Бундан 24 йил аввал айнан ушбу санада Ироқ—АҚШ тарихидаги низоларидан бири содир бўлди. Қўшма Штатларнинг денгиз ҳамда ҳаво кучлари биргаликда 3 сентябрь куни қурдларниг фуқаролар урушидаги Ироқ ҳужумига жавобан мамлакат жанубидаги ҳаво ҳужумлари мудофаасига айнан ҳаво орқали зарба берди. Денгиз кемалари ва ҳаво кучлари бомбардимончилари «танлаб олинган ҳаво мудофааси нишонлари»га ўқ узди. Шундай қилиб, 3 сентябрнинг тонги ироқликлар учун 27 та (қанотли) ракетани қабул қилиб олиш билан бошланди. «Дарё» яқин тарихдаги ушбу воқеа ҳақида ҳикоя қилади.
АҚШнинг хавотири
1996 йил 31 августда Ироқнинг Саддам Ҳусайн бошқаруви остидаги ҳукумати ўз ҳарбийларини Ироқ Қурдистонига «Қурдистон Ватанпарварлик иттифоқи» ва Қурдистон демократик партияси ўртасида келиб чиққан фуқаролик урушларини бартараф қилиш учун бостириб киришга буйруқ беради. 1991 йилдан бери энг каттаси бўлган ушбу ҳужум америкаликларда Саддам Ҳусайннинг 1988- ва 1991 йиллардаги каби қурдларга қарши геносид кампанияси эканидан хавотирга тушишди. Мамлакат раҳбари БМТ Хавфсизлик кенгашининг 688-сонли қарорини бузган. У Ироқнинг этник озчиликларига тазийқ ўтказишда айбланган.Ҳаво зарбалари
Дастлаб зарбаларни самолёт-ташувчи кемалар ёрдамида самолётда уюштириш режалаштирилган эди. Америкаликлар жуда яхши қуролланишган эди, уларнинг ихтиёрида нишонни аниқлай олувчи қирувчи самолётлар, сувости кемасига қарши мосламалар ва кўплаб бомбардимонлар бор эди. Режа бошқа бўлган бўлса-да, зарба АҚШ денгиз кучларининг қуруқликдаги ҳарбий кемалари ва ҳаво кучлари бомбардимонлари томонидан (қанотли) ракетадан фойдаланган ҳолда амалга оширилди.1996 йилнинг 3 сентябрида штатларнинг ҳаво ва денгиз кучлари биргаликда амалга ошириши керак бўлган «Чўлдаги зарба» операцияси бошланди. Операция доирасида АҚШ ҳарбийлари турли-туман кучли ва ўз замонасининг энг яхшиси бўлган бомбардимончилари ва кўплаб техникалари билан Ироқ ҳаво мудофааси томон 27 та ракета учирилди.
Шундан сўнг, Форс кўрфазидаги 23 минг АҚШ ҳарбийлари Ироқнинг «ҳар қандай жавоби»га «жуда юқори даражада ҳушёр ҳолатда» тайёр турибди, деб таъкидлаган расмийлар. Саддам Ҳусайн Ироқ телевидениеси орқали ўз халқига мурожаат қилиб, ҳарбийларни АҚШ зарбаларига қарши ҳушёр туришга чақирди.
Икки томон расмийларининг баёнотлари бир-бирига унчалик ҳам тўғри келмайди: Саддамнинг айтишича, ҳужумдан кўрилган зарар минимал бўлган ва ракеталарнинг аксарияти уриб туширилган, аммо у аҳоли яшаш пунктларига йўналтирилгани учун у ердаги аҳоли кўпроқ талафот кўрган; америкаликларнинг таъкидлашича, ракета ҳужумлари нисбатан аҳоли камроқ жойга уюштирилган бўлиб, у ҳаво ҳужумларига қарши мудофаа қўмондонлиги объектларига қаратилган бўлган. Ракеталарнинг 14 таси Шимолий Форс кўрфазидаги Денгиз кучлари кемаси томонидан, қолган 13 таси эса Гуамдан учиб келган ҳаво кучларининг бомбардимончилари томонидан учирилган.
Ҳужум якунлангач, Боғдод узра ҳаво рейди сиреналари эшитилганидан сўнг Пентагон ҳужум якунлари Ироққа етказилган зарар ҳисоботини кутиб турарди. Бир неча соатдан сўнг АҚШ президенти Клинтон Ироққа қарши ҳарбий ва иқтисодий санкцияларни имзолади.
Ушбу операцияда Америкага ёрдам берган давлат Буюк Британия бўлди, у моддий-техник жиҳатдан АҚШни қўллаб-қувватлади: Гуамдан Форс кўрфасига учган АҚШнинг B-52 самолётлари Ҳинд океанидаги базада ёнилғи қуйиб, парвозни давом эттирди. Шунингдек, ҳужумдан олдин икки давлат ўз фуқароларини Ироқни зудлик билан тарк этишга чақирди.
Иттифоқчиларнинг жавоби
Буюк Британия Боғдодга нисбатан жазо чораси сифатида «учиш тақиқланган зоналарни кенгайтиради. Ўзгариш иттифоқдошларнинг самолётларига Боғдоддан тахминан 50 километр узоқликда учишга имкон беради. Жанубий зона шимолдагиси сингари Британия, Франция ва АҚШ самолётлари томонидан қўриқланади. Қўшимча самолётлар талаб қилинмади.Натижа
Биринчи навбатда Шимолий ва Жанубий учиш тақиқланган зоналардаги жангчилар нишонга олингани учун қасос сифатида уюштирилган ҳужум, шу билан биргаликда Ироқ ҳаво мудофааси инфратузилмасини ёмон аҳволга олиб келишга, «ер-ҳаво» ракеталари участкалари ва қўмондонлик, бошқарув ва алоқа жойларини нишонга олган эди ва қайсидир маънода ушбу ҳужум ўзини оқлади ва керакли натижага эришди.Аммо ҳужумлар Ироқнинг шимолий кампаниясига қандай таъсир ўтказгани мунозарали мавзу. Улар Қурдистон демократик партияси Ирбилни ўз назоратига олганидан сўнг, Ироқ қўшинлари Қурдистон ҳудудидан чиқиб кетди. ҚДП Қурдистон Ватанпарварлик иттифоқини бошқа таянч пунктларидан қувиб чиқарди ва Ироқнинг қўшимча ёрдами билан Сулаймонияни қўлга олди. ҚВИ ва унинг раҳбари Жалол Талабани чегара томон чекинишди. Америка кучлари Ироқ миллий конгрессининг 700 ходими ва олти мингта ғарблик қурдларни Ироқнинг шимолий қисмидан эвакуация қилди. Ироқнинг ушбу юришига АҚШ ва Буюк Британия бошқа ҳаво операцияларни режалаштирди, бу энди бошқа ҳикоя...
Миржалол Қосимов тайёрлади.
Изоҳ (0)