Ўзбекистонда қурилиш соҳасида яширин иқтисодиётни қисқартириш бўйича қарор лойиҳаси эълон қилинди

Ўзбекистон Вазирлар Маҳкамасининг «Қурилиш соҳасида «яширин иқтисодиёт»ни қисқартириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги қарори лойиҳаси эълон қилинди.

Қарор лойиҳасига кўра, Қорақалпоғистон Жўқорғи Кенгеси ва Вазирлар Кенгаши, вилоятлар, Тошкент шаҳар, туман (шаҳар)лар халқ депутатлари Кенгашлари ва ҳокимликларнинг «Яширин иқтисодиётни қисқартиришда – жамоатчилик ролини ошириш» ғоясини 2020 йил 1 ноябрдан бошлаб жорий этиш бўйича қуйидаги таклифлари маъқулланиши мумкин:

Биринчидан, халқ депутатлари туман (шаҳар) кенгашлари бошчилигида кенг жамоатчиликни жалб қилган ҳолда қурилиш соҳасида яширин фаолиятни қисқартиришга қаратилган чора-тадбирларни амалга ошириш. Бунда:

• халқ депутатлари туман (шаҳар) Кенгашларининг қарорлари асосида депутатлар, туман (шаҳар) ҳокимликлари, солиқ, меҳнат, статистика, ички ишлар, қурилиш назорати ва бошқа давлат органлари ходимлари, нодавлат ташкилотлари ва жамоатчилик вакилларидан иборат қурилиш ташкилотларида яширин фаолиятни қисқартириш бўйича ишчи гуруҳлар ташкил этилади;
• солиқ, меҳнат ва статистика органларининг маълумотларига асосан ходимлар сони, иш ҳақи фонди ва ижтимоий солиқларга тортиладиган базани яшириши эҳтимоли бор қурилиш ташкилотларини йирик, ўрта ва кичик корхоналарга таснифлаш ва уларнинг алоҳида рўйхатлари шакллантирилади;
• ишчи гуруҳлар томонидан тасдиқланган рўйхатларга асосан қурилиш ташкилотларида ўрганиш режа-жадваллари тасдиқланади.

Иккинчидан, ишчи гуруҳлар томонидан қурилиш ташкилотлари, уларнинг субпудрат корхоналарида ишлаётган ходимлар билан меҳнат муносабатларини расмийлаштириш, ходимларга иш ҳақини ҳисоблаш, иш ҳақидан солиқлар ва ижтимоий тўловлар тўланиши ҳолати ўрганилади. Тадбирлар жараёнида:

• қурилиш ташкилотида ҳақиқатда ишлаётган ишчилар ва ходимлар сонини штат жадвалидаги ходимлар сони билан солиштириш, улар билан меҳнат шартномаси тузилганлиги, электрон меҳнат дафтарчаси расмийлаштирилганлиги, тегишли маълумотларнинг «Ягона миллий меҳнат тизими» электрон дастури базасида тўлиқ акс эттирилганлиги;
• қурилиш-таъмирлаш ишлари бўйича лойиҳа-смета ҳужжатлари ва қурилиш-монтаж ишларини бажарилганлиги тўғрисидаги ҳужжатларга (2, 3-шакл ва илова қилинадиган ҳисоб жадваллари) асосан тўланиши лозим бўлган ва амалда тўланган иш ҳақини солиштириш, солиқ органлари маълумотига асосан иш ҳақидан даромад солиғи ва иш ҳақи фондидан ижтимоий тўловлар ундирилганлиги ҳолати;
• марказлашган маблағлар ҳисобидан қурилаётган объектлар, жумладан, ижтимоий соҳа, уй-жой, саноат ва бошқа тармоқлар объектлари қурилишида иштирок этаётган корхоналарга алоҳида эътибор қаратилади, айниқса, қурилиш материаллари ва бошқа харажатлар ҳисобига норасмий иш ҳақи тўловларини тўлаш ҳолатлари мавжудлиги ўрганилади.

Учинчидан, аниқланган яширин фаолиятни бартараф этиш бўйича қурилиш ташкилотларига амалий ёрдам кўрсатилади, жумладан:

• норасмий ишчилар расмийлаштирилади, меҳнат қонунчилигига асосан меҳнат шартномаси ва электрон меҳнат дафтарчаси расмийлаштирилади, улар тўғрисидаги маълумотлар Ягона миллий меҳнат тизими электрон дастурига киритилади;
• меҳнат ва солиқ қонунчилигига асосан иш ҳақи миқдори тўғри ўрнатилиши ва ўз вақтида тўланиши, иш ҳақидан даромад солиғи ва ижтимоий суғурта тўловлари тўлиқ тўланиши бўйича ҳуқуқий ва амалий ёрдам кўрсатилади;
• аниқланган камчиликларни бартараф этиш бўйича қурилиш ташкилотларига бир ой муддат берилади.

Тўртинчидан, ишчи гуруҳлар томонидан огоҳлантирилишига ва профилактик тадбирлар ўтказилишига қарамай қонунбузарлик ҳолатларини ихтиёрий равишда бартараф этишдан бош тортган субъектларга нисбатан маъмурий иш ҳужжатларини расмийлаштириш учун зарур маълумотлар Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигига ҳамда тегишли солиқларни ҳисоблаш учун Давлат солиқ хизмати органларига тақдим этилади.

Давлат солиқ қўмитаси, Молия вазирлиги ва Қурилиш вазирлиги билан биргаликда қурилиш соҳасида солиқ қонунчилигига тўлиқ риоя этишни назарда тутувчи тартиб ишлаб чиқади ва бир ой муддатда Вазирлар Маҳкамасига киритади.

Мазкур тартибда солиқ органларига марказлашган инвестициялар ҳисобига қурилишни амалга оширган тадбиркорлик субъектлари электрон ҳисоб-фактура орқали ҳисоб-китоб қилиш ва ушбу ҳужжат мавжуд бўлмаганда смета ҳужжатларида кўзда тутилган харажатлардан шу жумладан, қурилиш, қурилиш таъмирлаш ишлари бўйича смета ҳужжатларида кўрсатилган иш ҳақи фондидан келиб чиққан ҳолда солиқларни ҳисоблаш ҳуқуқини бериш назарда тутилади.

Қурилиш ташкилотлари томонидан ўз яширин фаолиятини ихтиёрий равишда қонунийлаштириши учун 2020 йил 1 декабрдан қуйидаги рағбатлантириш механизмлари жорий қилинади:

а) Давлат солиқ қўмитаси томонидан Қурилиш вазирлиги, Давлат статистика қўмитаси, Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги билан биргаликда норасмий бандлик ҳолатлари кузатилмаган ёки яширин фаолиятни тўлиқ бартараф этган қурилиш ташкилотлари реестри юритилади.

Реестрга кирган қурилиш ташкилотларга қурилиш объектларида бажарилган ишлар учун буюртмачи томонидан маблағ ажратилгунга қадар даромад ва иш ҳақидан бўлган солиқларни тўлаш муддатини мутаносиб равишда узайтиришга рухсат этилади;

б) ўрганиш жараёнида нолегал ходимларни расмийлаштирган қурилиш ташкилотига уларнинг касбий малакасини ошириш, меҳнат муҳофазаси қоидаларига ўргатиш ва шахсий ҳимоялаш воситаларини харид қилиш учун Бандликка кўмаклашиш давлат жамғармаси маблағлари ҳисобидан субсидия берилади. Бунда:

• субсидия касбий малакани ошириш учун ҳар бир ходим учун 6 ой муддатгача ҳар ойда базавий ҳисоблаш миқдорининг 4 баравари миқдоригача, меҳнат муҳофазаси қоидаларига ўргатиш ва шахсий ҳимоялаш воситаларини харид қилиш учун бир марта базавий ҳисоблаш миқдорининг 10 баравари миқдоригача берилади;
• ишчи гуруҳлар томонидан аниқланган норасмий ишлаётган ходимларга уларни касбга ўқитиш, қайта ўқитиш, малакасини ошириш учун касб-ҳунарга ўқитиш марказларига йўлланма берилади, бунда иш берувчи томонидан ушбу ходимларни ўқишдан кейин расмий равишда ишга олиш бўйича кафолати олинади;

в) қурилиш ташкилотлари томонидан 2020 йил 1 декабрга қадар ишчиларга норасмий иш ҳақи тўланган ҳолатлар юзасидан ҳуқуқий чоралар қўлланилмайди ва юзага келиб чиқиши мумкин бўлган ҳар қандай солиқ ва мажбурий тўловлардан воз кечилади, бир йил ичида ишчиларига норасмий иш ҳақи тўланган ҳолатлар аниқланган қурилиш ташкилотлар бундан мустасно.

Қурилиш ташкилотларига айрим қурилиш ишлари турлари бўйича ўзини ўзи банд қилган шахсларни хизмат кўрсатиш шартномаси асосида жалб этишга рухсат этилади. Бунда:

• ўзини ўзи банд қилган шахслар қурилиш объектларига президентнинг 2020 йил 8 июндаги «Тадбиркорлик фаолияти ва ўзини ўзи банд қилишни давлат томонидан тартибга солишни соддалаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги ПҚ-4742-сон қарорида белгиланган мураккаб бўлмаган умумий қурилиш ишлари (бетон қуйиш, бўёқчилик, сувоқчилик ишлари, ғишт ва кафел териш, перфорация, дурадгорлик, чилангарлик ишлари, электрик, сантехник) бўйича жалб қилинади;
• ўзини ўзи банд қилган шахслар қурилиш ташкилотларида хизмат кўрсатиш шартномаси асосида ишлаган даврида ҳар ойда базавий ҳисоблаш миқдорининг 50 фоизи ҳажмида бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасига тўловлар тўлайди, уларга шартнома бўйича тўланган маблағлар ягона ижтимоий тўловни ҳисоблаш объекти ҳисобланмайди;
• қурилиш ишларига жалб қилинган ўзини ўзи банд қилган шахслар лойиҳа-смета ҳужжатларига асосан умумий қурилиш ишларининг ҳар бир тури бўйича қурилиш ҳажмларини бажариш учун талаб этиладиган ишчилар сонининг 50 фоизидан ошмаслиги лозим;
• қурилиш ташкилоти ва ўзини ўзи банд қилган шахс ўртасида тузилган хизмат кўрсатиш шартномаси қурилиш объекти жойлашган туман (шаҳар) давлат солиқ инспекциясидан рўйхатдан ўтказилади;
• иш берувчи томонидан ўзини ўзи банд қилган шахсларни қурилиш ишларига жалб қилишда меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича йўл-йўриқлар берилиши ва ўқитилиши, билимлари текширилиши лозим;
• ўзини ўзи банд қилган шахсларни қурилиш ишларини бажариши билан боғлиқ ҳолда майиб бўлиши, касб касаллигига чалиниши ёки соғлиғининг бошқача тарзда шикастланиши туфайли унинг ҳаёти ва соғлиғига етказилган зарарнинг ўрнини қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда тўлиқ ҳажмда қоплаш иш берувчи зиммасига юклатилади.

Белгиланишича, 2021 йил 1 январдан бошлаб:

• қурилиш ташкилотлари томонидан қурилаётган объектларда лойиҳа-смета ҳужжатларидан кам иш ҳақи ҳисобланган тақдирда, солиқ органлари иш ҳақидан олинадиган солиқларни лойиҳа-смета ҳужжатларидан келиб чиқиб ҳисобланади;
• қурилиши (реконструкцияси) тугалланган бино ва иншоотларни фойдаланишга қабул қилишда умумий иш ҳақи суммасининг ушбу объектнинг лойиҳа-смета ҳужжатларида кўрсатилгандан кам бўлмаган миқдорда ҳисобланганлиги солиқ органларга тақдим этилган ҳисоботлар асосида таҳлил қилинади;
• қурилиши (реконструкцияси) тугалланган бино ва иншоотларни фойдаланишга қабул қилишда умумий фойдаланилган қурилиш материаллари суммасининг ушбу объектга тегишли лойиҳа-смета ҳужжатларида кўрсатилганидан кам миқдорда фойдаланиш бўйича аниқланган ҳолатлар солиқ базасини яшириш (камайтириб кўрсатиш) деб тан олинади.

Аввалроқ Шавкат Мирзиёев яширин иқтисодиётни қисқартиришга оид фармонни имзолаганди.