Дунё тамаддунида юксак эътирофга сазовор қадимий ҳамда навқирон иншоотлар ўтган асрлардаги аждодларимиз тарихини ва ўзаро алоқаларини ўрганишда муҳим роль ўйнайди. 18 апрель Халқаро ёдгорликларни ва тарихий жойларни асраш куни сифатида дунё миқёсида 1983 йилдан буён нишонланиб келинмоқда. Сана муносабати билан «Дарё» Шаҳрисабздаги Оқсарой саройида амалга оширилган реставрациялар ҳақида ҳикоя қилади.
Ҳар йили ушбу байрамни қўллаб-қувватлаш ва турли тадбирларни ўтказиш ва бутун дунё бўйлаб маданий меросни тарғиб қилиш учун мавзу танланади. 2012 йилда танланган мавзу «Жаҳон мероси» эди. «Жаҳон мероси» конвенцияси эса 1972 йилда амалиётга татбиқ этилган ва биз ҳозирда ушбу конвенция имзоланганлигининг 40 йиллигини нишонланмоқда.
2021 йилда бу куннинг 40 йиллиги муносабати билан танланган мавзу «Мураккаб ўтмишлар, хилма-хил келажак».
Ушбу халқаро куннинг мақсади инсониятнинг маданий меросини турли шаклларда ўрганиш ва маҳаллий жамоаларни маданий мероснинг аҳамиятини англашга ундашдир.
Бу борада бутун дунёдаги тарихий обидаларни асраб-авайлаш ва уларни қайта таъмирлашда ЮНЕСКО халқаро ташкилотининг роли салмоқлидир. Мамлакатимизда ҳам ЮНЕСКО раҳнамолигида бир қанча реставрация ишлари амалга оширилган. Буларга мисол қилиб қадимий ва ҳамиша навқирон Самарқанд шаҳридаги Афросиёб тепалигидаги қазишма ишларини, шунингдек, Шаҳрисабздаги Амир Темур барпо эттирган Оқсаройнинг йўлакларидаги кошинларда амалга оширилган қайта таъмирлаш ишларини келтиришимиз мумкин.
2010 йил декабрь ойида турли француз-ўзбек ташкилотлари меҳнати самараси ўлароқ, Франциянинг Дордонг тумани бош кенгаши, Ўзбекистон Маданият ва спорт ишлари вазирлиги ва Шаҳрисабз шаҳри ўртасида ҳамкорлик шартномаси имзоланди.
Ушбу келишувга биноан Франция ва Ўзбекистон ҳукуматларининг саъй-ҳаракатлари ҳамда ЮНЕСКОнинг кўмаги натижасида 2012—2013 йилларда Оқсаройнинг 3-йўлагидаги турли нақшинкор кошинларни муҳофаза қилиш дастури ишлаб чиқилди, аммо уларнинг барчаси маблағ етишмаслиги сабабли бир вақтнинг ўзида ҳал қилинмади.
Реставрация Дордонг тумани бош кенгаши, Франция республикасининг ташқи ва Европа ишлари вазирлиги, Ўзбекистон Маданият вазирлиги томонидан молиялаштирилди ва ЮНЕСКОнинг амалий жиҳатдан қўллаб-қувватлаши натижасида йўлга қўйилди.
Франция республикасининг SOCRА тарихий обидаларни муҳофаза қилиш компанияси томонидан ишлаб чиқилган махсус дастур асосида махсус мактаб ташкил этилди. Ушбу мактабнинг асосий вазифаларига француз кураторлари ва ўзбекистонлик мутахассислари (археологлар, музеологлар ва бошқалар) иштирокида турли малака дарслари ташкил этиш, билимларни тиклаш / сақлаб қолиш ва алмашиш каби ўзига хос йўналишлар киради.
Оқсарой учинчи йўлагининг қайта таъмирлаш ишларининг бошланиши 2012 йил 9 апрелда Амир Темур таваллудининг 676 йиллиги кунига тўғри келиши ҳам бежиз эмас эди. Қурилиш ишлари ушбу кунда тантанали равишда очилди.
Маросимда маҳаллий расмийлардан ташқари Франциянинг Ўзбекистондаги элчиси жаноб Франсуа Готие, шунингдек, Франциянинг Ўзбекистондаги элчихонаси аъзолари Дордонг тумани вакиллари, SOCRА ташкилоти мутасаддилари, Франция делегацияси ҳам қатнашди.
- Йўл қопламасида олиб борилган тиклаш ишлари: у ердаги ишни (ўрганиш, олиб ташлаш), шунингдек, яқин атрофдаги Амир Темур музейида олиб борилган тиклаш ишларини ўз ичига олади;
- Плиткалар: ҳозирги кунга қадар маълум бўлган темурийлар йўлка қопламаларини ўрганиш;
- Олиб ташланганидан кейин ўтказилган археологик тадқиқотлар. Сарой ертўласини ўрганиш учун ноёб имконият;
- Плиткани қайта тиклаш: мувофиқлашган асл жойида;
- Қайта тиклаш учун плиткалар ишлаб чиқариш: ушбу ноёб меросни Оқсарой йўлкаларини мамлакатдан ташқарида маълум қилиш учун унинг нусхалари Шаҳрисабзда тайёрланди ва Францияда намойиш этилиши белгиланди;
- Плиткаларни ҳимоя қилиш биноси: плиткаларни ҳимоя қилиш учун йўлка устида бино бунёд этилди. Унинг қурилиши плиткаларни тиклаш билан параллел равишда амалга оширилди;
- Маҳаллий аҳолини хабардор қилиш/алоқа: ишни маҳаллий жамоатчилик, сайёҳлар ва расмийларга маълум қилиш учун тушунтириш ишлари олиб борилди.
Қайта таъмирлаш ишларининг якунланиши ва 2014 йил 1 майдаги очилиш маросими
Оқсарой қайта таъмирлаш ишлари якуни ва уни очилиш маросими 2014 йил 1 майда Шаҳрисабз шаҳар ҳокими, Франция республикаси элчиси, Дордонг тумани бош Кенгаши вице-президенти, Ўзбекистон Маданият ва спорт ишлари вазирлиги вакиллари (шу жумладан проф. Тимур Ширинов), Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Археология институти (шу жумладан, фан доктори Абдулҳамид Анарбоев), шунингдек, хорижий делегация вакиллари иштирокида бўлиб ўтди. Бундан ташқари, ушбу тадбирда Дордонг тумани бош кенгашидан Мирей Борд хоним, вице-президент жаноб Франсуа Фурние, Европа ишлари ва марказлашмаган ҳамкорлик бўлими бошлиғи Жоселин Гомард хоним, SOCRА компаниясининг директори жаноб Патрик Палем, реставрация ишлари бўйича фан доктори Селин Оллангие, археология фанлари доктори жаноб Франсуа Поше каби шахслар ҳам қатнашди.
Маданиятлараро муносабатлар шу тариқа Амир Темур давридаги каби савдо-сотиқдан бошлангани ва Ўзбекистон мустақиллигини қўлга киритганидан буён турли соҳаларда давом этиб келаётгани шу воқеа мисолида ўз исботини топди. Очилиш маросими билан бир қаторда Франсуа Пошенинг ўзбек маданий меросига бағишланган панорамали фотосуратлар кўргазмаси очилди.
Изоҳ (0)