Янги тадқиқот натижаларига кўра, сурункали яллиғлланиши бор инсонларда ўрта ёшда фикрлаш билан, қариганда эса хотира билан боғлиқ муаммолар пайдо бўлади.
Яллиғланиш ўткир ва сурункали турларга бўлинади. Ўткир яллиғланиш организм инфекция ёки травмалар билан курашиш учун иммун жавоб қайтарганда пайдо бўлади. Ўткир яллиғланиш маҳаллий бўлиб, иммун тизимининг соғлом эканини билдиради. Сурункали яллиғланиш ҳолатида эса уни соғлом деб бўлмайди. Бу ойлар ёки йилларга чўзилган кучсиз ифодаланган яллиғланиш ҳисобланади. Ревматоид артрит, тизимли қизил бўрича, тарқоқ склероз сингари аутоиммун касалликлар ва жисмоний стресс унинг сабаби бўлиши мумкин. Сурункали яллиғланишнинг кенг тарқалган симптомларига бўғимлардаги оғриқлар, ҳазм қилиш билан боғлиқ муаммолар ва чарчоқ киради. Сурункали яллиғланишни кучсизлатиришнинг йўлларига мунтазам жисмоний машқлар, юрак учун яллиғланишга қарши парҳез ва тўйиб ухлаш тавсия қилинади.
«Сурункали яллиғланиш бутун танага, айниқса бўғимлар, ички аъзолар, тўқима ва ҳужайраларга зарар келтиради, — дейди тадқиқот муаллифи Кинан Уокер. — Бундан ташқари, у юрак-қон томир тизими касалликлари, инсульт ва ўсма касалликларига олиб келиши мумкин. Бунга ўхшаш текширувларда сурункали яллиғланиш ва унинг кекса ёшлиларнинг миясига таъсири ўрганилган бўлса, биз сурункали яллиғланишни ўрта ёшлиларда кенгроқ ўрганишга қарор қилдик ва у бир неча ўн йиллардан сўнг ҳам қариларда миянинг когнитив функцияларига таъсир қилиши мумкинлигини кўрсатиб бердик».
Бу муаммони ўрганиш турли ҳамжамиятлардаги (Atherosclerocis Risk in Communities, ARIC) атеросклероз хавфини ўрганиш тадқиқотинг бир қисми ҳисобланади. Олимлар ўртача ёши 57 да бўлган 12336 инсонни 20 йил давомида кузатди. Тадқиқотчилар текширувлар аввалида қатнашчилардан қон намунасини олиб, тўртта яллиғланиш биомаркерлари: фибриноген, қондаги лейкоцитлар миқдори, фон Виллебранд фактори ва қон ивиш факторларининг миқдорини ўлчади. Бу тўрт биомаркер шкалаларининг маълумотлар мажмуаси яратилди. 3 йилдан сўнг эса текширувчилар C-реактив оқсил ва яна бир қон яллиғланиш биомаркерини ўлчади. Яллиғланиш биомаркерларининг маълумотлар тўплами ва C-реактив оқсил миқдорига кўра қатнашчилар тўрт гуруҳга бўлинди.
Хотира ва фикрлаш қобилиятлари тадқиқот бошида текширилди, кейин эса олтинчи ва тўққизинчи йиллар орасида, тадқиқот охирида текширилди. Яллиғланиш биомаркерларинг даражаси кам бўлган қатнашчилардан кўра хотира ва фикрлаш қобилияти 8 фоизга ёмонлашган инсонларда уларнинг миқдори кескин баландлиги аниқланди. C-реактив оқсил миқдори энг баланд бўлганларда эса бу қобилиятларнинг тушиб кетиш даражаси 12 фоизга тенг бўлган. Натижаларда фикрлаш ва хотирага таъсир қиладиган бошқа факторлар — таълим даражаси, юрак етишмовчилиги, юқори қон босими ҳам ҳисобга олинган.
«Шундай қилиб, сурункали яллиғланиш билан боғлиқ бўлган хотира ва фикрлаш қобилиятларинг сусайиши аввал айтиб ўтилган ўрта ёшдаги қон босимидан кўра хавфлироқ бўлиб чиқди. Юқоридаги когнитив функцияларнинг бузилиш жараёнлари ўрта ёшда юз беради ва айнан ўрта ёшда уларни тўхтатиш мумкин. Натижаларга кўра сурункали яллиғланиш когнитив ўзгаришларга олиб келадиган миянинг нейродегенератив касалликларинг сабаби эмас — биомаркери, ҳаттоки уларга нисбатан реакция ҳам бўлиши мумкин», — дейди Кинан Уокер.
Айрим кучли сурункали яллиғланиш билан оғриган беморлар тадқиқот бошида уни тарк этгани ёки тадқиқот якунигача вафот этгани туфайли тадқиқот натижалари чекланиб қолган. Шунинг учун қатнашчиларнинг яшовчалик даражасини барча аҳолига нисбатан қўллаб бўлмаслиги мумкин.
Изоҳ (0)