Dunyo tamaddunida yuksak e’tirofga sazovor qadimiy hamda navqiron inshootlar o‘tgan asrlardagi ajdodlarimiz tarixini va o‘zaro aloqalarini o‘rganishda muhim rol o‘ynaydi. 18-aprel Xalqaro yodgorliklarni va tarixiy joylarni asrash kuni sifatida dunyo miqyosida 1983-yildan buyon nishonlanib kelinmoqda. Sana munosabati bilan “Daryo” Shahrisabzdagi Oqsaroy saroyida amalga oshirilgan restavratsiyalar haqida hikoya qiladi.
Har yili ushbu bayramni qo‘llab-quvvatlash va turli tadbirlarni o‘tkazish va butun dunyo bo‘ylab madaniy merosni targ‘ib qilish uchun mavzu tanlanadi. 2012-yilda tanlangan mavzu “Jahon merosi” edi. “Jahon merosi” konvensiyasi esa 1972-yilda amaliyotga tatbiq etilgan va biz hozirda ushbu konvensiya imzolanganligining 40 yilligini nishonlanmoqda.
2021-yilda bu kunning 40 yilligi munosabati bilan tanlangan mavzu “Murakkab o‘tmishlar, xilma-xil kelajak”.
Ushbu xalqaro kunning maqsadi insoniyatning madaniy merosini turli shakllarda o‘rganish va mahalliy jamoalarni madaniy merosning ahamiyatini anglashga undashdir.
Bu borada butun dunyodagi tarixiy obidalarni asrab-avaylash va ularni qayta ta’mirlashda YuNESKO xalqaro tashkilotining roli salmoqlidir. Mamlakatimizda ham YuNESKO rahnamoligida bir qancha restavratsiya ishlari amalga oshirilgan. Bularga misol qilib qadimiy va hamisha navqiron Samarqand shahridagi Afrosiyob tepaligidagi qazishma ishlarini, shuningdek, Shahrisabzdagi Amir Temur barpo ettirgan Oqsaroyning yo‘laklaridagi koshinlarda amalga oshirilgan qayta ta’mirlash ishlarini keltirishimiz mumkin.
2010-yil dekabr oyida turli fransuz-o‘zbek tashkilotlari mehnati samarasi o‘laroq, Fransiyaning Dordong tumani bosh kengashi, O‘zbekiston Madaniyat va sport ishlari vazirligi va Shahrisabz shahri o‘rtasida hamkorlik shartnomasi imzolandi.
Ushbu kelishuvga binoan Fransiya va O‘zbekiston hukumatlarining sa’y-harakatlari hamda YuNESKOning ko‘magi natijasida 2012—2013-yillarda Oqsaroyning 3-yo‘lagidagi turli naqshinkor koshinlarni muhofaza qilish dasturi ishlab chiqildi, ammo ularning barchasi mablag‘ yetishmasligi sababli bir vaqtning o‘zida hal qilinmadi.
Restavratsiya Dordong tumani bosh kengashi, Fransiya respublikasining tashqi va Yevropa ishlari vazirligi, O‘zbekiston Madaniyat vazirligi tomonidan moliyalashtirildi va YuNESKOning amaliy jihatdan qo‘llab-quvvatlashi natijasida yo‘lga qo‘yildi.
Fransiya respublikasining SOCRA tarixiy obidalarni muhofaza qilish kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan maxsus dastur asosida maxsus maktab tashkil etildi. Ushbu maktabning asosiy vazifalariga fransuz kuratorlari va o‘zbekistonlik mutaxassislari (arxeologlar, muzeologlar va boshqalar) ishtirokida turli malaka darslari tashkil etish, bilimlarni tiklash / saqlab qolish va almashish kabi o‘ziga xos yo‘nalishlar kiradi.
Oqsaroy uchinchi yo‘lagining qayta ta’mirlash ishlarining boshlanishi 2012-yil 9-aprelda Amir Temur tavalludining 676 yilligi kuniga to‘g‘ri kelishi ham bejiz emas edi. Qurilish ishlari ushbu kunda tantanali ravishda ochildi.
Marosimda mahalliy rasmiylardan tashqari Fransiyaning O‘zbekistondagi elchisi janob Fransua Gotiye, shuningdek, Fransiyaning O‘zbekistondagi elchixonasi a'zolari Dordong tumani vakillari, SOCRA tashkiloti mutasaddilari, Fransiya delegatsiyasi ham qatnashdi.
- Yo‘l qoplamasida olib borilgan tiklash ishlari: u yerdagi ishni (o‘rganish, olib tashlash), shuningdek, yaqin atrofdagi Amir Temur muzeyida olib borilgan tiklash ishlarini o‘z ichiga oladi;
- Plitkalar: hozirgi kunga qadar ma’lum bo‘lgan temuriylar yo‘lka qoplamalarini o‘rganish;
- Olib tashlanganidan keyin o‘tkazilgan arxeologik tadqiqotlar. Saroy yerto‘lasini o‘rganish uchun noyob imkoniyat;
- Plitkani qayta tiklash: muvofiqlashgan asl joyida;
- Qayta tiklash uchun plitkalar ishlab chiqarish: ushbu noyob merosni Oqsaroy yo‘lkalarini mamlakatdan tashqarida ma’lum qilish uchun uning nusxalari Shahrisabzda tayyorlandi va Fransiyada namoyish etilishi belgilandi;
- Plitkalarni himoya qilish binosi: plitkalarni himoya qilish uchun yo‘lka ustida bino bunyod etildi. Uning qurilishi plitkalarni tiklash bilan parallel ravishda amalga oshirildi;
- Mahalliy aholini xabardor qilish/aloqa: ishni mahalliy jamoatchilik, sayyohlar va rasmiylarga ma’lum qilish uchun tushuntirish ishlari olib borildi.
Qayta ta’mirlash ishlarining yakunlanishi va 2014-yil 1-maydagi ochilish marosimi
Oqsaroy qayta ta’mirlash ishlari yakuni va uni ochilish marosimi 2014-yil 1-mayda Shahrisabz shahar hokimi, Fransiya respublikasi elchisi, Dordong tumani bosh Kengashi vitse-prezidenti, O‘zbekiston Madaniyat va sport ishlari vazirligi vakillari (shu jumladan prof. Timur Shirinov), O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Arxeologiya instituti (shu jumladan, fan doktori Abdulhamid Anarboyev), shuningdek, xorijiy delegatsiya vakillari ishtirokida bo‘lib o‘tdi. Bundan tashqari, ushbu tadbirda Dordong tumani bosh kengashidan Mirey Bord xonim, vitse-prezident janob Fransua Furniye, Yevropa ishlari va markazlashmagan hamkorlik bo‘limi boshlig‘i Joselin Gomard xonim, SOCRA kompaniyasining direktori janob Patrik Palem, restavratsiya ishlari bo‘yicha fan doktori Selin Ollangiye, arxeologiya fanlari doktori janob Fransua Poshe kabi shaxslar ham qatnashdi.
Madaniyatlararo munosabatlar shu tariqa Amir Temur davridagi kabi savdo-sotiqdan boshlangani va O‘zbekiston mustaqilligini qo‘lga kiritganidan buyon turli sohalarda davom etib kelayotgani shu voqea misolida o‘z isbotini topdi. Ochilish marosimi bilan bir qatorda Fransua Poshening o‘zbek madaniy merosiga bag‘ishlangan panoramali fotosuratlar ko‘rgazmasi ochildi.
Izoh (0)