Бугунги кунда ҳаммамиз кўникиб улгурган смартфонлар ибтидоси бундан 13 йил аввал – 2007 йилнинг 9 январь кунидан бошланган эди. Macworld Expo конференциясида Стив Жобс жамики смартфон ишлаб чиқарувчиларини мавжуд стреотипларни қайта кўриб чиқишга мажбур қилган ва кейинчалик дунё смартфонлар бозорини ларзага келтирган iPhone’нинг биринчи авлоди бўлмиш iPhone 2G тақдим этилган, iPhone смартфонлари дунё экспансиясини бошлаган эди.
iPhone – Apple корпорацияси серияли ишлаб чиқараётган iOS операцион бошқарув тизимида ишлайдиган смартфон. iOS аслида MacOS операцион бошқарув тизимининг мобил қурилмаларга мўлжалланган қисқартирилган ва оптималлаштирилган версиясидир.
Компьютерлар яратувчиси смартфон ишлаб чиқаришига нима сабаб бўлган эди?
iPhone яратилиши ҳақида Стив Жобс шундай деган эди:
Бир сирни айтаман. Умуман олганда, мен планшетдан бошлаганман. Менда клавиатурадан халос бўлиш ғояси пайдо бўлди, шиша мултитач-дисплейнинг ўзида ёзиш имконияти бўлишини хоҳлардим. Шунақа дисплей таклиф қила оламизми, деб ўзимизнинг йигитлардан сўраб кўрдим. Шунчаки қўлингни унинг устига қўйиб ёзиш имконияти бўлса...Биринчи iPhone – 2G’нинг яралишиОлти ойдан кейин улар мени чақириб, худди шундай дисплей прототипини кўрсатди. Мен эса уни фойдаланувчи интерфейси билан шуғулланадиган ажойиб йигитларимиздан бирига олиб бордим. Бир неча ҳафтадан кейин у мени чақирди: инерсион айлантиргични тайёрлаб бўлган эди. Лента, инерсион айлантиргич ва яна бир-иккита нарсаларни кўриб, ўйладим: «Ё Худойим, ахир биз бундан телефон яратишимиз мумкин-ку!». Шу билан планшет лойиҳасини жавонга қўйдим. Сабаби, телефон ундан муҳимроқ эди. Кейин бир неча йил давомида iPhone устида ишладик.
Биринчи iPhone 2007 йил 29 июнда сотувга чиқарилди ва дарҳол АҚШ смартфон бозорининг катта қисмини эгаллашга муваффақ бўлди.
2007 йилда Time журнали iPhone’ни «йил кашфиёти» деб эълон қил. iPhone 2G сотувлари ҳам чакки эмас эди. У деярли 6 миллион ададда сотилди.
2008 йилнинг 10 июнь кунида WWDC-2008 конференциясида аввалгисидан анча мукаммалроқ, қурилмавий ва дастурий камчиликлардан холи янги iPhone OS версиясида ишлайдиган iPhone 3G модели тақдим этилди. iPhone 3G интерфейсига рус тили киритилиши у МДҲ давлатлари смартфон бозорига кириб келишга йўл очди.
2008 йилда iPhone PC World нашриёти тузган «энг фойдали замонавий технологиялар рейтинги»да иккинчи ўринни забт этди.
Кейинги тарих эса барчамизга маълум. Бугун биринчи iPhone тақдимотигача бўлган тарих ҳақида гаплашсак.
Аввал бошида биринчи iPhone смартфони iPod базасида яратилиши назарда тутилган эди; Purple 1 лойиҳаси асосида ишлар бошланди. Лекин рақамлар ва ҳарфларни теришдаги муаммоларга яхши ечим тополмаган лойиҳа тўхтатилди.
Purple 1 лойиҳаси ҳақида қисқача:
Purple 1 лойиҳасига кўра, ўша вақт учун мутлақо ноодатий тарзда телефон ҳар қандай жисмоний тугмачалардан холи бўлиши керак эди. Олинган патентларга асосланиб айтадиган бўлсак, рақамларни териш оддий уй телефонларидаги айланма ҳаракатлар орқали амалга оширилиши назарда тутилган эди. Рақамларни-ку шундай териш мумкиндир, бироқ ҳарфлар билан бундай қилиш мумкин эмасди. Орадан ярим йил ўтиб, Purple 1 учун жавобгар бўлган Тони Фаделл жамоаси бу муаммоларга мақбул ечим топа олмаганини тан олди. Лойиҳа ёпилди.
Муваффақиятсиз Purple 1 дан кейин Apple бозорга 2005 йил сентябрда чиққан Motorola ROKR телефони яратилишида иштирок этди. Лекин бу ҳам Apple учун омадсиз якунланди. Motorola ROKR йил муваффақиятсизлиги деб баҳоланди.
Стив Жобс шунда ҳам ортга чекинмади ва Singular уяли алоқа оператори билан ҳамкорликни йўлга қўйди. Purple 2 лойиҳаси устида иш бошланди.
Жобснинг мақсади бармоқ билан бошқариладиган фойдаланувчи интерфейсига эга телефон яратиш эди. Барча муаммо ҳам шунда эди аслида. Сабаби, Жобс стилусларни ёмон кўрарди ва ҳатто бир сафар «стилус таклиф этмоқчи бўлсанг, тамомсан», деб айтганди.
iPhone 2G ўша вақтда бозордаги энг илғор қурилма эди. У ўзида учта гаджетни бирлаштирарди: мусиқа плеери, интернет-коммуникатор ва телефон. Унинг нима ўзига хослиги бор эди?
Ўша вақтдаги юзлаб бошқа смартфонлардан ажралиб турган дизайни. Материалларининг хусусиятлари билангина эмас, ғояси билан ажралиб турган дизайни. У пайти бошқа смартфонларда кичикроқ дисплей ва жисмоний QWERTY клавиатура бўлса, iPhone’да фақат у бор эди – катта дисплей. Одамлар аввалига уни нима қилишни тушунмаган ҳам эди. Жобс тақдимот вақтида унга қувватлаш туйнуги (тирқиши) орқали клавиатура уланишини айтиб, катта клавиатурани кўрсатиб ҳазиллашган, лекин бу ҳазилни ҳеч ким тушунмаган, сабаби аудитория буни жиддий қабул қилган эди, чунки бармоқ билан бошқариладиган сенсорли дисплей ҳали одамларнинг тасаввурига ёт нарса эди.
Умуман олганда, ўша тақдимот бошқа смартфон ишлаб чиқарувчилари эҳтиёткорона масхара қилингани билан ҳам эсда қоларли бўлган. Бунгача бирорта телефон ишлаб чиқармаган Стив Жобс чиқиб олиб, маҳсулотига ишора қилганча барча смартфон ишлаб чиқарувчиларини лойқа билан чаплаб ташлашини тасаввур қилинг. Ҳаммаси ҳақиқатан ҳам у айтгандай бўлди.
Бошқаларда максимум стилусда ишлайдиган резестив экранлар бўлган бир пайтда телефоннинг экрани аввал тасаввур ҳам қилиш қийин бўлган даражада бармоқ билан нозик тегинишга «қулоқ солар», клавиатура ҳам виртуал эди. Шунчаки бармоқ билан тегиниб ишлатиш жисмоний тугмачаларга нисбатан анча ёқимлироқ эди. Телефон дисплейи 3,5 дюймли диагоналга эга эди; айнан у рақобатчиларнинг кейинги моделлари учун стандарт вазифасини бажариб берган эди. Дисплейнинг тасвир сиғими сифати 320х480 эди. Бу ўша вақтларда барча учун орзудаги дисплей эди.
Дастлабки iPhone’нинг рақобатчилари кимлар эди?
Муваффақият калити махфийликда эдими ёхуд нега iPhone кам хато қилади?
iPhone ишлаб чиқарилиши Apple корпорациясининг бошқа маҳсулотлари каби ўта махфий сақланган. Бу ҳақда Apple муҳандиси Грег Кристи шундай деган:
Бир ойда икки марта смартфон яратилишидаги муваффақиятларга бағишланган йиғилиш бўлиб ўтарди. Жобс деразалари йўқ кичиккина хонада қўл остидагиларининг барча ҳисоботларини шахсан ўзи эшитарди.Бундан ташқари, iPhone ишлаб чиқарилишида иштирок этган собиқ ходимлари қуйидаги маълумотни ҳам айтиб ўтган:
Ишга киришдан олдин сирларни ошкор қилмаслик ҳақида Махфийлик шартномаси тузилар эди. Сизга исм-фамилиянгиз ўрнига махсус код бериларди, бу кодни шартномага қўл қўйиб бўлгандан сўнггина олардингиз. Қурилманинг ҳар хил қисмлари устида ишлаётган ходимлар ким нима иш қилаётганини билмас эди. Қурилма ҳақида гаплашиш, муҳокама қилиш тақиқланган эди, қурилманинг битта қисми устида бир вақтнинг ўзида бир нечта жамоа ишлар, лекин бундан уларнинг хабари бўлмас эди. Маҳсулотларнинг усти доим қора мато билан ёпиб қўйилган ҳолда сақланарди.Яна бир қизиқ факт.
iPhone номли телефоннинг биринчи ишлаб чиқарувчиси аслида Apple эмаслигидан хабардормисиз?
iPhone инглизча phone (телефон) сўзига i ҳарфи қўшилишидан яралган. Биринчи iPhone тақдимотида Стив Жобс i ҳарфи фақат internet сўзининг қисқартмаси эмаслигини айтиб, «бу ҳарф биз учун бошқа нарсаларни ҳам англатади» деган, орқа фондаги экранда individual, instruct, inform, inspire (шахсий, ўргатмоқ, хабар бермоқ, илҳомлантирмоқ) сўзлари кўрсатилган эди.
Смартфон деярли тайёр бўлиб қолганида маркетинг бўлими iPod номига ўхшатиб iPhone номидан фойдаланишни таклиф этди. Бироқ бу муаммо эди. Чунки iPhone номи савдо маркаси сифатида Infogear компанияси томонидан 1996 йилнинг 20 мартидаёқ рўйхатга киритилган ва камига ушбу компания 2000 йилда Cisco Systems компанияси томонидан сотиб олинган эди.
Хуллас, биринчи iPhone сотувга чиқарилгандан кейин Cisco компанияси Apple’ни судга берган. 2007 йилнинг 21 февралида улар ўзаро келишувга эришган. Келишув шартлари ҳозиргача сир сақланади.
iPhone ҳозир қаерда ишлаб чиқарилмоқда?
iPhone ишлаб чиқарилишини икки босқичда ажрацак бўлади:
- биринчи босқич – прототиплар, дастурий таъминот ва қурилмани яратиш;
- қурилмани сотувлар учун йиғиш.
Ҳаммаси Apple’нинг Купертинодаги (Калифорния штати) бош офисидан бошланади. Айнан шу ерда янги қурилма лойиҳаси, ғояси, дизайни, дастурий таъминоти яратилади.
Сотув учун ишлаб чиқарилган iPhone’ларнинг барчаси Хитойда йиғилган. 2018 йил ёзидан Бангалорда (Ҳиндистон) ҳам iPhone йиғилиши йўлга қўйилди. 2020 йилда АҚШнинг ўзида ҳам сотув учун iPhone йиғадиган завод ишга туширилиши мўлжалланган.
Бугунги кун. iPhone’нинг иши ҳалиям авжидами?
Хўш, рақобат кундан кунга ўсиб бораётган смартфонлар бозорида iPhone’нинг ишлари қандай деб ўйлайсиз?
- сотув ҳажми бўйича iPhone ҳамон дунёда етакчи. Вақти-вақти билан ишлаб чиқаришда юзага келаётган муаммоларга қарамасдан, у ҳозирда ҳам смартфонлар бозорида мустаҳкам мавқеини сақлаб келмоқда;
- дунё смартфон бозоридаги пулнинг 68 фоизи Apple улушига тўғри келмоқда;
- Counterpoint Research таҳлилчиларининг ҳисоботларига кўра, 2019 йилда барча смартфон ишлаб чиқарувчилари 12 миллиард доллар даромад кўрди; шундан 66 фоизи ёки 8 миллиард доллар iPhone улушига тўғри келмоқда. Дунё миқёсида сотилган барча смартфонларнинг бор-йўғи 13 фоизи iPhone улушига тўғри келаётганини инобатга олсак, бу жуда кутилмаган натижадир;
- 2019 йилда энг кўп сотилган смартфон – iPhone ХР.
2007–2019 йилларда ишлаб чиқарилган iPhone’ларнинг оғирлиги:
Меҳрож Эргашев
Изоҳ (0)