• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12634.34
    • RUB162.37
    • EUR14821.34
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +36°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ilm-fan

    Bir guruh kimyogarlar mukofotlandi. Bu yil "Nobel" kimlarga nasib etdi?

    Bugun, Nobel haftaligining uchinchi kunida, Shvetsiya Qirollik Fanlar Akademiyasi kimyo yo‘nalishi bo‘yicha joriy yilgi Nobel mukofoti sohiblarini e’lon qildi. Qirollik Fanlar Akademiyasi bosh kotibi Goran Xanson boshchiligida tashkil qilingan matbuot anjumanida “Litiy-ion batareykalarini ixtiro qilgani uchun” ta’rifi bilan AQShlik kimyogarlar Jon Gudenou hamda Stenli Uittingem bilan birgalikda yaponiyalik Akira Yoshinolarga bu yil kimyo bo‘yicha Nobel topshirilishi ma’lum qilindi.

    Foto: Nobel qo‘mitasi

    Foto: Nobel qo‘mitasi

    Litiy-ion batareykalari butun dunyo bo‘yicha portativ elektronika qurilmalarining energiya ta’minoti uchun qo‘llaniladi. Bunday qurilmalarga, masalan, qo‘l telefonlari, noutbuklar va boshqa minglab uskunalar kiradi. Shuningdek, bunday batareykalarning kelgusi istiqbolli qo‘llanish sohasi elektromobillar bo‘lib, hozirning o‘zida litiy-ion batareya asosida harakatlanuvchi elektromobillarning masofa radiusini bir necha marta kattalashtirishga erishildi. Qolaversa, ular yangilanuvchi energiya manbalari – Quyosh energiyasi va shamol energiyasidan foydalanishda eng muhim vositalardan biri sanaladi, chunki, bunday energiya manbalari orqali hosil qilingan energiyani iste’molchiga uzatishdan avval qayerdadir saqlash va qayta ishlash kerak. Bu borada hozirgi kunda litiy-ion batareykalar benazir yordamchidir.

    Litiy-ion batareyalariga 1970-yillardagi neft inqirozi paytida ehtiyoj tug‘ilgan va bunday batareykalarning ilk namunalari o‘shanda paydo bo‘lgan. O‘sha paytlarda, bugungi laureat Stenli Uittingem qazilma boyliklarni sarflamasdan ham energiya ishlab chiqarishi mumkin bo‘lgan kimyoviy elektr toki manbalari ustida ilmiy izlanish boshlagan. O‘ta o‘tkazgichlarni tadqiq qilish asnosida Uittingem energiya sig‘imi juda katta bo‘lgan materialga duch keladi va u orqali litiyli batareyka ixtiro qilish borasida innovatsion yechimlarni ishlab chiqadi. Bu material titan disulfidi bo‘lib, molekulyar miqyosda litiy ionlari orqali kimyoviy tok manbasi bo‘lib xizmat qiladi.

    Batareykaning anodi qisman metall litiydan tayyorlangan bo‘lib, u o‘zidan elektronlarni ajratib chiqarish borasida kuchli xossalarga ega. Bu orqali ikki voltdan sal ko‘proq kuchlanishga ega tok ishlab chiqara oladigan batareyka namunasi yasalgan. Biroq Uittingem yasagan batareykada litiy metall holida bo‘lgani uchun uning reaktivligi natijasidan portlash xatari kuchli bo‘lgan va xavfsizlik nuqtayi nazaridan biroz noqulayliklarga sabab bo‘lgan.

    Jon Gudenou esa bu muammoni hal qilish uchun metallning sulfidini emas, balki oksidini qo‘llash zarurligi g‘oyasini o‘rtaga tashlagan. Sistematik ravishda olib borilgan izlanishlar ortidan 1980-yilda u kobalt metallining oksidi bilan litiy ionlarining ta’sirlashuvi natijasida ham portlash xatari yo‘q bo‘lgan va ham elektr potensiali yuqoriroq bo‘lgan batareyka ixtiro qilindi. O‘sha batareyka 4 volt atrofidagi kuchlanish bilan tok chiqara olgan. Bu quvvati yanada kuchliroq bo‘lgan batareykalarni ishlab chiqish yo‘lida muhim ilg‘or qadam bo‘lib xizmat qildi.

    Gudenou ixtiro qilgan kobaltli katod asosida 1985-yilda Yaponiyalik olim Akira Yoshino ilk barqaror litiy-ion batareykasini tayyorladi va ushbu batareykani yalpi ishlab chiqarilishini yo‘lga qo‘ydi. Shuningdek, uning batareykani yanada takomillashtirish yo‘lidagi muhim innovatsion yechim anoddagi reaktiv litiy o‘rniga umuman xavfsiz bo‘lgan neft koksidan foydalanishning sinab ko‘rilganligi bo‘lgan. Ushbu material hatto kobalt oksididan ham yaxshiroq samara bilan litiy ionlari bilan ta’sirlashib, nisbatan barqaror kuchlanishga ega tok bera oladi.

    Mazkur uch olimning ilmiy izlanishlari natijasida biz, bugungi portativ elektronika uskunalarining ajralmas va chambarchas qismi – litiy-ion batareykalarining mukammal namunalariga ega bo‘ldik. Ularning xizmatlari o‘laroq, insoniyat qo‘lida bugun yengil, chidamli hamda ko‘p marta ishlatsa bo‘ladigan xavfsiz, ixcham tok manbalari mavjud.

    Litiy-ion batareykalari ilk bor 1991-yilda sotuvda paydo bo‘lgan. O‘shandan buyon portativ va mobil qurilmalar taraqqiyotida inqilob yasagan eng muhim elementlardan biri aynan ushbu batareykalardir desak, hech ham mubolag‘a bo‘lmaydi. Hozirgi simsiz aloqa va kommunikatsiyalar davriga ham aynan litiy-ion batareykalari asos solgan. Kimyoviy elektr tokiga asoslangan va qazilma yoqilg‘ini istisno qiluvchi ushbu muhim ixtiro, shubhasiz, zamonaviy elektronika asrining muhim va ajralmas qismidir.

    09.10.2019, 16:34   Izoh (0)   35079
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    InfinBANK’dan VISA kartasi endi Swoo Pay ilovasida


    O‘zbekistonda yangilangan HAVAL H6 rasman ishga tushirildi


    Chiqim va kirim: nazorat sari ilk qadam


    Neo Insurance — sug‘urta bozoridagi raqamli o‘zgarishlarning 2 yillik natijasi 


    Centrum Air 25-iyuldan Toshkent — Seul to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslarini boshlaydi 


    BI Sad’O Business loyihasida ochiq eshiklar kuni bo‘lib o‘tdi va CHILLA aksiyasi boshlandi


    Central Asian University RUR va THE Impact Rankings 2025 xalqaro reytinglarida o‘z mavqeini mustahkamlamoqda


    “KAFOLAT sug‘urta kompaniyasi” AJning moliyaviy barqarorlik reytingi “Fitch Ratings” tomonidan “Ijobiy” prognozi bilan “B+” darajasida tasdiqlandi


    O‘zbekiston Milliy banki xalqaro kapital bozorida 400 mln AQSH dollarlik obligatsiyalarni muvaffaqiyatli joylashtirdi


    Kia O‘zbekiston bozorini egallamoqda: 2025-yilning birinchi yarmida rekord darajadagi sotuvlar


    riitm aqlli platformasi O‘zbekiston tinglovchilariga 30 million trek taklif etmoqda


    Beeline Uzbekistan hududlarda raqamli rivojlanishni jadallashtirmoqda


    Ipak Yo‘li Bankdan Tradeloan: xalqaro bitimlarni moliyalashtirish


    Ichkaridan nazar: Imzo fabrikasi qanday ishlaydi?


    Turizmdagi trendlar 2025: Xitoyda Markaziy Osiyoga – Qozog‘iston, O‘zbekiston, Qirg‘izistonga qiziqish o‘smoqda

     

    Tavsiya etamiz

    Kreml soyasidagi jumboqlar: sirli ravishda vafot etgan rossiyalik tadbirkor va amaldorlar

    10 iyul, 20:40

    Isroilning G‘azodagi qirg‘ini yagona emas: Insoniyat tarixidagi eng yirik genotsidlar qanday sodir bo‘lgandi?

    10 iyul, 19:12

    Patriot: Isroil voz kechgan, Ukraina esa ko‘prog‘iga ega chiqishni istayotgan yarim asrlik tizim haqida nimalar ma’lum?

    8 iyul, 20:45

    “O‘lim sharbati”: SSSRda Stalindan so‘ng ikkinchi qudratli shaxs nomi berilgan qurol qanday paydo bo‘lgandi?

    6 iyul, 15:23
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Lego “Transformerlar”dagi Saundveyv deseptikon ko‘rinishidagi yangi konstruktorni taqdim etdi

    Qo‘ziqorin | 12 iyul, 15:20

    Messi Levandovski bilan o‘rtasidagi mojaroga oydinlik kiritdi

    Sport | 12 iyul, 14:45

    Kanadalik olimlar saraton to‘qimasini 3D printerda chop etdi

    Ilm-fan | 12 iyul, 14:30

    Toshkentda 7 bola uydagi hovuzda cho‘kib, ikki nafari halok bo‘ldi

    O‘zbekiston | 12 iyul, 14:05

    “Kalmar o‘yini” yulduzi Xo Son Txe rus tilida kuyladi

    Layfstayl | 12 iyul, 13:40

    Give me Sport. “Oltin to‘p” uchun asosiy da’vogarlar nomi ma’lum bo‘ldi

    Sport | 12 iyul, 13:16
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.