• Профилга Кириш
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12634.34
    • RUB162.37
    • EUR14821.34
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +23°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Илм-фан

    Телефонларимиздаги литий-ион батарейкаларини ихтиро қилган олимлар Нобель олди

    Бу йилги кимё бўйича Нобель эгалари «литий-ион батарейкаларини ихтиро қилганликлари учун» ушбу энг нуфузли илмий мукофотга муносиб кўрилди. Лауреатларнинг иккитаси – Жон Гуденоу ҳамда Стенли Уиттингем америкалик бўлса, учинчи лауреат – Акира Йошино – япониялик кимёгардир. Таъбир жоиз бўлса, улар инсониятга қайта зарядласа бўладиган, енгил, ихчам ва хавфсиз ток манбаини – литий-ион батарейкаларини тақдим этгани учун Нобелга сазовор бўлди.

    Ҳақиқатан ҳам, исталган замонавий портатив электроника қурилмасини ток билан таъминоловчи батарейкасини қарасангиз, у албатта литий-ион батарейка бўлиб чиқади. Бундай батарейка мобил телефонлар, ноутбук ва ҳоказо маиший электроникадан тортиб ҳатто энг истиқболли ва экологик тоза транспорт воситаси дея қаралаётган электромобилларгача бўлган соҳаларда қўлланилмоқда. Шунингдек, давримизнинг энг долзарб муаммоларидан бўлмиш янгиланадиган энергия манбалари – Қуёш ва шамол энергетикаси орқали ҳосил қилинган энергияни тўплаш ва қайта ишлашда ҳам бундай батарейкаларнинг аҳамияти беқиёс. Литий-ион батарейкалари инсониятни қазилма ёқилғи асосига қурилган ва серчиқим, серхаражат энергетикадан халос қилиб, исрофгарчиликлардан холи, «тоза» энергетика замонасига ўтишида муҳим кўприк бўлиб хизмат қилиши мумкин.

    Фото: Швеция қироллик фанлар академияси

    Литий-ион батарейкаларига эҳтиёж 1970-йиллардаги нефть инқирози пайтида юзага келган эди. Ўшанда Стенли Уиттингем қазилма ёқилғисиз ҳам ишлай оладиган ток манбаларини ихтиро қилиш масаласи устида иш бошлаган. Бу мақсад йўлида у ўта ўтказгич материалларни тадқиқ қилиш асносида энергия сиғими жуда катта бўлган материалга дуч келган ва ундан литийли батарейка учун катод тайёрлашда фойдаланган. Ушбу материал титан дисулфиди бўлиб, молекуляр миқёсда литий ионлари билан таъсирлашади ва кимёвий ток ишлаб чиқаришга хизмат қилади.

    Уиттингем батарейкасидаги анодда қисман металл литий қўлланилган. Ушбу материал ўзидан кучли равишда электрон чиқариш хоссасига эга бўлиб, Уиттингемнинг ўша намунадаги литийли батарейкалари икки вольтга яқин ток ишлаб чиқара олган. Бироқ ушбу батарейканинг муҳим бир камчилиги шунда эдики ундаги литий метали реактив бўлиб, оқибатда батарейка портлаш хавфи юзага келган. Албатта, бундай батарейкалардан фойдаланиш хатарли бўлган. Шунга қарамай, литий-ион батарейкаларининг пойдевори Уиттингемнинг ўша ишланмалари орқали қўйилган эди.

    Яна бир америкалик кимёгар Жон Гуденоу литийли батарейкаларни янада такомиллаштириш борасида изланиш бошлаган. У батарейкада металлнинг сульфиди ўрнига оксиди қўлланилса, электрод потенциали ортишини назарий асослаб берган. Систематик равишда олиб борилган изланишлар натижасида 1980 йилда у кобальт оксидига асосланган янги авлод литий-ион батарейкаларини ишлаб чиққан. Унинг батарейкаси 4 вольт атрофида кучланиш берган. Ушбу илмий иш қуввати кучлироқ бўлган, лекин ўзи ихчам ва енгил батарейкаларни ишлаб чиқиш борасида муҳим илғор қадам ўлароқ хизмат қилди.

    Гуденоу ишлаб чиққан янги турдаги катод ёрдамида 1985 йилда Японияда кимёгар Акира Йошино илк мукаммал литий-ион батарейкани ишлаб чиқди. У аноддаги реактив литий металли ўрнига нефть коксидан фойдаланиш орқали портлаш хатарини истисно қилувчи инновацион ечим таклиф этган эди. Бугунги кунда биз яхши билган ва барча портатив қурилмаларимизни электр токи билан таъминлаётган литий-ион батарейкалари авлоди айнан Йошино ихтиролари орқали яратилган. Унинг ишланмалари туфайли литий-ион батарейкалари ихчам, хавфсиз, енгил ва электр сиғими жуда катта бўладиган даражагача мукаммаллашди. Шунингдек, литий-ион батарейкани қайта-қайта зарядлаб ишлатса бўладиган қилиб ишлаб чиқарилиши ва айниқса бундай батарейкани кенг истеъмол учун мос даражада арзон тижорат нархига эга бўлишида Йошинонинг хизматлари катта.

    Йошино батарейкаси схемаси.

    Йошино батарейкаси схемаси.
    Фото: Швеция қироллик фанлар академияси

    Литий-ион батарейкаларининг афзаллиги шундаки, уларда ишлаб чиқариладиган кимёвий ток электроднинг парчаланиши билан тугайдиган кимёвий реакцияга эмас, балки анод ва катод орасида оқадиган литий ионлари ҳаракатига асослангандир.

    Илк литий-ион батарейкалари билан жиҳозланган портатив қурилмалар 1991 йилда пайдо бўлган. Бундай батарейкаларнинг яратилиши портатив электроника ускуналарининг фавқулодда шиддат билан ривожланишида муҳим ўрин тутган. Бугунги кундаги симсиз алоқа замонасида ҳамда кириб келаётган истиқболдаги қазилма ёқилғи сарфидан холи бўлган электромобиллар эраси учун литий-ион батарейкаларининг аҳамиятини ҳам мутахассислар яхши англаб турибди. Янгиланадиган энергия манбаларидан фойдаланиш борасида ҳам, шубҳасизки, литий-ион батарейкаларисиз узоққа бориб бўлмайди. Чунки Қуёш ва шамол энергетикаси орқали олинган энергияни қаердадир сақлаш ва қайта ишлаш борасида бундай батарейкаларга рақобат қила оладиган муқобил вариант ҳозирча йўқ.

    Лауреатлар ҳақида қисқача:

    Жон Гуденоу 1922 йилда Германиянинг Йена шаҳрида туғилган. 1952 йилда Чикаго университетини тамомлаган. Ҳозирда Остиндаги Техас университети муҳандислик иши кафедраси раҳбари;

    Стенли Уиттингем 1941 йилда Буюк Британияда туғилган. 1968 йилда Оксфордни тамомлаган. Нью-Йорк давлат университетида профессор;

    Акира Йошино 1948 йилда Япониянинг Суита шаҳрида туғилган. 2005 йилда Осака университетини тамомлаган. Ҳозирда Нагоя университети профессори.

    Музаффар Қосимов тайёрлади.

    Аввалги Нобель эгалари:

    Уильям Келин, Питер Рэтклифф ва Грегг Семенсага тиббиёт бўйича Нобель нега берилди?

    Бу йил физика соҳасида Нобель мукофоти нимага берилди?

    10.10.2019, 12:01   Изоҳ (0)   21275
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    BI Sad’O Business лойиҳасида очиқ эшиклар куни бўлиб ўтди ва ЧИЛЛА акцияси бошланди


    Central Asian University RUR ва THE Impact Rankings 2025 халқаро рейтингларида ўз мавқеини мустаҳкамламоқда


    Нео Insurance — суғурта бозоридаги рақамли ўзгаришларнинг 2 йиллик натижаси 


    Ўзбекистон Миллий банки халқаро капитал бозорида 400 млн АҚШ долларлик облигацияларни муваффақиятли жойлаштирди


    Centrum Air 25 июлдан Тошкент — Сеул тўғридан-тўғри рейсларини бошлайди 


    Ичкаридан назар: Imzo фабрикаси қандай ишлайди?


    Туризмдаги трендлар 2025: Хитойда Марказий Осиёга – Қозоғистон, Ўзбекистон, Қирғизистонга қизиқиш ўсмоқда


    Ипак Йўли Банкдан Tradeloan: халқаро битимларни молиялаштириш


    Чиқим ва кирим: назорат сари илк қадам


    InfinBANK’дан VISA картаси энди Swoo Pay иловасида


    Kia Ўзбекистон бозорини эгалламоқда: 2025 йилнинг биринчи ярмида рекорд даражадаги сотувлар


    “КАФОЛАТ суғурта компанияси” АЖнинг молиявий барқарорлик рейтинги “Fitch Ratings” томонидан “Ижобий” прогнози билан “Б+” даражасида тасдиқланди


    Beeline Uzbekistan ҳудудларда рақамли ривожланишни жадаллаштирмоқда


    Ипотекага хонадон, совға сифатида эса — омборхона!


    Ўзбекистонда янгиланган HAVAL H6 расман ишга туширилди

     

    Тавсия этамиз

    Кремль соясидаги жумбоқлар: сирли равишда вафот этган россиялик тадбиркор ва амалдорлар

    10 июл, 20:40

    Исроилнинг Ғазодаги қирғини ягона эмас: Инсоният тарихидаги энг йирик геноцидлар қандай содир бўлганди?

    10 июл, 19:12

    Patriot: Исроил воз кечган, Украина эса кўпроғига эга чиқишни истаётган ярим асpлик тизим ҳақида нималар маълум?

    8 июл, 20:45

    “Ўлим шарбати”: СССРда Сталиндан сўнг иккинчи қудратли шахс номи берилган қурол қандай пайдо бўлганди?

    6 июл, 15:23
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    АҚШда Трампга қарши терговларга ёрдам берган ходимлар ишдан бўшатилди

    Дунё | 12 июл, 23:50

    “Ҳеч кимдан қўрқмайман” — Тошкентда тадбиркор болалар майдонини эгаллаб олди, аҳоли норози

    Ўзбекистон | 12 июл, 23:37

    “Барча заправкаларда электр қувватлагичлар ўрнатилади” — транспорт вазири Илҳом Маҳкамов

    Ўзбекистон | 12 июл, 23:27

    Ҳиндистонда россиялик аёл икки боласи билан чангалзорда яшаётгани аниқланди

    Дунё | 12 июл, 23:10

    Аббосбек Файзуллаев ва “ЦСКА” — Россия Суперкубоги соҳиби (видео)

    Спорт | 12 июл, 22:42

    Францияда Янги Каледония номли янги давлат тузиш тўғрисида битим имзоланди

    Дунё | 12 июл, 22:35

    Сунъий интеллект орқали ҳаётингизни осонлаштиришнинг 9 та усули

    Лайфстайл | 12 июл, 22:00

    Дональд Трамп Клублар ўртасидаги ЖЧ финалида қатнашади

    Спорт | 12 июл, 21:35
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.