Алкогол маҳсулотлари улгуржи савдосига лицензия олиш осонми? Масъуллар ва тадбиркор жавоб беради
2020 йил 20 май куни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 301-сон қарори тасдиқланди. Тадбиркорлик фаолиятини қўллаб-қувватлашга қаратилган қарорга асосан барча юридик шахслар алкогол маҳсулотлари улгуржи савдо фаолияти билан шуғулланиш учун лицензия олиш имконияти яратилган эди.
Ўтган қисқа фурсат ичида Молия вазирлиги ҳузуридаги Алкогол ва тамаки бозорини тартибга солиш инспекция томонидан илк корхонага алкогол маҳсулотлари улгуржи савдоси билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи биринчи лицензия расмийлаштирилди ҳам. Хўш, мазкур лицензия олишнинг тартиби қандай? Унга қандай омиллар сабабчи бўлди ва эндиликда қандай енгилликлар яратади? Талаб борми? Айни шу саволлар юзасидан юқорида номи қайд этилган масъул инспекциянинг бўлим бошлиғи Омадбек Баратов аниқлик киритиб ўтди.
Ўзбекистонда алкогол маҳсулотлари улгуржи савдо билан давлат улуши бўлган 72 та корхоналар фаолият юритган, қисқа қилиб айтганда давлат монополияси ўрнатилган эди. Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 20 майдаги 301-сон қарорига асосан алкогол маҳсулотларини улгуржи савдо фаолиятини лицензиялаш тартиби белгиланди. Қарор билан алкогол маҳсулотларини улгуржи савдосида барча тадбиркорлик субъектларини фаолият юритишига рухсат берилди.
— Барча тадбиркорлик субъектларига алкогол маҳсулотларининг улгуржи савдоси учун лицензия беришни тасдиқлашга нима сабаб бўлди?
2020 йилгача бўлган даврни таҳлил қилганимизда, давлат улуши мавжуд корхоналарнинг охирги йиллардаги товар айланмасининг камайиши ҳамда ишлаб чиқарувчи корхоналар олдидаги қарздорликларини ошганлиги кузатилган. Улгуржи шароб савдо базаларининг боқиманда ҳолатга тушиб қолганлиги ҳамда белгиланган бизнес режа кўрсаткичларини бажарилиши таъминланмасдан қолган. 2019 йил сентябр ойида 10 та шароб савдо базалари банкротлик ҳолатига келиб қолган ҳамда фаолияти тугатилган. 2020 йил 1 июнь ҳолатига давлат улуши бўлган 52 та шароб савдо базалари «Э-аукцион савдо портали орқали тадбиркорлик субъектларига имтиёзли шартлар асосида сотилган.
Шу билан бирга, халқаро тажрибалар ўрганилганда, Россия, Қозоғистон, Белорус, Испания, Франция ва Швеция каби давлатларда ушбу фаолият тури лицензияланади ҳамда давлат монополияси ўрнатилмаган.
— Лицензияни расмийлаштириш жараёнларида тадбиркорлик субъектларига қандай афзалликлар яратилди?
Тадбиркорлик субъектлари томонидан 3 та ҳужжат тақдим этилиши ва Инспекция томонидан лицензия олиш аризасига асосан беш кун муддатда лицензия талабгорининг иштирокисиз туман (шаҳар) фавқулодда вазиятлар бўлимлари, туман (шаҳар) санитария-эпидемиологик осойишталик марказлари ва Молия вазирлигининг Ғазначилигидан сўраш йўли билан маълумотлар олинади. Лицензияни расмийлаштириш жараёнлари 15 кундан ошмаган муддатларда ҳолда амалга оширилади.
Лицензия талабгорлари кичик ёки ўрта бизнес вакиллари ўртасида кўплигини инобатга олиб, устав жамғармаси 223 млн.сўм этиб белгиланди. Ушбу лицензия талаби Россияда – 10 млн рубль (1,3 млрд сўм) ва Беларусда – 100 минг Евро (1,1 млрд сўм) миқдорида белгиланган.
— Тадбиркорлик субъектлари томонидан ушбу фаолият тури билан шуғулланишга бўлган қизиқиш қандай?
Инспекцияга шу йилнинг 21 майидан бошлаб, ҳар куни ўртача 20 та тадбиркорлар лицензия олиш тартиби, талаб этиладиган ҳужжатлар рўйхати юзасидан телефон орқали мурожаат қилинмоқда. Барча саволлар юзасидан инспекция мутахассислари томонидан тушунтиришлар олиб борилмоқда.
Дастлабки ҳисоб-китобларга кўра республиканинг барча туман ва шаҳарларида алкогол маҳсулотларининг улгуржи савдо фаолиятини амалга оширувчи тадбиркорлар ташкил этилади.
Бу эса ўз навбатида, барча туман ва шаҳарларда қалбакиалкогол маҳсулотлари савдосини камайишига ҳамда биринчи навбатда маҳаллий бюджетлар даромадлар базасининг кенгайишини таъминлайди.
— Лицензиатлар устидан назорат ўрнатилиши бўйича қандай талаблар бор?
Қарорга асосан 8 та лицензия талаблари белгиланган. Асосий лицензия талаблари алкогол маҳсулотларининг Ҳисобга олиш ахборот тизимига ҳисобга олиниши, савдо қоидаларига ҳамда маҳсулотларни сақлаш, қабул қилиш ва тарқатишни техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатларга қатъий риоя қилиши ҳисобланади.
Ўз навбатида, Лицензиатга лицензия талаблари бузганлик учун молиявий санкция қўллаш ёки қўпол равишда бузиш ҳолатларида лицензия тугатилиши кўзда тутилган.
Қарор чиққанидан сўнг Қорақалпоғистон Республикаси, Элликқалъа туманида жойлашган «Элликқалъа савдо» масъулияти чекланган жамияти биринчилардан бўлиб ана шундай лицензияни расмийлаштиришга муваффақ бўлди. Корхона раҳбари Умид Абдуллаев лицензияни қўлга киритган биринчи тадбиркор сифатида фикрларини бўлишди.
— Ўзбекистонда алкогол маҳсулотларини улгуржи савдоси учун лицензия олган биринчи тадбиркор сифатида жараён ҳақида қандай фикрдасиз?
Янгилик ҳақида Молия вазирлигининг ижтимоий тармоқлардаги саҳифасидан хабар топдим. Лицензия олиш учун 1 кун ичида ҳужжатларни тайёрлаб, почта орқали 27 май куни Инспекцияга юбордим.
— Лицензия учун қандай ҳужжатлар тайёрлаб тақдим этдингиз?
Қарор билан тадбиркорлар учун енгиллаштирилган тартиб жорий қилинган экан. Унга қўра бор йўғи 3 дона ҳужжат: ариза, бино кадастри ва устав жамғармаси тўғрисидаги маълумотнома тақдим этдим.
— Лицензия олиш учун бошқа давлат органларидан ортиқча маълумотномалар тақдим этиш талаб этилмас экан. Инспекцияга лицензия ҳужжатлари бўйича Тошкентга келиб кетиш сўралдими?
Ҳужжатларни почта орқали тақдим этганимдан сўнг, 1 июнь куни телефон орқали Инспекция томонидан кўриб чиқилганлиги, ижобий хулоса берилганлиги ҳамда йиллик лицензия тўловларини тўлашим мумкинлиги айтишди. Ўша куннинг ўзида тўловларни амалга оширдим. Менга қисқа муддатларда лицензияни расмийлаштирилиши тушунтирилди. Тошкентга бориб келиш талаб этилмади.
— Лицензияни неча кунда расмийлаштириб беришларини режалаштирган эдингиз?
Қарор бўйича 15 кун муддатда расмийлаштирилиши белгиланган, аммо кутганимдан кўра тезроқ, яъни 7 кунда лицензия берилганлиги маълум қилинди.
— Фаолият бўйича келгусида қандай бизнес режалар қилгансиз?
Келгусида режаларим катта, энг аввало қўшимча иш жойларини яратишдан иборат. Яратилган шароитдан жуда хурсандман, эндиликда мен ҳам ушбу фаолият билан бемалол шуғуллана оламан ҳамда давлат бюджетига ўз ҳиссамни қўшаман, деган умиддаман.
Реклама ҳуқуқи асосида.
