• Профилга Кириш
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12692.42
    • RUB158.44
    • EUR14511.24
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +37°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Илм-фан

    Коинотдаги энг йирик объектлар. Ер бир зарра холосми?

    Коинотнинг нақадар катта ва улкан эканлигини кўпчилик тасаввур қила олмайди. У шу қадар кенг ва фавқулодда каттаки, унинг ҳозирда бизга маълум бир четидан бошқа бир четига етиб бориш учун ёруғлик тезлигида учган тақдирда ҳам миллиардлаб йил керак бўлади. Шунингдек, шундай фавқулодда улкан коинотда ўлчамларига кўра киши ақлини шошириб қўядиган яна шундай объектлар борки, қуйида улардан бир нечтаси ҳақида ҳикоя қиламиз.

    Ҳозирда фанга маълум энг йирик экзосайёра – GQ Lupi b номли галактика. Уни олимлар илк бор 2005 йилда аниқлашган эди ва ўшанда астрономлар бу объект аслида нима эканлигини била олишмаган. Бу жисм аниқланган пайтда ўз юлдузидан Плутон билан Қуёш орасидаги масофадан ҳам 2,5 баробар олисда жойлашганлиги маълум бўлган. Ўлчамларига кўра эса у ёки фавқулодда йирик, улкан сайёра бўлиши ёки митти жигарранг юлдуз бўлиши эҳтимоли бор эди. Синчиклаб текширишлар шуни кўрсатдики, GQ Lupi b объекти бу аслида Юпитердан ҳам 3,5 баробар катта радиусга эга жуда йирик сайёра экан. У ҳозирча аниқланган сайёралар ичида энг каттасидир.

    Энг катта юлдуз эса Қуёшдан 1 700 марта катта бўлган радиусга эга UY Scuti юлдузи саналади. Таққослаш учун айтиш мумкинки, бу юлдузнинг ичига Қуёш тизимининг Юпитер орбитасигача бўлган қисми бемалол сиғади. Унинг газ ва чанглари эса Қуёш системасидан ҳам катта масофаларга – 400 астрономик бирликкача бўлган фазога сочилиб туради.

    Фото: NASA

    Фото: NASA

    Энг катта туманлик деб астрономлар Тарантул туманлигини тан олишади. Бу объект Ердан 170 000 ёруғлик йили масофада, катта Магеллан булутида жойлашган. Тарантул туманлиги бизнинг галактикамизга яқин теваракда янги юлдузлар шаклланаётган энг фаол жойдир. Унинг кенглиги 1 800 ёруғлик йили масофасигача бориб етади.

    Эридан Войд бўшлиғи коинотдаги бизга маълум энг катта бўшлиқ ҳисобланади. 2004 йилда астрономлар WMAP хариталарида аниқлаган ушбу жой ҳақиқатан ҳам мутлақо «кимсасиз» эканлиги билан кишини таажжубга солади. Кенглиги 1,8 миллиард ёруғлик йилига тенг бўлган ушбу бўшлиқда на бирор дона юлдуз, на газ ва чанг булути, ҳаттоки мавҳум материянинг шарпаси ҳам аниқланмаган. У жой шунчаки бўм-бўш.

    IC 1101 – энг йирик галактика. Галактикалар ўзи ҳақиқатан ҳам жуда улкан ўлчамларга эга бўлади. Масалан, бизнинг Сомон йўли галактикамизнинг ўзи диаметрига тахминан 100 000 ёруғлик йили масофасига эга. Бу бизникига ўхшаш спиралсимон галактикалар ичида ўртача ўлчам ҳисобланади. IC 1101 эса Сомон йўлидан ўлчамига кўра 50 марта катта ва массасига кўра 2 000 марта каттадир! Бу улкан галактика 5,5 миллион ёруғлик йили масофасига чўзилган диаметрга эга. У Сомон йўли ва унга қўшни Андромеда галактикаси биргаликда эгаллаган жойдан ҳам катта жойни эгаллаган.

    Фото: NASA

    Фото: NASA

    Энг йирик қора туйнук TON618 деб номланади ва у моҳиятан квазар бўлиб, тахминан 66 миллионта Қуёш массасига тенг массали объектдир.

    Энг йирик галактик ташламалар Ферми шишлари саналади. 2005 йилда астрономлар Сомон йўли галактикасининг яқинида диаметри 25 минг ёруғлик йилига тенг бўлган улкан структураларни аниқлашган. Унинг ўлчами Сомон йўлининг чорак қисмига тенг эканлигидан кўриниб турибдики, бу қандайдир жуда улкан объектдир. Олимларнинг фикрича, Ферми шишлари деб номланган ушбу объект қачонлардир – узоқ ўтмишда мавжуд бўлган қора туйнукнинг қолдиғи бўлиши мумкин экан.

    Энг йирик яхлит объект – SPT2349-56 протокластери. У жуда қадимда, коинот ҳозиргидан 10 баробар ёшроқ ва қайноқроқ бўлган замонда шаклланган. Ўшанда у 14 та алоҳида галактиканинг ўзаро бирлашиб кетишидан ҳосил бўлган. Ушбу объектнинг массаси Қуёш массасидан 10 триллион марта катта экани аниқланган. Қўшимча текширишлар шуни кўрсатдики, SPT2349-56 объекти атрофида яна камида 50 галактика айланар экан.

    Галактикаларнинг энг йирик тўдаси Шепли ўта катта тўдасидир. Уни 1930 йиллар бошидаёқ астроном Харлоу Шепли топган эди. Ушбу улкан галактика тўдаси таркибида 8000 тага яқин галактика мавжуд. Уларнинг умумий массаси эса Қуёш массасидан 10 миллион миллиард марта каттадир.

    Энг йирик галактик кластер Ланиакея кластери бўлиб, бизнинг Сомон йўли галактикамиз унинг жуда-жуда кичик бир бўлаги холос. Ланиакея кластерининг чек-чегараси маълум эмас. Ундаги галактикалар сони эса 100 000 дан зиёд. Ланиакеянинг диаметри 520 миллион ёруғлик йилига тенг деб баҳоланган.

    Квазарларнинг энг йирик тўдаси эса Huge-LQG деб номланади. Квазарларнинг ўзи ҳам аслида жуда катта объектлар бўлади. Лекин уларнинг тўдалари ҳам фавқулодда йирик ва катта самовий объектларга бирлашади. Huge-LQG 73 та квазардан ташкил топган бўлиб, массаси 6,1 квинтиллион Қуёш массасига тенгдир. Диаметри эса 4 миллиард ёруғлик йилини ташкил қилади.

    Музаффар Қосимов

    26.10.2019, 13:08   Изоҳ (0)   45990
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Олимлар македониялик Искандарнинг ўлими сабабини аниқлади

    25.10.2019, 19:57

    Олимлар зилзилани 5 кун олдин аниқлаш йўлини топди

    24.10.2019, 14:41

    Эверест баландлигини қайта ўлчаб кўришмоқчи. Тоғ зилзилалар натижасида чўккан бўлиши мумкин

    16.10.2019, 08:01

    Ўзбекистонда илмий журналлар платформаси ишга туширилди

    09.10.2019, 13:26

    Инсоният эволюцияси ҳақидаги оммабоп назариялардан бири рад этилди

    08.10.2019, 23:29

    Физика бўйича 2019 йилги Нобель эгалари эълон қилинди

    08.10.2019, 15:49
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Қўнғироқлардан мобил интернетга: Тошкент мобил алоқадан фойдаланиш моделини қандай ўзгартирмоқда


    American University оf Technologyʼда бакалаврлар учун очиқ эшиклар куни


    AVO bank алоқа маркази: инновациялар ва янги хизмат даражаси 


    Ақлли диверсификация: нима учун керак ва капитални қандай тақсимлаш лозим? 


    Энди Ucell иловасида Yandex Music'ни тинглаш мумкин 


    AKFA энергия тежовчи ромлари: иқлимга мослаштирилган, қулайликни кўзлаган 


    ОКМКда маҳаллий думпкарлардан фойдаланилади 


    Суғурта соҳасидаги узоқ кутилган ислоҳотлар: манфаатлар қонун ҳимоясида 


    “Бизнесни ривожлантириш банки” БМТ Тараққиёт Дастури билан ҳамкорлик қилади


    STEM ва бизнес йўналишидаги қизлар учун TBC Bank'дан таълим грантлари — Ўзбекистонда гендер тафовутини камайтириш йўлида янги қадам


    Тошкентда CRYPTO О₂ форуми бўлиб ўтди: Технология, финтеч ва тартиб‑қоидалар муҳокама қилинди 


    Авваллари хуфиёна иқтисодиётда фаолият юритган эшитиш ва гапиришда муаммоси бор инсонлар энди расмий секторга қўшилиб, Пойтахт Паркинг жамоасининг бир қисмига айланди


    SonetUzStyle танловида иштирок этиш учун аризалар қабули 15 августгача узайтирилди


    InfinBANK ва Kwikpay: уйингизга комиссиясиз ва меҳр билан халқаро пул ўтказмалари


    BYD SEALION 7: Флагман электр SUV — шаҳар кўчаларида янги етакчи 

     

    Тавсия этамиз

    Трамп учун хавотирлар: АҚШ президенти таниқли шахсларга ёш қизларни сотган Жеффри Эпштейннинг мижози бўлганми?

    29 июл, 17:19

    Бир кечада оддий официантдан миллионерга айланган аёл: лотереядан ютилган 10 млн доллар машмашаси

    27 июл, 09:25
    Audio Icon

    Андижонча ҳотамтойлик: “Дунё садолари”га сарфланаётган миллиардлар ва шубҳали шартномалар

    24 июл, 21:25

    “Россия аллақачон катта оғалик мақомини йўқотиб бўлди”. Украина уруши постсовет ҳудудида нималарни ўзгартирди?

    24 июл, 15:15
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    “Юрагимдаги оловни 30 йил кўмиб яшадим” — Зоҳида Умарова танқидларга учраган “Овоз” лойиҳасидаги иштироки ҳақида (видео)

    Шоу-бизнес | 1 август, 13:54

    BYD SEALION 7: Флагман электр SUV — шаҳар кўчаларида янги етакчи

    Реклама | 1 август, 13:33

    АҚШ Фаластин расмийларига мамлакатга киришни тақиқлади 

    Дунё | 1 август, 13:47

    Ямал 10-рақамни олгани ҳақида фикр билдирди

    Спорт | 1 август, 13:44

    Ҳукумат Чорвоқдаги Sea Breeze олдига бир қанча шартлар қўйди

    Ўзбекистон | 1 август, 13:27

    Ўзбекистон коррупцияга қарши курашга оид халқаро шартномага қўшилди

    Ўзбекистон | 1 август, 12:55

    Ўзбекистонда дам олиш кунлари ҳарорат 32 даражагача тушади

    Ўзбекистон | 1 август, 12:45

    ЖЧ—2026 олдидан АҚШ Бразилия фуқаролари учун виза беришни чеклайди

    Дунё | 1 август, 12:38
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.