Яқинда Nature Астрономй журналида глицин моддаси ҳақидаги тадқиқотлар бўйича мақола нашр қилинди. «Дарё» EurekAlert сайтида эълон қилинган ушбу илмий мақолани таржима тариқасида тақдим этади.
Янги тадқиқотлар шуни кўрсатмоқдаки, ҳаёт пайдо бўлиши учун зарур бўлган «масаллиқлардан» бири, пробиологик молекулалардан ҳеч бўлмаганда битта тури юлдузлар ва сайёралардан олисдаги қаҳратон шароитларда – юлдузлараро фазода ҳам шаклланиши мумкин.
Глицин аминокислотаси – энг содда аминокислоталардан бири бўлиб, усиз ҳаёт шаклланиши имконсиз бўлар эди. Илгари илм-фанда глициннинг пайдо бўлиши учун радиацион нурланиш зарур бўлади, деган қараш мавжуд эди. Лекин лаборатория тадқиқотлари шуни кўрсатдики, глицин юлдузларнинг энергияси талаб этилмайдиган шароитда ҳам, яъни «қоронғилик кимёси» орқали ҳам ҳосил қилиниши мумкинлиги аниқ бўлди.
Авваллари ҳам глицин кутилмаган, ноодатий жойлардан топилган эди. 2020 йилнинг март ойида метеоритлардан бирида ва бир ойча муқаддам Венера атмосферасида ҳам глицин аниқланганди. Олимларни энг кўп қизиқтирган жиҳати, ушбу молекуланинг 67П/Чурюмов-Герасименко кометасининг атмосферасида ҳам аниқлангани бўлган эди. Бу эса мазкур молекула Қуёш ва сайёралардан мустақил равишда ҳосил бўла олади дегани.
Лекин лаборатория экспериментлари ва моделлаштириш натижалари шуни кўрсатдики, глицин юлдузлараро фазодаги музнинг, юлдуз шаклланишнинг сўнгги босқичларидаги ультрабинафша нурлари, космик нурлар, иссиқлик нурланишлари ва рентген нурлари таъсирида юзага келади. Нурланиш жуда кучли бўлса, аминокислоталар парчаланади. Шу сабабли ҳам Лондондаги Қиролича мери университетидан астрокимёгар олим Сержио Ёпполо бошчилигидаги илмий гуруҳ томонидан глицин шаклланишининг муқобил йўналишлари ҳам қидириб кўрилди.
«Биз лабораторияда юлдузлараро қоронғи булутлардаги шароитни ҳосил қилишга эришдик, унда совуқ чангнинг юзаси муз билан қопланган бўлиб, атомлар томонидан тўхтовсиз зарба бериб турилади ва шу сабабли, аввалги бирикмалар парчаланиб, реактив оралиқ маҳсулотлардан янгилари шаклланади», деб изоҳ берган Ёпполо.
Тадқиқотчилар текширишларни аввалроқ юлдузлараро фазодан аниқланган модда – метиламиндан бошлаган, чунки у глициннинг ҳосил бўлишига сабаб бўладиган амин асоси ҳисобланади. Аввалроқ бажарилган бошқа бир мустақил эксперимент ҳам метиламиннинг шундай шароитларда шакллана олишини исботлаган эди. SURFРЕСIDE2 номли астрокимёвий компьютер моделлаштириши воситасида олимлар метиламинга бой музнинг юлдузлараро фазодаги шароитдаги бир кунлик ҳолатини бир неча миллион йиллар учун татбиқ этиб кўрган эди.
Шу орқали эса олимлар глициннинг коинотда юлдузлар ва сайёралар шаклланишидан аввалроқ ҳам ҳосил бўла олишини исботлаганди. Бу эса пробиологик материалнинг катта миқдори муз билан бирга метеоритлар ва кометалар сиртига тушиб, у орқали сайёраларга етиб борган бўлиши мумкинлигини билдирди.
«Глицин шаклланиб бўлгач у бошқа янада мураккаброқ органик молекулаларнинг шаклланишига ҳам туртки бериши мумкин», деб таъкидлади Ёпполо. Кейин эса аланин ва серин сингари бошқа аминокислоталар ҳам шаклланган бўлиши мумкин.
Изоҳ (0)