинг сўзларига кўра, Мамитовга қаратилган мурожаатда улар қизга қилинган ҳужум билан боғлиқ вазиятни унинг ўзи шахсан назорат қилишини сўрайди. Володиннинг айтишича, тегишли топшириқ Давлат думасининг махсус қўмитасига берилган.«Рус тили Қирғизистонда расмий мақомга эга экани ва бу низом мамлакат конституциясида белгилаб қўйилганини ҳисобга олганда, бу биринчи марта содир бўлаётган номақбул ҳолат эмас. Депутатлар жавоб кўрсатиш чораларини ишлаб чиқишни таклиф қилмоқда, масалан, рус тилида сўзлашувчи фуқароларга нисбатан шундай хатти-ҳаракатлар амалга оширишни ўзига эп кўрганларга Россияга киришни тақиқлаб қўйиш», — деб ёзди Володин.
Аввалроқ болалар кўнгилочар марказидаги ҳодиса юзасидан Россиянинг Қирғизистондаги элчиси Николай Удовиченко муносабат билдирган эди.
«Бишкекдаги болалар марказларидан бирида навбатдаги маиший миллатчилик ҳолатига эътибор бердим. Бунда салбий тенденцияни кўришни хоҳламайман, аммо уни эътиборсиз қолдириш ҳам мумкин эмас, деб ҳисоблайман. Миллий совуқчилик асосидаги ҳар қандай, айниқса, тажовузкор хатти-ҳаракатларни қораламай бўлмайди, улар тинчлик ва миллатлараро тотувликни сақлаб қолиш имконини бермайди», — деб ёзганди элчи.
Унинг таъкидлашича, элчихона вазиятни адекват баҳолаш учун Қирғизистон ҳукуматига мурожаат қилмоқчи.
Кўнгилочар марказда нима юз берди?
5 август куни ижтимоий тармоқларда бир видео тарқалди, унда MagicCity кўнгилочар марказида эркак киши марказ ходимасига ҳамла қилган. Марказ маъмури Тимур Жунусовнинг сўзларига кўра, эркак унга рус тилида хизмат кўрсатилганидан норози бўлган.«Воқеа 2 август куни содир бўлди. Фарзанди билан келган мижозларимиздан бири сархуш ҳолатда бўлган. У пештахта ёнига келиб, кассир қизга юзланганида у рус тилида гапира бошлаган. Эркак анча тажовузкорона тарзда қиздан фақат қирғиз тилида муомала қилишини талаб қилган. Қиз қирғизчалаб гапира бошлаган, чунки бу тилни яхши билади. Аммо бу мижозни қаноатлантирмаган, у қизга тармашиб олиб, уни миллий белгилар бўйича ҳақорат қила бошлаган. Унга ташланиб, таҳдид қила бошлаган. Кутилмаганда пештахтадан калкуляторни олиб, қизнинг бошига отиб юборган», — деди Жунусов.
Милиция ва Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси нима қилди?
Бишкек шаҳар Ички ишлар бошқармаси милиция эркакни қидириб топганини ҳамда ушбу ҳодисани «Жиноятлар ва ножўя хатти-ҳаракатлар ягона реестри» автоматлашган ахборот тизимида «майда безорилик» сифатида рўйхатдан ўтказганини маълум қилди.Суд-тиббий экспертиза тайинланган, аммо жабрланувчи «саломатлигига етказилган зарар жиддий бўлмагани сабабли текширувдан ўтишдан бош тортган». Аммо иш бўйича судгача тергов давом этмоқда.
Кейинроқ Миллий хавфсизлик давлат қўмитаси қизга ҳужум қилган эркакка расман огоҳлантириш эълон қилди. Қўмита қайд этишича, конституцияга мувофиқ, рус тили мамлакатда тўла қонуний асосларда амал қилади: қирғиз тили давлат тили, рус тили эса расмий тил ҳисобланади.
«Тана ранги, ирқи, этник ва ирқий, миллий ва диний нафрат ёки душманлик асосида обрўсизлантириш ўн йилгача озодликдан маҳрум қилиш кўринишидаги жиноий жазога лойиқ хатти-ҳаракат ҳисобланади», — дея эслатди қўмита.
Ҳукумат қандай муносабат билдирди?
«Маиший миллатчилик билан боғлиқ алоҳида ҳолатларни Россия Қирғизистонда этник русларнинг ҳуқуқ ва манфаатлари тизимли равишда бузилиши ва уларга зулм қилиниши сифатида қабул қилмаслиги керак», — деди Қирғизистон ташқи ишлар вазири Руслан Казакбаев Россиянинг Бишкекдаги элчиси Николай Удовиченкога.Вазирнинг эслатишича, Қирғизистон — кўп миллатли давлат ва унинг конституциясига мувофиқ, «ҳеч ким жинси, ирқи, тили, этник мансублиги, диний эътиқоди, ёши, сиёсий ва бошқа қарашлари бўйича дискриминацияга учраши мумкин эмас».
У элчидан «баъзи россиялик сиёсатчиларнинг эътиборини тарихий дўстона муносабатлар билан боғланган икки мамлакат ўртасига совуқчилик туширишга уринаётган баъзи провокацион унсурларга ён босган ҳолда бундай муаммолар юзасидан кескин баёнотлар бериш ва уларни жамоатчиликка олиб чиқиш номақбуллигига қаратишни» сўради.
Вазирнинг ишонтиришича, Қирғизистонда русофобия ва тажовузкор миллатчиликнинг бошқа шакллари йўқ, тарихни қайта ёзиш, ҳайкаллар ва рус тилига қарши курашиш ҳолатлари йўқ. У собиқ иттифоқ маконида фақат Қирғизистон ва Беларусда рус тили расмий тил ҳисобланишига урғу берди.
Қирғизистонда рус тили билан боғлиқ вазият қанақа?
2020 йил ноябрида Қирғизистон Конституциявий кенгаши аъзоси Садирдин Тўралиев мамлакатда рус тилининг расмий мақомини бекор қилиш таклифи билан чиққанди. Бунга Қирғизистон ёшлари ўз она тилида гаплашмай қўйганини сабаб қилиб кўрсатган. Аммо кейинроқ Конституциявий кенгаш рус тили расмий тил сифатида қолдирилишини маълум қилди.Садир Жапаров 10 январь куни ўтказилган Қирғизистон президенти сайловида салкам 80 фоиз овоз олиб ғалаба қозонди. Шундан кейин у Қирғизистонда рус тили ўзининг расмий тил мақомини сақлаб қолишига ваъда берди. Садир Жапаров Россияни кўп маротаба мамлакатнинг асосий стратегик шериги деб атаган.
Кейинроқ Қирғизистон президенти Садир Жапаров «Қирғизистон сўзи» газетасида чоп этилган «Иттифоқдошлик алоқалари» мақоласида мамлакатда расмий тиллардан бири, шунингдек, миллатлараро мулоқот тили бўлган рус тилининг мақомини ўзгартиришга қаратилган ҳар қандай уринишларга қарши чиқишини маълум қилди.
«Рус тили — мамлакатда нафақат расмий тил, балки миллатлараро мулоқот тили ҳамдир. Мен президент ҳамда инсон ва фуқаро ҳуқуқ, эркинликлари кафили сифатида бу масалада ҳар қандай сиёсий манипуляцияларга уринишларга қатъиян қаршиман», — деб ёзди Жапаров.
Унинг эслатишича, рус тилининг мақоми Қирғизистон конституциясида мустаҳкамлаб қўйилган. Шунингдек, президентнинг таъкидлашича, бу тил замонавий адабиёт, маданиятни тушунишда чексиз имкониятларни очиб беради.
Бундан ташқари, Жапаров ўз мақоласида ёзишича, Россия билан алоқаларни иттифоқдошлик ва стратегик шерикликнинг энг юқори даражасига чиқариш Қирғизистон миллий манфаатларига жавоб беради. «Ушбу йўналишга республика ташқи сиёсатида асосий жой ажратилади», — дея қўшиб қўйди у.
Қирғизистон Миллий статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2020 йилда руслар республикада миллий гуруҳ сифатида сон бўйича қирғизлар ва ўзбеклардан кейинги ўринни эгаллаган. 6,5 миллион аҳолининг қарийб 345 минг нафарини руслар ташкил этади.
Изоҳ (0)