«Дарё» ўтаётган ҳафтада дунё матбуотида кенг ёритилган, кўпчиликнинг қизиқишига сабаб бўлган мақолалар шарҳига тўхталиб ўтади.
Макрон: Дунё урушга тортилмаслиги керак
Франция президенти Эммануэль Макрон ҳозирги вақтда дунё чуқур инқирозни бошидан кечирмоқда, эҳтимолки, дунё уруш ёқасида турибди, деб баёнот бериб, жаҳон ҳамжамиятини иқлим ўзгариши, назорат қилинмайдиган технологиялар ва тенгсизлик муаммоларини ҳал қилиш билан шуғулланишга чақирди, деб ёзади The Irish Independent нашри.
Женевадаги Халқаро меҳнат ташкилотининг юз йиллигига бағишланган нутқида Макрон иқлимий ва технологик ўзгаришлар туфайли иқтисодий аҳволи хавф остида қолган кишиларни тўловлар тизимини яратиш орқали ҳимоя қилишга чақирди.
«Мен тартибсизлик аллақачон бошланган деб ўйлайман. Авлодларимиз янги урушни кутмаслиги, аксинча, дунё ҳозирда қандай бўлса, уни аслича кўриши лозим», – деди Макрон.
Макроннинг сўзларига кўра, тенгсизлик авторитаризм сабаб кучаймоқда. Ўзининг 44 дақиқалик нутқида президент Трампга ишора қилар экан, «сайловчилар демократияси бизни тенгсизликдан ҳимоя қилмаяпти, шу боис биз деворлар қурамиз, кўп қутбли сиёсатдан воз кечамиз, демоқда», деб таъкидлаган.
41 ёшли Макрон ўзини Европада бош кўтараётган ўта ўнгларга қарши турган либерал ҳаракат раҳбари сифатида кўрсатишга уринмоқда. Эммануэль Макроннинг Франциядаги обрўси «сариқ нимчалилар»нинг чиқишлари, иқтисодий сиёсат ва ёқилғи нархининг оширилишига қарши чиқишлари боис пасайиб кетди.
Сўнаётган Америка орзуси
Ижтимоий қатламлар ўртасидаги жарлик тобора кескинлашиб бораётгани, ўз жонига қасд қилишлар миқдори ўсиб бориши, коррупция ҳокимият тармоқларида тез-тез учраётгани демократик АҚШга тақлид қилиш даврининг ўтаётганидан дарак, деб ёзади Исроилда чоп этиладиган Haaretz нашри.
Аср бошидан бери ёшлар ўртасида (34 ёшгача) ўз жонига қасд қилишлар 28 фоизга ошди, шу билан бир вақтда, ўртача умр узунлиги уч йилга қисқарди. Бир қатор бошқа салбий жараёнлар билан қўшган ҳолатда бу жараённи Америка орзусининг сўниб бориши деб аташ мумкин.
Сўнгги йилларда АҚШ ҳукумати ақлли ҳокимиятдан ёлғончилар ҳокимиятига қадар бўлган даврий масофани босиб ўтди.
Капитализмнинг асосий таянчи меритократия – иқтидорли инсонлар юксак чўққиларга эришиши мумкинлигидир. Агарда ҳукумат тўсиқ ва тақиқларга муккасидан кетмаса, иқтидор муваффақиятга эришади ва бундан жамият ютади.
Аммо кейинги 30 йилда Америка иқтисодиётига нимадир бўлди. Бойлар ва қашшоқлар ўртасидаги фарқ кескин кучайди. АҚШ миллий бойлигининг 22 фоизи бой-бадавлат 160 минг оила қўлидадир.
Бойлар бойиган сари шу мавқени сақлаб қолишга уринади, натижада меритократия плутократия – ёлғончилар ҳокимиятига айланиб бораверади. Бундай ҳолат эса тарихда фуқаролар уруши ҳамдаиқтисодий инқирозга олиб келган.
Даромади йилига 1,5 миллиондан 2,5 миллионгача бўлган аҳолининг 10 фоиздан камроғи ҳаётнинг барча соҳалари: маориф, транспорт, саноат, фан ва соғлиқни сақлашга ҳал қилувчи таъсир ўтказади.
Буюк Америка орзуси ҳар бир одам қаерда ва қандай оилада дунёга келишидан қатъий назар – агарда кўп ишласа – юқорига, Оқ Уйгача кўтарилиши мумкинлигида эди. Лекин ҳозир бир нарса аниқки, банклардаги миллионларсиз ва бой дўстларсиз сенатор ёки конгрессмен бўлиб сайланиш имконияти йўқ. 1985 йилда АҚШдаги энг нуфузли университетлар битирувчиларининг 54 фоизи қуйи табақага мансуб оилалардан бўлса, бугун бу кўрсаткич 33 фоизга тушиб қолган. Бугунги кунда АҚШдаги ёш авлоднинг ярмида ота-оналаридан юқорироқ мавқега эришиш имкони йўқ. Ҳозирги ҳокимият эгалари тенгсизликни мустаҳкамлайдиган бутун бошли бир сиёсий ва ижтимоий тизимни шакллантирмоқда.
Лондон иқтисодиёт мактаби профессори Энн Эплблаум Трамп ўз сайлов кампаниясини бошлаган пайтдаёқ у ва Путин учун умумий бўлган рамз – клептократиядан эҳтиёт бўлишга чақирган эди. Клептократия АҚШда янги сиёсий тизим бўлиб, янги аристократия Трампни қанчалик ёмон кўришини айтмасин, унинг ишларини маъқуллайди. Айни шу тарзда президент ўз оиласини, дўстларини бойитиб бормоқда.
44 фоиз америкалик ўтказилган сўнгги сўровда Оқ Уйни коррупция билан касалланган деб топиши ҳам америкача орзу сўниб бораётганидан далолат.
Молдова: ҳукуматлар орасидаги низолар
Европадаги энг қашшоқ мамлакатлардан бўлган Молдовада навбатдаги сиёсий инқироз икки ҳукуматни юзага келтирди, деб ёзади Foreign Policy нашри.
Якшанба куни бошланган сиёсий инқироз душанба куни икки мухолиф ҳукуматни пайдо қилди. Сабаб эса оддий: парламентга сайловда ҳеч қайси партия етарли овоз ололмади.
Шанба куни европапараст «Акум» ва руспараст Социалистик партия зиддиятларини бир четга суриб, коалицион ҳукумат тузди. Улар ўз олдига коррупцияга қарши курашиш ва олигарх Владимир Плахотнюкнинг Демократик партиясини ҳокимият тепасига қўймаслик мақсадини қўйди.
Молдовода илдиз отиб кетган порахўрликдан ҳаттоки Европа парламенти ҳам ташвишдалигини билдирганди. Аммо Молдованинг АҚШдаги элчиси Кристина Балан бундай айбловлар асоссиз эканини айтиб ўтган эди.
Коалицион ҳукуматни ҳам Европа Иттифоқи, ҳам Россия қўллаб-қувватлаб чиққани Шарқий Европада кузатилмаган ҳолат – Шарқ ва Ғарбнинг фикр якдиллиги мисли кўрилмаган ҳодиса бўлди. АҚҳ эса янги ҳукуматни қувватламади ва музокараларга чақирди.
Жума куни Молдова конституциявий суди парламентни тарқатиш ва янги сайлов ўтказиш тўғрисида қарор чиқарди. Аммо коалицион ҳукумат бу қарорни тан олмади. Европа Кенгаши бош котиби конституцион ҳуқуқ бўйича Венеция комиссиясига бу муаммони ўрганиб чиқишни топширди.
Айни пайтда иккига бўлинган ҳукумат Европа ёки Россия томонга қарашини билмай қолган.
Якшанба куни инқироз кескинлашди. Конституциявий суд коалиция ҳукуматига қарши Демократик партияни қўллаб, собиқ бош вазир Павел Филиппни президент вазифасини бажарувчи этиб тайинлади.
Филипп ваколатни қўлга киритиши ортидан парламент тарқатилганини ва янги сайлов бўлиб ўтишини эълон қилди. Лекин Молдова ҳукумати унинг буйруқларини тан олмади.
Томонларнинг ҳеч бири ён беришни истамаяпти. Вазият фуқаролар урушига олиб бормаса бўлди.
Европаликлар Туркиянинг ютуқларига ҳасад қилмоқдами?
Туркияда нашр этиладиган Daily Sabah нашри «Европа Туркия ютуқларига ҳасад қилмоқда» номли мақола чоп этди.
Одатда спорт ва сиёсатни аралаштирмайдиган Туркия спортдан сиёсий манфаатлар учун фойдаланишга қарор қилган кўринади. Ражаб Тоййиб Эрдўғон футболчи Месут Ўзилнинг никоҳ тўйида рафиқаси билан қатнашгани турк халқининг меҳрини қозонишга бўлган уриниш бўлса ажабланманг.
Кейинги пайтда Туркия спорт соҳасида катта ютуқларни қўлга киритмоқда. Футболни шу ютуқлар сирасига киритсак, Туркия учун ҳеч муболаға бўлмайди. Турк футболчилари Европанинг машҳур жамоалари таркибида ҳаракат қилаётгани бунга яққол мисол. Шунингдек, Туркия терма жамоаси Европа чемпионати саралаш ўйинларининг барчасида ғалаба қозониб, H гуруҳи етакчисига айланди. Терма ҳатто Жаҳон чемпионати саралашида Францияни 2:0 ҳисобида мағлуб қилди.
Турк мухлислари бениҳоя хурсанд, французлар эса хафа. Франция матбуоти шу даражада ҳақоратомуз фикрларни газета саҳифаларига сиғдирдики, Франция ва Туркия футбол туфайли эмас, географик кенглик учун урушгандай тасаввур уйғонди.
Айрим ўнг сиёсатчилар имкониятдан фойдаланиб, миллатчилик руҳидаги баёнотлар билан чиқа бошлади. Французлар нафрати устига Германия матбуотида немис миллий терма жамоасида кўп ўйнаган, керакли вақтда жамоага ёрдам бера олган Месут Ўзил ҳақида ҳам қайғуга ботирадиган фикрлар урчиди. Ҳатто бир нашр тўйда Ражаб Тоййиб Эрдўғон қатнашгани учун Месут томонга ҳақорат тошларини отди.
Исландиячи? Исландияга Евро-2020 саралаш ўйинларига етиб келган жамоага қарши душманлик руҳи билан ўйнади. Дўстлик элчиси бўлган спорт вакилларини уч соат мобайнида аэропортда ушлаб туриш қандай спортчилик низомлари-ю одоб-аҳлоқига тўғри келади? Исландия спортни сиёсат билан ажратолмай қолди.
Туркия ташқи ишлар вазири Мавлуд Човушўғли бу воқеага нисбатан норозилик билдирди.
Мақола «Туркия ўз ҳудудида барча соҳаларда ютуқларга эришаётгани, мустақил ва кучли давлатга айланаётгани ирқчилик кайфиятидаги тарафларга ёқмай келяпти. Улар нимаики қилмасин, Туркия ютуқларга эришиб бораверади», деган хулоса билан якунланади.
Жаҳонгир Эргашев тайёрлади.
Изоҳ (0)