Инқироздан кейинги инқироз. Коронавирусдан сўнг футбол қандай бўлади?

Биринчи қарашдаёқ муаммо аниқ: пул. Футбол пулсиз ҳеч қаёққа бора олмайди. Барча энг катта лигалар телеканаллар билан кўп миллионли келишувларга эга. Ҳаммаси ўз жойида бўлган вақтларда клублар, юлдузлар, директор ва агентларнинг бари шу каби келишувлар орқали пул топади.

Англия Премьер Лигасида шунчалик кўп пул айланиб келаётган эдики, ҳозир ҳаммаси 180 градусга ўзгариб кетди. Тўсатдан инқироз ва барча фойданинг илдизи қуриди. Мажбурий танаффусдан сўнг бир қанча вақт ўтди. Хусусан, Испанияда «Барселона» футболчилари маошларининг 70 фоизи қисқартирилишига розилик билдирди. Буни ҳатто каталонияликлар етакчиси Лео Мессининг ўзи эълон қилди. Шунингдек, «Ювентус» ҳам футболчилари билан маошларни қисқартириш ва кечиктириш борасида келишувга эришди. Англияда эса футболчилар ҳозирча ниманидир ўзгартиришга шошилаётгани йўқ. Уларни ҳозирда олаётган пуллари тўла қаноатлантирмоқда ва улар буни ўзгартиришни хоҳламаяпти.

Англиядаги Профессионал футболчилар уюшмаси бир неча ҳафтадан бери Премьер Лига, Футбол Лигаси ҳамда Футбол Ассоциацияси билан музокара олиб бормоқда. Уюшманинг мақсади — ниманидир ҳал этиш. АПЛ ҳам клублар ўз билганича муаммоасини ҳал қилмай бундай вазиятда бир қарорга келишини хоҳламоқда.

Вазиятга бошқа тарафдан қараш лозим. Масалан, АҚШ, Европа, хусусан, Буюк Британияда минглаб одамлар молиявий инқироз даврида яшаб қолиш учун ишсизлик бўйича моддий кўмак сўраб давлатга мурожаат қилиб улгурди. Булар ҳаммаси рўй бериб турган бир вақтда АПЛнинг 4 клуби барча ишчиларини ҳақ тўланмайдиган таътилга юборди. Қаҳрамонлар эса қуйидаги клублар: «Норвич», «Ньюкасл», «Борнмут» ҳамда «Тоттенҳэм». Бу клублар ортидан «Ливерпуль» ҳам борди. Бироқ клубнинг қарори мерсисайдлик мухлислар, шунингдек, бутун дунёдаги футбол ишқибозларининг кескин танқидларига сабаб бўлди. Аммо бу қарор кимнидир ҳайратда қолдирмагани аниқ. Ахир ҳукумат иқтисод бўйича кескин чоралар кўришга рухсат бериб турган вақтда ундан кўпчилик фойдаланмоқда.

Барчаси расво бўлишда давом этади. Миллиарделарнинг жамоалари футбол ўйнашни тўхтатгани, дунё телеканаллари эса уларни кўрсатишдан тўхтаганига кўп бўлгани йўқ. Англияда телекомпаниялар трансляциялар учун олдиндан тузилган шартномлар бўйича пулларни тўлашдан бош тортгани йўқ. Фақат ҳозирча. Бироқ Францияда иккита телеканал бу ишга қўл уриб бўлди.

Ҳар тарафдан олиб қаралса ҳам вазият чиройли кўринмайди. Футболчиларни айблаш ҳар доим осон бўлган. Ҳатто Европадаги турли сиёсатчилар бундай ишни айни дамда ҳам давом эттирмоқда. Профессионал футбол қанчалик бор бўлса, футболчиларни ҳам очкўзлик, талончиликда шунчалик айблайверилади. Аммо муаммо пулларнинг ортиқча сарфланишида эмас, балки ишончнинг йўқлигида ҳамдир.

Футболчилар ўз клубларига ишонч билдирмаяпти. Клублар эса футболчиларнинг агентлари ҳамда ўйинчиларнинг ўзига ҳам ишонмаяпти. Бундай вақтларда ҳеч ким виждонийлик ҳамда ҳалолликка ишонмайди. Клублар ҳам бошқа клубларга ишонаётгани йўқ. Шу боисдан ҳам АПЛ ҳамма биргаликда ҳаракат қилиши лозимлигини белгилади. Чунки яхши кунларда ҳам клублар ҳар қайси тарафдан қаралганда ҳам бир-бирига — душман. Улар доим фойда топиш йўлини излайди. Бундай ҳолатда қандай қилиб биргаликда қарор қабул қилиш мумкин ахир?

Клубларга ҳам, ФИФАга ҳам ишонч йўқ. Ташкилот пулга ўта муҳтож бўлгаларгагина маблағ беришни режалаштирмоқда. Аммо хавф ёқасида бўлган клублар ишонч йўқлиги сабаб, моддий кўмак ололмасликдан чўчиб турибди. Улар пуллар шунчаки йўқ бўлиб кетишига ҳам ишониб турибди.

УЕФАда ҳам ҳолат яхши эмас. Бу ерда ҳам ташкилот лигаларга, лигалар эса бошқа лигалар ҳамда клубларига ишонмайди. Ҳаммаси расво бўлиб турган вақтда эса барча фақатгина ўзи учун ҳаракат қилади. Бироқ битта истисно бор — Германия. У ерда барча спорт, жамоалар келажаги, шунингдек, бир-бирларига ёрдам бериш учун ўз маошлари ҳамда даромадларини қурбон қилмоқда. Ҳатто футболчилар ҳам.

Хулоса сифатида дунё энг оммабоп спорт тури бўлган футбол имижига катта зарар етганини келтириш мумкин. Англияда «миллий ўйин» ҳам инсон манфаатларини ўзида акс эттирмайди.

Бу муаммолар эса коронавирус билан бирга йўқолиб кетмайди. Пандемия сабаб қайси клублар ҳақиқатда фойда кўраётгани гувоҳи бўлди. Бундан ташқари бутун футбол иқтисодияти ўйлаганимиздан кўра ортиқ мўрт эканлиги ойдинлашди. Ҳозир кўплаб футбол клублари каттагина қарзга ботиш хавфи остида. Бу эса футбол бозорини глобал миқёсда қайтадан тартибга солишга олиб боради. Бу барча нарсага, жумладан, футболчиларнинг нархлари, маошлари, агентларга бериладиган бонусларга ҳам тааллуқли бўлади. Клублар ўз-ўзидан камроқ маблағ сарфлашга ва иложи борича кўпроқ футболчиларини сотишга ҳаракат қилади.

Бундан кейин футболчилар ҳафталик маошларига янги Bentley сотиб ололмайди. Кўплар маошининг қисқартирилишига розилик билдиришга мажбур бўлади.

Аммо бу футбол дунёсида ҳеч ким бир-бирига ишонмаслигини ва ўзи учун ҳаракат қилишини унутмаслик лозим. Футболчилар ҳам клуб фойдаси учун қурбонлик қилмайди. Бу эса бир вақтда клублар ҳам футболчилар учун қурбонликка бормаётганлиги билан тенг масалалиги кўринади, холос. Бу — ҳозирги инқироздан кейин келадиган инқироз бўлади.

Умуман олган 2020 йил марти футболнинг олтин давридаги сўнгги ой бўлиб қолгани бежиз айтилмаяпти. Футбол 25 йил давомида ер юзидаги энг катта шоу ва жуда катта кўламдаги маданий ҳодиса сифатида юзага чиқди. Ҳаммаси яхши бўлиб турган вақтда на ўзаро ишончга, на виждонга эҳтиёж сезилди. Ҳамма нарсага эҳтиёж сезилиб турган вақтда эса юз бериши мумкин бўлган воқеликларни фақат тахмин қилиш қолди, холос.

Бошқа мақолалар:

• Лэмпарддан Зидангача. Яқин ўтмишнинг таниқли футболчилари орасидан етишиб чиққан мураббийлар ҳақида
• Лэмпард ва Жеррард қабул қилинмаган, Майкл Оуэн каби юлдузларни тарбиялаган, ҳозир эса тўйхонага айлантирилган футбол мактаби ҳақида
• Мураббий дастхати: Зиданнинг етуклигида Марчелло Липпининг ўрни ҳақида
• «Келдим, гол урдим, ғалаба қозондик, кетдим». «Бели синган йигит» — Ким Чельстрёмнинг «Арсенал» мухлисларига мактуби