Кўпинча болалар, баъзида катта инсонларда ҳам тирноқ тишлаш одати борлиги намоён бўлади. Статистика шуни кўрсатадики, бу ҳолат сони кўпроқ кичик ёшдаги болаларни ташкил этади. Шунингдек, уларнинг 20 фоизида ёши улғайса ҳам сақланиб қолади. Аслида нима учун бундай одат пайдо бўлади ва унга қарши қандай курашиш мумкин? Бу борада мутахассислар қандай тавсия беради?
Тирноқ ва унинг атрофини тишлаш ҳолати онихофагия деб аталади. Бу одатда, стресс, ташвиш ёки қаттиқ тушкунлик пайтида кузатилади. Маълумки, бола ҳали туғилмасидан аввал онанинг қорнида ҳам бармоқларини оғзига солади, бу эса чақалоқнинг ёноқ мушакларини ривожланишига ёрдам беради. Шу туфайли бола туғилганида аллақачон она сути билан озиқланишга тайёр бўлади.
Тадқиқотчиларнинг фикрига кўра, бармоқлари ёки тирноқларини тишлаган болалар онгсиз равишда гўдаклик даврига қайтади. Улар шу орқали тинчланади, асаб тизими кучайиб борган сари одат ўз-ўзидан йўқ бўлади.
Аммо баъзи ҳолларда онихофагия яширин ташвиш, диққат етишмаслиги, фаолликнинг бузилиши каби муаммолар орқали ҳам келиб чиқади. Боланинг тирноқ тишлаш сабабини аниқлаш учун дастлаб уни узоқ муддат кузатиш керак.
Агар бола кўпчиликнинг олдига чиқишдан аввал тирноқларини тишлай бошласа, демак, унда одамларга нисбатан бироз қўрқув бор. Бундай ҳолда оналар кичик оила даврасида ёки дўстлари билан машқ қилишни ўргатиши керак. Шундагина бола одамлар орасида ўзини хотиржам сезади ва аста-секин бармоқ тишлаш одати йўқолади.
Мультфильм томоша қилаётган пайтда ҳам болаларнинг тирноқ тишлаш ҳолати кузатилади. Бу пайтда уларни асаб таранглигини енга олмаётган ёки экранда юз бераётган воқеалар учун жуда хавотирда, деган хулосага келиш мумкин. Шунинг учун ҳам телевизор томошасида вақтни чегаралаш болани кераксиз ташвишлардан халос этади.
Жанжалдан кейин тирноқларни тишлаш орқали бола ўзини тинчлантиришга ҳаракат қилади. Бундай пайтда унга ҳис-туйғуларини очиқ намоён этиш ёки бошқа бир жисмоний ўйинлар билан чалғишига ёрдам бериш тавсия этилади. Шунингдек, вазиятга асосланган ҳолда маслаҳат берадиган психолог билан боғланиш зарур.
Қандай қилиб болани бу одатдан қайтариш мумкин?
Болаларни ушбу одатдан танбеҳ бериб қайтариб бўлмайди. Бу билан фақат босим ўтказиш мумкин. Бола ўзининг хатти-ҳаракатидан бехабар, у автоматик тарзда бу ишни амалга оширади. Агар улар ушбу туфайли одати жазоланса, уларда янада кўпроқ асабий таранглик юзага келади.
Психологларнинг таъкидлашича, ташвишдан халос бўлиш энг самарали усул ҳисобланади. Масалан, қўллар севимли ўйинчоқ билан банд бўлиши мумкин. Оддийгина ақлий ҳисоб-китоб ўйини, қўл муштларини очиб-ёпиш ҳам стрессни камайтиради. Аммо ҳаммасидан ҳам фойдалиси — ота-онанинг меҳри ва эътиборидир. Фарзандни қучоқлаш ва табассум қилиш уни кўпроқ хотиржам қилади.
Олимлар қандай фикрда?
Янги Зеландиядаги Данидин тиббиёт мактаби тадқиқотчиларининг хабар беришича, онихофагия болаларнинг соғлиғини яхшилашга ёрдам беради. Улар мингдан ортиқ болаларни ўрганиб, тирноқ тишлашга иштиёқи баланд бўлганларнинг кейинчалик аллергенларга чидамли бўлишини аниқлашди.
Маълум бўлишича, болаларнинг 31 фоизи тирноқларини тишлайди ёки бармоқларини сўради. Агар бола фақат тирноқларини тишлайдиган бўлса, унинг аллергияга чидамлилиги 5 фоизга, борди-ю, бармоқларини ҳам сўрадиган бўлса, унда турли хил аллергенлар, жумладан, уй чанглари ва ҳайвонларнинг юнгига нисбатан 69 фоизга чидамли бўлиб ўсади.
Олимлар бу одатни иммунитетнинг аллергенларга мослашувини қабул қилиш деб изоҳлайди. Аммо ушбу одатни рағбатлантиришни маслаҳат беришмайди, шунингдек, ўспиринлик давридаёқ ушбу одатни бартараф этишга киришишни тавсия этишади.
Изоҳ (0)