Центавр Проксимаси b сайёраси бизга энг яқин жойлашган экзоолам экани тасдиқланди
Тўрт йил муқаддам олимлар экзосайёралар борасидаги энг муҳим кашфиётлардан бирини амалга оширган эди: улар ўшанда Центавр Проксимаси юлдузи атрофида айланувчи, Ерга ўхшаш қаттиқ жинсли сайёрани очганди. Олимлар эндиликда бу борада қўшимча ва батафсил маълумотларни қўлга киритди. Бу ҳақда Женева университети (UNIGE) эълон қилди.
Ўша кашфиёт ишончли чиққанга ўхшагани билан, фан учун доим кўпроқ тасдиқлар керак бўлади ва, хабар қилинишича, Чилида жойлашган Жуда катта телескопнинг (VLT – Very Large Telescope) ESPRESSO спектрографи ёрдамида олимлар эндиликда бу борада қўшимча ва батафсил маълумотга эга. Ушбу экзосайёрага олимлар Центавр Проксимаси b дея ном берди. Тадқиқот ҳақидаги илмий мақола эса Astronomy & Astrophysics журналида 25 май куни босиб чиқарилди.
Сўнгги йилларда астрономлар бошқа юлдузлар атрофидан ўлчами Ер ўлчамига яқин бўлган кўп сондаги экзосайёраларни кашф этди. Уларнинг айримлари ўз юлдузига нисбатан ҳаёт мавжуд бўлиши эҳтимоли бор ҳудудда жойлашган ва ундаги ҳарорат сувнинг суюқ ҳолатда бўлишини таъминлай олиши керак деб ҳисобланади. Бу ўз-ўзидан қизиқарли, лекин бундай экзосайёралар ичида айниқса Центавр Проксимаси b алоҳида аҳамиятга эга. Чунки у Қуёшга энг яқин жойлашган юлдуз атрофида айланади ва биздан унгача бўлган масофа эса атиги 4,2 ёруғлик йилини ташкил қилади.
Центавр Проксимасида ҳақиқатан ҳам экзосайёра борлигининг илмий тасдиқланиши эса бундай сайёралар бизнинг галактикамизда анчайин кенг тарқалганига ишора қилади.
Центавр Проксимаси б сайёраси Ерга жуда ўхшаш бўлиб, Ер массасидан 1,17 каттароқ массага эга. У Ернинг йиллик орбитасидан фарқли ўлароқ, ўз юлдузи атрофини атиги 11,2 кунда айланиб чиқади. Бу эса Центавр Проксимаси b сайёраси ўз юлдузига нисбатан анча яқин жойлашганини билдиради. Лекин ушбу юлдуз қизил митти экани сабаб у бизнинг Қуёшдан кўра анча кичикроқ ва совуқроқ ҳисобланади. Бу Центавр Проксимаси b сайёрасининг орбитаси ҳақиқатан ҳам Центавр Проксимасининг ҳаёт имкони бор ҳудудида жойлашганини билдиради. Қизиғи шундаки, худди Ер Қуёшдан қанча Қуёш энергияси қабул қилса, Центавр Проксимаси b сайёраси ҳам ўз юлдузидан шунча энергия қабул қилади.
Шундай қилиб, назарий жиҳатдан, унинг сиртида суюқ ҳолатдаги сув мавжуд экани эҳтимоли бор. Бу эса у жойда ҳаёт мавжуд бўлиши эҳтимолини билдиради, лекин ҳозирча олимлар барибир экзосайёраларда ҳаёт мавжуд бўлиши эҳтимолига оид кўплаб омилларни ҳали билишмайди. Биз сайёрада ҳаёт бўлиши имкониятига кўплаб омиллар таъсир қилишини яхши биламиз. Масалан, ҳарорат, сайёра ва унинг атмосфераси таркиби, сув борлиги (ёки унинг йўқлиги) ҳамда Қуёш нурланиши сингариларнинг бу борадаги таъсири катта. Центавр Проксимаси сингари қизил миттилардан чақнашлар юзага келиши фанга маълум ва ушбу чақнашлар билан боғлаб қараганда экзосайёрада ҳаёт мавжуд бўлиши эҳтимоли янада мураккаблашади ва масала қизиқарли тус олади.
Астрономлар Центавр Проксимаси б сайёрасини анчайин эски спектрограф бўлмиш HARPS спектрографи воситасида илк бора 2016 йилда аниқлашган эди. Жаҳондаги «энг аниқ» спектрограф ҳисобланадиган ESPRESSO эса Центавр Проксимасининг нур тезлигини аниқлаш имконини берди ва у ҳозирги кунгача олинган энг катта аниқлик билан ўлчанди.
