«Олмалиқ КМК» АЖ томонидан журналистлар ва блогерлар учун медиа-тур ташкил этилди. Улар бир нечта конларда, идораларда, шунингдек, комбинат таркибига кирадиган фабрика ва заводда бўлишди. Тадбир давомида медиа-тур иштирокчиларига рақамлаштириш, маҳаллийлаштириш ва инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш тўғрисида батафсил сўзлаб берилди.
«Қалмоққир» ва «Ёшлик I» конлари
«Қалмоққир» кони — Олмалиқ кон-металлургия комбинати ишлаб чиқариш ва технологик занжирининг биринчи бўғини ҳисобланади. Комбинат у билан бошланади ва медиа-тур ҳам айнан ўша ердан бошланди.
«Қалмоққир» кон бошқармаси Марказий Осиёдаги энг йирик тоғ-кон корхоналаридан биридир. Очиқ кон қурилиши 1954 йилда бошланган, 1959 йил 1 июлда эса шу ердан илк бор руда жўнатилган.
Бугунги кунда очиқ коннинг узунлиги 4000, кенглиги 2000, энг баланд жойи 925, энг паст жойи 370 метр, сатҳининг қиялиги 35-40 даражани ташкил этади.
«‘Қалмоққир’ кони учта очиқ конга бўлинган (устки карьер, шарқий ва марказий). Устки очиқ коннинг чиқинди жинслар олиб ташланадиган юқори қисмида юк кўтариш қуввати 130 тоннадан 220 тоннагача бўлган BelAZ юк машиналари ишлатилади. Қуйи горизонтда, агар имкон бўлса, руда темир йўл орқали ташилади. Бугунги кунда конда 1800 дан ортиқ киши ишлайди. Бу ерда қазиб олинган барча рудалар мис бойитиш фабрикасига юборилади. Ўтган йили бу ерда 33 миллион 800 минг тонна руда қазиб олинди. Бу йил қазиб олишни 34 миллион тоннага етказиш кўзда тутилган», — дейди «Қалмоққир» кон бошқармаси бош муҳандиси Умид Тожиев.
Шу ерда, коннинг олдидаги майдончада, «Қалмоққир» конини кашф этган Б.Н. Наследовнинг ҳайкали мавжуд.
Яна бир кон — «Ёшлик I» кони ҳақида ушбу конни ўзлаштириш, инвестиция лойиҳасини амалга ошириш бўйича лойиҳа офиси директорининг ўринбосари Зокирхўжа Ишанхўжаев журналистларга гапириб берди.
«Бу коннинг ўзига хослиги шундаки, бу ерда мис-порфир рудалари, олтин, молибден ва кумуш қазиб олинади. У учта қисмни ўз ичига олади: Шимоли-ғарбий Баликти, Марказий ва Қорабулоқ. Уларнинг барчаси ўрганилган. Айни вақтда тупроқ юзини тозалаш ишлари олиб борилмоқда. Ушбу конни очишда аввалида биз тахминан 80 миллион кубометр устки қатлам жинсларни тозалаган эдик. Биринчи руда қазиб олиш 2023 йил октябрга режалаштирилган. Бу келгусида комбинатда 3-сонли мисни бойитиш фабрикаси қурилиши билан боғлиқ. Руда ва тоғ жинслари даврий оқим технологияси ёрдамида ташилади. Лойиҳа бўйича конни ишлаб чиқариш қуввати йилига 105 миллион тоннани ташкил этади. Ушбу лойиҳа 2021—2025 ва 2024—2028 йилларга тўғри келадиган икки босқичга бўлинган», — дейди Зокирхўжа Ишанхўжаев.
Бундан ташқари, тақдимот пайтида айтилганидек, ҳозирда «Ёшлик I» конида ишлайдиган экскаваторларга махсус борт компьютерлари ўрнатилган. 200 дан ортиқ датчиклар назорат қилинади. Ушбу маълумотлар ҳайдовчи кабинасига узатилади. Режаларга инсоннинг аралашувисиз тўғридан-тўғри барча бурғулаш қурилмалари, экскаваторлар ва самосваллардан, Интернет ашё технологиясидан фойдаланган ҳолда, маълумотни серверга қабул қиладиган ягона диспетчерлик нуқтасини жорий этиш киради.
Ишлаб чиқаришни рақамлаштириш ва маҳаллийлаштириш
Журналистларга учта транспорт бўлимлари: саноат темир йўл транспорти, технологик транспорт ва автотранспорт бўлимлари фаолияти мисолида ОКМКда рақамлаштириш жараёнлари қандай амалга оширилаётганлиги тўғрисида сўзлаб берилди ва намойиш этилди.
«Технологик транспорт бошқармасининг вазифаси тоғ жинсини очиқ кондан тўғридан-тўғри оғир юк ташувчи юк автосамосвал орқали ташишдир. Уларнинг ишлаши давомида асосий харажатлар дизель ёқилғиси ва катта шиналарга кетади. Ҳар бир самосвалда 6 тадан шиналар бор. Уларнинг ҳар бири 60 минг километр юришни таъминлаши керак. Ушбу ғилдиракнинг 60 минг километр ишлашига таъсир қилувчи асосий омиллар йўл шароитлари ва ундаги босимдир. У 8 атмосферада сақланиши керак. Ушбу босимни ушлаб туриш учун шиналарга ҳаво босими датчиклари ўрнатилади, улар ҳайдовчига назорат қилиши учун маълумотларни узатади», — дейди Технологик транспорт бошқармаси бош муҳандиси вазифасини бажарувчи Санжарбек Аҳмаджонов.
Мутахассиснинг сўзларига кўра, бугунги кунда автомобиль шиналарини таъмирлаш жойида таъмирлашнинг янги технологияси — иссиқ усул қўлланилади. У 2020 йилда жорий этилган. Агар илгари бузилиши 160 миллиметр бўлган шиналар таъмирланган бўлса, янги усул 250 миллиметргача бўлган катта бузилишли шиналарни «ямаш» имкониятини беради.
Шу тарзда, жорий йил бошидан бери 82 дона шиналар таъмирланди. 320 минг доллар тежалди. Илгари тешилган шиналар утилизация қилинган бўлса, бугунги кунда улар таъмирланмоқда ва корхона маблағни тежамоқда, деб таъкидлади Санжарбек Аҳмаджонов.
Бу ерда Технологик транспорт идорасида яна бир янги технология бу сафар кадрлар тайёрлаш соҳасида жорий этилди. Бу BelAZ кабинаси симулятор-тренажори.
«Ушбу технология ҳайдовчиларни тайёрлашда бизга ёрдам беради. Бугунги кунга қадар биз аввал назарий билимларни берардик, кейин тўғридан-тўғри транспорт воситасига ўтказардик ва келгуси кўрсатмаларни берардик. Бугун бизда симулятор мавжуд. Бу ерда ҳамма нарса визуаллашади, очиқ коннинг график тасвири мавжуд. Симулятор ҳар бир дўнгликни ҳосил қилади. Агар сиз жараённинг ишлаш тамойилини билмасангиз, уни бошқара олмайсиз, деган гап бор. Албатта, биз яхши назарияни бераяпмиз, лекин фактлар билан тушунтириш ва кўрсатиш жуда муҳимдир», — дейди Санжарбек Аҳмаджонов.
Журналистларнинг навбатдаги манзили — Саноат темир йўл транспорти бошқармаси (СТТБ) бўлди. Бугунги кунда бу ерда 2490 дан ортиқ киши ишлайди. Март ойида инвестиция лойиҳаларини ва «Рақамли Ўзбекистон—2030» дастурини амалга ошириш доирасида бошқарувни қайта қуриш амалга оширилди.
«Бугунги кунда бизнинг локомотив паркимиз 50 та юк тортиш агрегатлари, 37 та тепловоз ва мингдан ортиқ вагонлардан иборат. СТТБ тўртта асосий цех ва бешта хизматдан иборат. Шунингдек, биз ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштиришга катта эътибор берамиз.
Бизда катта таъмирлаш базаси бўлганлиги сабабли, бу ерда кўплаб маҳсулотлар ва эҳтиёт қисмлар ўзлаштирилади. Булар, хусусан, локомотивлар юриши учун эҳтиёт қисмлар, юк тортиш агрегатлари ва автомашиналар учун механик қисмлар», — деди Саноат темир йўл транспорти бошқармаси бошлиғи Бунёд Қурбонов.
Бундан ташқари, мутахассис темир йўл транспортида юкларни ташишнинг асосий кўрсаткичлари ҳақида сўзлаб берди. Шундай қилиб, 2020 йилда тоғ массаси 75,7 миллион тоннани ташкил этди ва 2040 йилга келиб бу кўрсаткични 93,7 миллион тоннага етказиш режалаштирилган. Натижада юк айланмаси 30-35 фоизга ошади.
Бу ерда журналистлар учун кичик тақдимот ташкил этилди. Улар амалга оширилаётган инвестиция лойиҳалари ҳақида гаплашишди. Шундай қилиб, улардан бири икки босқичга бўлинган.
«Биринчи босқични амалга ошириш доирасидаги ишлар аллақачон бошланган, амалга ошириш муддати 2020—2022 йилларга тўғри келади. Асосий қурилиш тўртта объектда давом этмоқда, яъни икки йўлли уловчи участкани қуриш, тўққизинчи участкани қайта ётқизиш, Қалмоққир—Ҳалқа участкаси (асосий участка) учун СМБ мосламаларини реконструкция қилиш ва саноат майдончасини қуриш. Биринчи босқичда шунингдек 12,4 километр йўллар ва 29 та стрелкали ўтказгичлар қурилиши кўзда тутилган. Иккинчи босқични амалга ошириш муддати — 2023—2040 йиллар. У асосий қурилишни ўз ичига олади. Очиқ кон ва фабрикани боғлайдиган учта асосий станцияни кўчириш режалаштирилган. Булар «Қалмоққир», «Янги Разезд» ва «Очиқ кон» станциялари. Шунингдек, қарийб 47 километр йўллар ва 147 та стрелкали ўтказгичлар қуриш кўзда тутилган», — дейди Бунёд Қурбонов.
Мутахассиснинг сўзларига кўра, барча ишлар комбинат томонидан амалга оширилади. Бу ерда таъмирлаш базаси ривожланган, малакали кадрлар мавжуд, шунинг учун пудратчилар жалб қилинмайди. Ушбу лойиҳалар амалга оширилгандан кейин кутилаётган натижа йилига қарийб 287 тонна дизель ёқилғисини тежаш, станциялар ва участкалар ўтказувчанлигини оширишдир.
ОКМКнинг яна бир йирик бўлинмаси — Автомобиль транспорти бошқармаси. Медиа-тур давомида айтилганидек, унинг таркибига 5 та автобаза киради, шунингдек, турли хил маркалардаги техникаллар сони 900 донадан ошади. Бу ерда 2200 га яқин киши ишлайди.
«‘Рақамли Ўзбекистон—2030’ стратегияси асосида завод раҳбарияти ‘Рақамли ОКМК—2030’ концепциясини тасдиқлади. Лойиҳани амалга ошириш доирасида ишлаб чиқаришни мувофиқлаштириш ва логистика бўлими ташкил этилди. Бундан ташқари, комбинат ходимлари ТМС (Transport monitoring system) дастурини яратди.
Бу барча техникаларнинг паспортларини, турли хил қисмларни, двигателнинг ВИН кодларини ва бошқаларни кўриш имконини беради. Яқинда транспорт воситаларини ажратиш бўйича электрон ариза жорий этилди, у махсус шакл бўйича тўлдирилади. Тизим, шу жумладан, ускуналарни оқилона тақсимланишига ҳисса қўшади», — дейди Автомобиль транспорти бошқармаси дастурчи муҳандиси Мария Озолиня.
МБФни реконструкция ва модернизация қилиш
Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Олмалиқ КМК ишлаб чиқариш қувватларини реконструкция қилиш ва барқарорлаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» ги қарори асосида мисни бойитиш фабрикасини (МБФ) реконструкция қилиш ва барқарорлаштириш бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқилди. 2019 йилда бошланган ушбу ишни 2022 йилда якунлаш режалаштирилган.
Фабриканинг барча цехлари ва бўлимларида олиб борилган реконструкция ишлари доирасида мавжуд ускуналар замонавий ускуналар билан алмаштирилмоқда. Бу МЕЗ металлургия цехига намлик миқдори 8 фоиздан кўп бўлмаган мис шихтаси билан таъминлаш имконини беради. Шунингдек, бу йилига 21 миллион кубометрдан ортиқ табиий газ ва 8,6 миллион кВт / соат электр энергиясини тежашга эришилади.
Яна бир муҳим жиҳат шундаки, бойитиш жараёнида рудадан олтинни ажратиб олишда гравитацион бойитиш усули қўлланилади. Унинг ёрдами билан эркин ҳолатда бўлган заррачаларни ажратиб олишда юқори самарадорликка эришилади, яъни мис концентратидан олтинни олиш даражаси 67 фоизгача кўтарилади.
Ушбу лойиҳа доирасида майдалагичлар (монтаж ишлари якунланган), флотацион машиналар ва алоқа чанлари, насос-гидроциклон ўрнатмалари аллақачон қабул қилинган, ўрнатилган ёки ўрнатиш босқичида.
Реконструкциядан сўнг, МБФда руда таркибидан мисни ажратиб олиш даражаси 84-85 фоизгача етказилади. Илгари бу кўрсаткич 75-76 фоизни ташкил қилар эди.
Бундан ташқари, МБФ тцехларида технологик жараёнларни онлайн мониторинг қилиш мақсадида видеокузатув лойиҳаси ишлаб чиқилган. Унинг биринчи босқичда фабриканинг 3 та цехида 200 дан ортиқ видео кузатув камералари ўрнатилди.
ОКМКда чиқариладиган маҳсулотларини маҳаллийлаштиришга ҳам катта эътибор қаратилмоқда. Айтиш керакки, ОКМКда ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш асосан икки йўналишда амалга оширилади: комбинатнинг мавжуд ва янги қувватлари ҳисобига ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш, шунингдек, амалдаги ишлаб чиқарувчи корхоналар билан кооперация алоқаларини кенгайтириш.
2021 йилнинг биринчи беш ойида ОКМКда маҳаллийлаштириш дастури доирасида умумий қиймати 73 миллиард АҚШ долларилик 67 та лойиҳа амалга оширилди. Прогноз 126,4 фоизга бажарилди, ўсиш суръати 125,1 фоизни ташкил этди. Маҳаллийлаштирилган маҳсулотлар экспорти 308 минг доллар миқдорида амалга оширилди.
МТМЗнинг ноёб технологиялари
«Заводимизга ОКМКнинг барча бўлинмаларидан таъмирлаш учун барча эҳтиёт қисмлар келтирилади. Унда 2200 киши ишлайди. Биз туну кун ишлаймиз», — дейди Марказий таъмирлаш-механика заводи директори Сергей Ларионов.
Унинг сўзларига кўра, заводда жараёнларни автоматлаштириш бўйича катта ишлар олиб борилмоқда. Улар қўл меҳнатидан тўлиқ автоматик бошқарувга ўтмоқда. Масалан, илгари 3-4 кун давомида қўлда тайёрланган қисмлар мавжуд эди, аммо энди автоматизация туфайли улар 16 соат ичида тайёрланмоқда. Албатта, унинг қисмлари сифати анча юқори, — дейди МТМЗ директори.
Заводда ноёб ишлаб чиқариш технологиялари қўлланилади. Улардан бири электрошлангли қайта эритгичдир. Бу янги ва бизнинг мамлакатимизда муқобили йўқ.
Бу ярим тайёрламаларни қайта эритиш технологияси. Ярим тайёрламаларнинг уч тури мавжуд: қуйиш, зарб қилиш ва электрошлакли қайта эритиш. Илгари ушбу махсус поковкаларнинг барчаси четдан олиб келинган бўлса, бугун биз уларнинг ишлаб чиқарилишини ўзлаштирдик. Шундай қилиб, биз НКМК ва Ўзметкомбинат учун ярим тайёрламаларни ишлаб чиқарамиз. Бундан ташқари, завод болғалаш манипуляторини сотиб олди. Унда ярим тайёрлама болғаланади, керакли ўлчамлар берилади ва натижада унинг қаттиқлиги ошади. Шундай қилиб, ишлов бериш вақти қисқаради ва маҳсулотнинг механик хусусиятлари ошади.
Маълумот шериклик ҳуқуқи асосида тайёрланди.
Изоҳ (0)