10 июнь куни Ўзбекистоннинг етакчи ОАВ вакиллари учун Ўзбекистон Фанлар академияси Ядро физикаси институтига пресс-тур ташкил этилди. Бу ҳақда «Дарё» мухбири Севара Нишонова хабар берди.
Пресс-турда «Ўзатом» агентлиги, «Росатом» давлат корпорацияси ва Ўзбекистон Республикаси Энергетика вазирлиги мутахассислари иштирок этди.
Ўрта Осиёдаги энг йирик илмий-тадқиқот муассасаси ҳисобланувчи Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ядро физикаси институти 1956 йилда ташкил этилган.
Ядро физикаси институти нафақат ядро физикаси масалалари, балки қаттиқ жисмлар физикаси, активацион таҳлил ва илмий асбобсозлик масалалари билан ҳам шуғулланади.
Институт 315 гектар майдонда жойлашган бўлиб, унинг ҳудудида 7 та ноёб ядрофизикавий қурилмалар жойлашган, ушбу қурилмаларда институтнинг барча йўналишлари бўйича илмий-тадқиқот ишлари олиб борилади. Институт илмий-тадқиқот натижаларини технологияларга айлантириб, улар асосида халқ хўжалигининг турли соҳаларида фойдаланиладиган маҳсулотларни ишлаб чиқариш билан ҳам шуғулланади.
«Мисол учун айтишимиз мумкинки, институт томонидан ишлаб чиқарилаётган радиофармацевтик препаратлар Ўзбекистондаги барча клиникаларга сотилиши билан бир қаторда 10 дан ортиқ чет давлатларга экспорт қилинади. Ўзбекистон радиоизотоп маҳсулотлар ишлаб чиқариш бўйича дунёнинг 20 та йирик ташкилотлари таркибига киради.
Институтимизнинг энг асосий объектларидан бири бўлган ядро реактори 1959 йилда ишга туширилган бўлиб, у 10 мегаватт қувватда ишлайди. Унда асосий маҳсулотларимиздан бўлган радиоизотоп маҳсулотлари шу реактор асосида ишлаб чиқарилади. Бундан ташқари охирги 10—15 йил ичида институтда қимматбаҳо ва ярим қимматбаҳо тошларга радиацион ранг бериш ишлари билан шуғулланилмоқда. Бу ишлар ҳам шу реактор орқали амалга оширилади. Ўзбекистон ядро физикаси институти ҳар йили 1 тоннадан ортиқ қимматбаҳо ва ярим қимматбаҳо тошларга радиацион ранг беради. Бунинг натижасида тошларнинг нархи бошланғич баҳосидан 10 баравардан 100 бараваргача қимматлашади. Бу институтга йилига 300—500 минг АҚШ долларигача даромад олиб келади. Умуман олганда, институт экспорт ва бошқа хизматлар эвазига йилига уч миллион доллар атрофида даромад қилади», — дейди Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ядро физикаси институти директори биринчи ўринбосари Илҳом Содиқов.
Пресс-тур иштирокчилари институт ҳудудида жойлашган ВVR-СМ ядро тадқиқоти реактори билан танишди. Реактор 1959 йилнинг сентябрь ойида ишга туширилган. Аввалига унинг қуввати 2 МВт ни ташкил этган бўлса, кейинчалик 10 МВт га етказилган. Жорий йилда реактор ишга туширилганига 60 йил тўлади.
Ўзбекистондаги тадқиқот реактори кенг қамровли, жумладан, ядро физикаси соҳасида фундаментал тадқиқотлар, нейтрон физикаси, моддалар тузилиши, қаттиқ жисмлар физикаси, материалшунослик, тиббиёт изотопларини ўрганиш каби масалаларни ҳал этишда фойдаланилади. Қайд этиш керакки, охирги йилларда амалий ишланмалар жадаллик билан олиб бориляпти ва ишлаб чиқаришга татбиқ этиляпти.
Журналистлар шунингдек, 1976 йилда ташкил этилган «Радиопрепарат» давлат корхонаси фаолияти билан танишди. Корхона тиббиёт, биотехнологиялар, қишлоқ хўжалиги ва бошқа соҳалар учун радионуклидлар; онкология, кардиология ва эндокрин касалликлар; инфекция касалликлари диагностикаси учун тест-тизими радиофармация препаратлари ишлаб чиқаришга ихтисослашган. Тиббиёт ва илмий мақсадлар учун ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар 60 турдан зиёдни ташкил этади. Аксарият ишланмалар ноёб бўлиб, муаллифлик ҳуқуқи ва патентлар билан ҳимояланган.
Қайд этиш керакки, институт мутахассислари томонидан ядро физикаси ва радиацион технологиялар соҳасида тўпланган тажрибалардан мамлакатда қурилаётган биринчи АЭС лойиҳасини амалга оширишда фойдаланилади.
Изоҳ (0)