Мўъжизавий даволаш аппаратлари ва бир ҳафтада озиш курсларига ишониб бўладими? Тиббий фирибгарликнинг услублари ҳақида

Кўчаларда самарали табобат усуллари, тезкор озиш курслари, ҳамма нарсани даволовчи аппаратлар ва хориждан келган жарроҳлар ҳақида эълонларни кўп учратамиз. Лекин бундай эълонларга ишониб бўладими? «Дарё» колумнисти Абдулазизхон Акрамов шу ҳақда фикр юритади.

Бемор одам борки, атрофдаги барча нарсадан ўзининг дардига шифо излайди. Кўчадан эшитилган маслаҳат ва тавсия кўпинча малакали тиббий консултациядан кўра кўпроқ ишонч уйғотади. Айнан шундан кўпчилик «бизнесменлар» унумли фойдаланади.

Аксарият ижтимоий тармоқларда ва деворларга ёпиштирилган эълонларда қуйидаги мазмундаги гапларга кўзингиз тушади:

«Космонавтларни текширадиган позитрон аппаратида соғлиғингизни текширинг. Бу энг аниқ кўрсатади ва бутун бошли организмни синчиклаб текширади. Бизнинг клиникамизда пайшанба ва шанба кунлари мутлақо бепул!»

Ёки мана бунақа:

«Зарарсиз озмоқчимисиз ёки чиройли семирмоқчимисиз? Биздаги малакали диетолог бепул маслаҳатлар беради. Ўлчовлар хам мутлақо бепул. Шошилинг».

Бу эълонлардаги «бепул» сўзи мўъжизавий қудратга эга бўлиб, кўпинча соғлом фикрлашга тўсқинлик қилади. Келинг, ҳозирги кунда оммалашиб бораётган тиббий фирибгарликларни биргаликда фош қиламиз.

Маркетинг ҳозирги кунда харидор (бемор) талабини жуда яхши ўрганган. Реклама ва бошқа йўллар орқали бу талабни чархлаб, оширади ва шу орқали манфаат топади. Содда қилиб айтганда, у харидордаги эҳтиёжни маълум мақсадли йўналишга солади. Агар эҳтиёж бўлмаса, уни пайдо қилади. Эҳтиёж бўлса, уни актуаллаштиради. Ва якунида ўзи кўзлаган ечимни сизга таклиф қилади. Масалан сиз соғломсиз. Демак сизда дорига ёки биоқўшимчаларга эҳтиёж йўқ. Маркетинг бу ерда сизда аввал эҳтиёжни шакллантириши керак. У тахминан қуйидагича йўл тутади. «Сиз соғломсиз. Аммо шу соғломликни доимо сақлаб қолишни истайсизми? Бутун умр шу ёшлик ва навқирон бўлишничи?»

Бу саволлардан сўнг сизда албатта ҳозирги ҳолатингизни сақлаб қолиш, бошқачароқ айтганда, эҳтиёж шаклланди. Масалан, сизнинг вазнингиз меъёрдан кўра беш килограмм оғир. Сиз озишни истайсиз. Энди маркетинг семиришни зарарлари,асоратлари тўғрисида сизга маълумот беради ва шу билан бирга қисқа вақтда озишни таклиф қилади.

Лекин ҳақиқат шундаки, бу ечимлар кўпинча асоссиз ва самарасиз бўлиши мумкин. Демак, асосий маркетинг ўйинлари билан танишиб чиқсак.

1. Мўъжизавий диагностик аппарат.

Юқорида келтирган мисолимда ҳам шуни айтгандим. Ҳозирги кунда BAD бозори Ўзбекистонда қизиган. Шу туфайли буларни сотиш учун харидорни ишончига кириш зарур. Бунга кўпинча шундай ёлғон мўъжизакор аппаратлар ёрдам беради. Кўпинча бу аппаратлар ихчам,кўтариб юришга қулай,максимал катталиги телевизорчалик келади. Товарларини ўтказувчилар бу аппарат ҳақида афсона айтишади. Масалан, бу аппаратда космонавтлар текширилган ва бу оддий аҳолидан яшириб келинган. Ёки, бу аппарат сизнинг биоқувват майдонингизни текшириб, ҳужайраларингизни ичини кўради. Бу албатта ғирт ёлғон гаплар.

Кўпинча бу аппаратлардаги текширувларни ёки бепул қилиб қўйишади ёки арзонга текширишади. Ечимни эса ўзларини дориларини таклиф қилиш орқали кўрсатишади.

2. Мўъжизавий дори ва биоқўшимчалар.

Ўзбекистон умуман дунё фармбозорида умуман фойдасиз дорилар статистика бўйича энг кўп сотиладиганлар қаторида туради. Сабаби — фойдасиз дорилар рекламаси кучли бўлади. Албатта, фойдали дорилар ҳам бор. Энди дори ва BAD’лар тўғрисидаги фирибгарлик нимадан иборат?

Дори ёки BAD ҳақида ҳам ажойиб афсоналар тўқиш мумкин. Масалан, бу дори Ҳимолай тоғининг чўққисида ўсадиган замбуруғ илдизидан ёки Африкадаги илоннинг ёғидан олинган дейишади. Инсон психологиясида қиммат, номаълум ва камёб нарса кучлироқ тасир кўрсатади деган тушунча бор. Шу тушунчадан фирибгарлар унумли фойдаланади. Қўшимчасига интернетдан топилган расмлар ва фикрлар билан бойитади. Қарабсизки, аслида 10 сўмга арзимайдиган дорини 100 сўмга сотиб оласиз. Энг қизиғи, яқинларингизга ҳам буни тавсия қиласиз. Шу билан улар бизнеси юриб кетади.

3. Афсонавий шифокорлар.

Кейинги пайтда Ҳиндистон, Исроил, Россия ва бошқа мамлакатлардан кучли профессор шифокорлар олиб келиб текширтириш урф бўлди. Улар орасида ҳақиқатан ҳам ўз касбининг усталари бор; шу билан бирга, гуруч курмаксиз бўлмаганидек, ёлғон обрўлилари ҳам учраб туради.

Масалан, мен хусусий клиника очганман ёки юқорида айтилганидек дориларимни ўткизмоқчиман. Бунинг учун мўъжизавий аппарат ўрнига «кучли чет эллик мутахасис»ни жалб қилиш менга фойдалироқ бўлади. Сабаби — халқ кўпроқ шунга ишонади. Бунинг учун, дейлик, Ҳиндистонга бораман. Оддийроқ клиникада арзон-гаровга ишловчи мутахассис топаман. У билан маълум пул эвазига келишаман. Ўзбекистонга олиб келаман. Ана энди рекламада унинг сурати ва у ҳақдаги афсоналарни баён қиламан: «Ҳиндистонлик кучли мутахассис, минглаб беморларни операция қилган, ўз соҳасида илмий иш қилган, жаҳонда 15-ўринда турувчи жарроҳ Ананд Капур текширувига шошилинг!»

Ким текшириб ўтирибди у кучли ёки кучсиз мутахассис эканлигини? Шундай экан, ҳар доим ҳам чет элдан келган шифокорларга ишонавериш ярамайди.

4. Ҳар хил тақинчоқлар.

Кўпинча биоқувват берувчи, тетиклаштирувчи, ёшартирувчи деб хилма-хил тақинчоқларни реклама қилишади. Маркетинг шундай қудратга эгаки, оддий тошни ҳам миллион долларга пуллаши мумкин. Ўзбекистон фармбозорида бу каби тақинчоқлар бироз камайиб қолди. Бу тақинчоқлар ҳақида ҳам афсоналар тўқилади: «инсонда энергетик нуқталарни активлаштиради ва сиз абадий ёшарасиз» ва ҳ.к. Лекин афсуски, бундай тош-тақинчоқлар таъсири ҳалигача тасдиғини топмаган.

Хулоса қилиб айтганда, ҳар қандай мўъжизавий, тез таъсир кўрсатади деб айтилган, ёшартирадиган, оздирадиган, айниқса бепул тиббий хизматлар тагида маркетинг ўйинлари ётади. Соғлиғингизни ақлингиз билан ҳимоя қилинг.