• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12591.71
    • RUB160.18
    • EUR14821.7
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +30°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Дунё

    Ўлатдан коронавирусгача. Карантинлар қачон пайдо бўлган?

    Хитойда тарқалган янги турдаги коронавирус сабабли ушбу мамлакатнинг 11 та шаҳрида карантин жорий қилинди. Карантин – юқумли касалликларга қарши курашишнинг қадимий усули бўлиб, кўриб турибмизки, аксар касалликларнинг давоси топилгани ва тиббиёт ривожланганига қарамай, замонавий дунёда у ҳамон ўз кучига эга. «Дарё» колумнисти Музаффар Қосимов карантин тарихи ҳақида ҳикоя қилади.

    Ухандан келаётган фуқаролар кутиб олинмоқда. Жанубий Корея.

    Ухандан келаётган фуқаролар кутиб олинмоқда. Жанубий Корея.
    Фото: Getty Images

    Касаллик тарқалган жойни ва касал беморларни карантин орқали изоляциялаш амалиёти қадимги юнонларда ҳам бўлган. Вабо тарқалган жойдан чиқмаслик ва у ерга бормаслик ҳақида Пайғамбаримизнинг ҳадислари ҳам мавжуд: Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз (с.а.в.) «Агар бир жойда вабо тарқалганини эшицангиз, у ерга борманглар. Агар ўзингиз турган жойга вабо келса, у ердан қочиб чиқиб кетманглар!» деганлар. Демак, карантин амалиёти ислом энди тарқалган замонда (VI–VII асрлар) Арабистон ҳудудларида ҳам бўлган.

    Карантин ҳақида, шунингдек, Инжилда (Эски аҳд қисмида) ҳам алоҳида сўз юритилган. Унда мохов касалига йўлиққан беморларни алоҳида сақлаш ҳақида гап боради. Бу дегани милоднинг энг бошида ҳам одамлар карантинни яхши билганига далолатдир.

    Одамлар у замонларда ҳали микроб, бактерия ва вирус ҳақида ҳеч нарса билмаган. Лекин беморларни алоҳида сақлаш ва юқумли касаллик ёйилиб кетмаслиги учун муайян шаҳар ва қишлоқларга кириш ва чиқишни тақиқлаш амалиётини кўпчилик тамаддунларда қўллаб келинган.

    Кўриб турибмизки, 2020 йилга келиб ҳам карантин амалиёти катта кўламда қўлланмоқда. Бунинг сабаби оддий: карантин доим яхши самара берган ва ўзини оқлаб келган.

    Коронавирус эпидемияси бошлангач, аввалига Хитой эпидемия ўчоғи бўлмиш Ухань шаҳрини ёпди. Кетма-кет, унга ёндош бошқа шаҳарлар ҳам карантинга олинди. Кейин эса Хитойга чегарадош бошқа мамлакатлар чегараларни қисман ёки бутунлай ёпди. Кўплаб мамлакатлар Хитойга авиақатновларни тўхтатди. Хитойдан етиб келган ёки эвакуация қилинганлар эса икки ҳафталик мажбурий карантинга олинмоқда. Бу, албатта, карантиннинг замонавий усулидир.

    Аввалига карантин шунчаки «касаллик юқтиришда ва тарқатишда гумонланган одамларни тутиш ва сақлаш» маъносини билдирган. Лекин вақт ўтиши билан бу тушунча том маънода бошқа моҳият касб этди. Ҳозирда карантин деганда касаллик юқтирган ёки юқтирган деб гумон қилинаётган шахс, жонивор, юк, товар, транспорт воситаси, аҳоли пункти, ҳудуд ва бошқаларни алоҳидалашга (изоляциялашга) қаратилган, эпидемияга қарши чекловчи ва режим қоидаларини белгиловчи чора-тадбирлар комплекси тушунилади.

    Авваллари бирор шахс ёки жой карантинга олиниши одатда жамият томонидан яккалаб қўйилиши, ҳудудга кириш ва чиқишни ҳамма ўзи учун мустақил ҳал қилиши орқали ташкилланган бўлса, ҳозирда карантин соғлиқни сақлаш органлари ва ҳатто ҳукумат даражасидаги тадбирлар орқали ташкилланади ва назорат қилинади.

    Ўша Инжилда қайд этилган ва мохов касалига қарши эълон қилинган карантин тарихан факт асосида қайд қилинган биринчи карантин дейиш мумкин. Ўрта асрларда мохов касалига йўлиққан одамларни жўнатиладиган махсус ҳудудлар (колониялар) кенг тарқалган эди. Моховга чалинган одам ўша колонияга мажбуран жўнатилган ва у ерда қатъий режим остида ушлаб турилган. Одатда бундай колониялар черковлар таркибида бўлган ва касаллар черков ходимлари назоратида сақланган ва даволанган. Моховлар карантин остида сақланган бундай жойларни лепрозорий деб номланган. XIII асрда бутун Европа бўйлаб 19 мингта лепрозорий мавжуд бўлган.

    Бу касаллик сабабини олимлар фақатгина 1873 йилда аниқлади; унинг қўзғатувчиси Mycobacterium leprae (Хансен таёқчаси) бактерияси бўлиб чиқди. Ҳозирда Бутунжаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти мохов касалини «унутилган» касалликлар рўйхатига киритган. Яъни ҳозирда жаҳон бўйлаб моховга чалинганлар сони 800 минг кишидан ҳам кам ва улар асосан санитар-эпидемиологик вазият ночор бўлган мамлакатлар – Ҳиндистон, Непал, Бутан, Мозамбик, Мадагаскар ва Танзанияда учрайди.

    Неаполдаги лепрозорий. Италия, XIV аср.

    Неаполдаги лепрозорий. Италия, XIV аср.
    Фото:Wellcome Collection

    Замонавий кўринишдаги карантин илк бор XIV асрдаги ўлат эпидемияси пайтида пайдо бўлган. Ўшанда, 1347 йилда тарқалган қора ўлат туфайли тўрт йил ичида жаҳон бўйича 200 миллионга яқин одам вафот этган деб баҳоланади.

    1377 йилда Венеция қироллиги тасарруфидаги Рагуза порти (ҳозирда Хорватиядаги Дубровник порти) маъмурияти ўлат тарқалган мамлакатлардан қайтган кемаларни 30 кун мобайнида қирғоққа тушмасдан, соҳилдан нарироқда туриб туриши кераклиги ҳақидаги қоидани киритган. 30 кун ичида кемадагилардан ҳеч бири касалланмаса, у ерда ҳамма соғлом деб қабул қилинган ва қирғоққа тушишга рухсат берилган. Кейинчалик ушбу 30 кунлик режим 40 кунгача ўзгартирилган. Аввалги 30 кунлик режим trenta (ўттиз) дейилган бўлса, янги жорий қилинган қирқ кунлик режим quaranta (қирқ) деб номланган. Бу биздаги чилла сақлашга, яъни 40 кунлик тийилиш режимига жуда ўхшаш бўлган. Quaranta сўзидан ҳозирги биз билган «карантин» сўзи келиб чиққан.

    Ҳиндистонлик талабалар Ухандан олиб чиқилмоқда.

    Ҳиндистонлик талабалар Ухандан олиб чиқилмоқда.
    Фото: Getty Images

    Карантин эълон қилишнинг асослари ва бунда амал қилинадиган меъёрлар борасидаги дастлабки халқаро ҳуқуқ нормалари XIX асрда пайдо бўлган. XIX асрда кузатилган вабо эпидемияси эса шунчаки жойни изоляциялашнинг ўзи етарли чора эмаслигини, балки масалага комплекс ёндошиш, ижтимоий ва сиёсий чораларни ҳам ташкиллаш заруратини ўртага ташлади. Ўшанда карантин методикасини стандартлаштириш борасида қатор халқаро анжуманлар ўтказилди ва жараённинг иқтисодий асослари белгиланиб, тиббий-ташкилий жиҳатлари стандартлаштирилди.

    Карантин эълон қилиш ва ташкиллаш борасидаги ҳозирги замонавий қоидалар мажмуи эса Бутунжаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг 1951 йилдаги сессиясида қабул қилинган.

    06.02.2020, 19:03   Изоҳ (0)   127979
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Fitch Kapitalbankнинг рейтингини "Ижобий" прогноз билан тасдиқлади


    “АлоқаБанк” ёшлар билан ишлашга оид дастурларни кенгайтирмоқда


    NRG Uzbekistan замонавий ва кенг мажмуа — Мафтун Макон турар жой мавзесини қуриш бўйича улкан лойиҳани амалга оширмоқда


    “Ўзбекгидроэнерго” АЖнинг халқаро кредит рейтинги ББ (барқарор) даражасига кўтарилди


     Навоий инновациялар университети: замонавий билим сари ишончли қадам 


    Тошкентда Стинг бренди ҳомийлигида "Формула-1" фильмининг премераси бўлиб ўтди


    Қашқадарёнинг Чимёни – Мираки ҳақида сиз билмаган фактлар


    Қаерга инвестиция киритиш мумкин? Қандай актив турлари мавжуд? 


    Kapitalbank инвестициялари – Ўзбекистон ёшлари келажагига сармоя


    Қашқадарё ва Бухорода амалга оширилган қуёш энергияси лойиҳаларига 1 йил тўлиши муносабати билан расмий тадбир бўлиб ўтди


    NRG Uzbekistan 60 гектар майдонда "шаҳар ичида шаҳар" кенг кўламли турар-жой лойиҳасини ишга туширмоқда


    Ҳудудий электр тармоқлари” АЖ Fitch Ratings агентлигининг халқаро кредит рейтингини “BB, барқарор” даражасига оширди


    Fitch Ratings “Бизнесни ривожлантириш банки” АТБ кредит рейтингини оширди 


    Ёз осмоннинг ўзидаёқ бошланади: Silk Avia Тошкентдан Иссиқкўлга кунлик авиақатновларни йўлга қўймоқда


    Фақат текширилган фойдаланувчилар: нима учун тўлов иловалари  шахсни тасдиқлашни сўрайди

     

    Тавсия этамиз

    Исроил АҚШга ҳужум қилган кун: ўнлаб америкаликларни ўлдириш бу англашилмовчилик эдими ёки фитна?

    2 июл, 19:45

    НАТО тарихи – дунёдаги энг қудратли ҳарбий ташкилотнинг обрўси пасаймоқдами?

    26 июн, 20:31
    Audio Icon

    Жой ҳаммага етарди: Жеймс Кемеронга кўра, “Титаник” йўловчиларининг омон қолиш имконияти бўлган

    25 июн, 23:50

    “Трампнинг Титаниги тўхтайди” — Эрон элчиси

    25 июн, 13:39
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Ўзбекистонда автомобиль таъмири хизматларига талаб энг юқори бўлган ҳудуд аниқланди

    Ўзбекистон | 3 июл, 00:10

    Олимлар Францияда минглаб динозавр тухумларини топди

    Дунё | 2 июл, 23:50

    Украина АҚШ ёрдамисиз қанча вақт Россияга қарши тура олиши маълум қилинди

    Дунё | 2 июл, 23:35

    ЖССТ дунё мамлакатларини тамаки ва алкоголь нархларини оширишга чақирди 

    Дунё | 2 июл, 23:20

    “Дарё” дайжести: 2 июлнинг энг муҳим хабарлари

    Ўзбекистон | 2 июл, 23:05

    Ўзбекистонда гиёҳвандликка қарши кураш: олти ойда 4 мингдан ортиқ шахс қўлга олинди 

    Ўзбекистон | 2 июл, 22:50

    Шавкат Мирзиёев Sea Breeze курорт мажмуаси фаолияти билан танишди

    Ўзбекистон | 2 июл, 22:38

    Ўзбекистон Кубоги. “Пахтакор” “Олимпик мобиуз”ни мағлуб этиб, чорак финалга йўл олди

    Спорт | 2 июл, 22:37
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.