18 январь куни Қозоғистон Республикасининг Ақтўбе вилояти «Чимкент — Самара» автомобиль йўлида 57 нафар йўловчи билан ҳаракатланаётган автобус ёниши оқибатида 52 нафар ҳамюртимиз ҳалок бўлгани ҳақидаги хабар барчамизни ларзага солди. Уларнинг аксарияти Наманган вилоятидан эди, деб ёзади «Халқ сўзи». Газета чоп этган мақолани тўлиғича келтириб ўтамиз.
Тўрақўрғон туманининг Катта Қурама маҳалласидаги «Дўстлик» қабристонида бир куннинг ўзида 11 та қабр олов ичида қолган йигитлар жасадини бағрига олди. Тумандаги Ўзбекистон, Бозорбоши, Шоҳидон маҳаллаларидан сафарга чиққан ва ёнғин қурбонига айланган 9 нафар фуқаро ҳам сўнгги йўлга алам-у изтироб билан кузатиб қўйилди. Ўзга юртдан ризқ излаб фалокатга дуч келган бу инсонларга аза тутиб, фақат оила аъзолари, яқинларигина эмас, бутун қишлоқ, бутун юрт йиғлади.
Ҳар қандай кўргиликнинг сабаб ва оқибатлари бор. Умрбод айрилиқ азобини тортишга маҳкум этилган оналарнинг кўзида қотиб қолган ёш, бир кун ичида ғамдан бели букчайган оталар изтироби, бевақт бевага айланган жувон кийган қора либос, «Сенга совға олиб келаман», дея чиқиб кетган дадасини умид билан кутаётган жажжи болакайнинг дунё ташвишидан хабарсиз нигоҳига қараб фожиа салмоғини чуқурроқ ҳис этасан, киши. Бу нима, ёшларимизнинг қаноат, шукроналик туйғуларидан бегона бўлиб бораётганими ёки айрим жойларда уларнинг эҳтиёж ва қизиқишларига мос шароит йўқлиги, масалан, маълумоти, касб ҳамда малакасига муносиб иш ўрни етарли эмаслигими? Ёхуд ота-оналар фарзандларини Ватанга меҳр, унинг бугуни ва истиқболи йўлида меҳнат қилиш руҳида тарбиялашнинг уддасидан чиқа олмаётганлари натижасими?
Норғул ўғлонларидан ажралган Катта Қурама маҳалласи ҳудудида бугун 3153 нафар фуқаро истиқомат қилади. Маълумотлар ва ҳақиқий аҳволга холис назар ташласак, бу ерда бандлик масаласи ўткир муаммо эканлиги дарров кўзга ташланади. Ҳудуддаги битта мактаб ва бир мактабгача таълим муассасаси, пахта ҳамда ғаллага ихтисослаштирилган иккита, саноқлигина чорвачилик ва тутчилик фермер хўжаликларидаги иш ўринлари билан бор-йўғи уч юз нафарга яқин фуқаро банд қилинган. Саноатга ихтисослаштирилган корхонани кундузи чироқ ёқиб тополмайсиз. Ҳатто ҳамма жойда бор сартарошхона ёки пойабзал тузатиш устахонаси йўқлигидан қурамаликлар қўшни маҳаллаларга чопишади. Туман ҳокимлиги ва бошқа тегишли ташкилотларнинг ҳудудга эътибори етарли эмаслигидан бу ерга истиқболли лойиҳаларни жойлаштириш кун тартибидан тушиб келаётир.
Шу ўринда мутасаддиларга айтиладиган бир гап: Катта Қураманинг ёнгинасида жойлашган Оқтош шаҳарчаси яқин вақтга қадар саноатлашган ҳудуд сифатида минглаб фуқароларни иш билан банд қилиб келаётган эди. Айрим корхоналар фаолиятининг тўхтатилиши, бошқаларида хусусийлаштириш талаблари бузилиши оқибатида улардаги меҳнат ўринлари йўқолди. Ёки ҳудуддан унча узоқ бўлмаган Сарой маҳалласидаги «Наманган қишлоқ хўжалик машиналари» корхонаси, тикувчилик фабрикаси филиали ҳам қишлоқ аҳли бандлигини таъминлашда муҳим ўрин тутган. Бугун чеварлик цехи ўрни одамларга турар жой участкаси сифатида бериб юборилган. Хусусийлаштирилган машинасозлик корхонасидан эса бўм-бўш ҳовли-ю уч қаватли қаровсиз маъмурий бино «ёдгорлик» бўлиб турибди.
Аммо Катта Қураманинг бошқа имкониятлари, хусусан, омилкор инсонлари ва саховатга тўла экинзор ерлари бор. Шундоққина Шимолий Фарғона канали этагида жойлашган мазкур манзил аҳолиси азалдан деҳқончиликка уста. Сувга сероб томорқадан оқилона фойдаланиш ҳадисини олган қурамаликлар яқин вақтга қадар ҳам очиқ усулда экилган бодринг ҳосилини вилоятда биринчилардан бўлиб бозорга олиб чиққан. Аммо одамларда меҳнатга иштиёқ сусайди чоғи, кейинги пайтларда ушбу анъана бир четга сурилди, томорқачиликдан барака қочди. Кўпчилик ўзини енгил-елпи ишларга ура бошлади. Тезроқ ва кўпроқ пул топиш илинжида хорижга боришга иштиёқманд ёшлар сафи камайиш ўрнига ортиб борди.
— Олис юртларга йўл олган йигитларимиз астойдил меҳнат қилсалар, ўша даромадни қишлоғимизнинг ўзида ҳам бемалол топса бўлади, — дейди кўпни кўрган оқсоқол Иброҳим ота Бўстонов. — Масалан, кўпчилик маҳалладошларимиз томорқасидаги иссиқхонани хазинага айлантирган. Муҳаммаджон Муродов деган тажрибали инсон бор. Лимоннинг ўзидан 10—15 миллион сўмга етказиб фойда олади. Икки ўғлининг ҳовлисига ҳам лимонзор қилиб берган. Болалари ўн икки ой шу машғулот билан банд. Қишин-ёзин бозорга кўкат чиқаради. Топган-тутганлари билан рўзғор тебратишаяпти, тўйларни ўтказиб, машина минишаяпти. Ёки қурилиш соҳасини олайлик. Ҳозирги пайтда янги уй-жой тиклайман, иморатини замонавий усулда қайта қураман ёки таъмирлайман, деганларнинг саноғи йўқ. Бетон қуйиш, ғишт териш, сувоқ ва пардозлашга уқуви бор аксарият йигитлар хорижга ишлаш учун кетганидан бу юмуш қўлидан келадиган инсонларни топиш муаммога айланган. Устанинг бир кунлик иш ҳақи 50—70 минг сўмни ташкил этишини ҳисобга олсак, бир ой давомида қишлоқнинг ўзида ҳам 2 миллион сўмга етказиб даромад топиш мумкин-ку, ахир.
Ақтўбедаги фожианинг энг катта мусибати Мирзаабдулла Мадраҳимовнинг оиласи бошига тушди. Бу хонадондан икки ўғил —Ҳамидулло ва Ҳабибулло олис сафарга отланганди. Ҳамидуллонинг аёли бева, икки норасида фарзанди етим қолди. Ҳабибуллони эса ишлаб келганидан сўнг уйлантиришни мўлжаллаб туришганди. Қўни-қўшниларнинг гапига қараганда, Мирзаабдулла ака ва ўғилларининг уй-жой шароити ёмон эмас. Катта ўғилнинг хусусий «Зил», кичигининг «Камаз» юк машиналари бор. Бундай улов билан яхшигина пул топиб, рўзғорни бемалол тебратса бўларди. Йигитларга бу оз кўринган чоғи, хорижни кўзлаб қолишди. Оқибати эса... Бугун бир йўла икки дилбандини тупроққа топширган Маҳфират опанинг «Болаларимни узоққа юбормайман, дея оёқ тираб туриб олсам бўларди-ку», — дея чекаётган афсус-надоматлари энди жуда-жуда кеч эканлигидан ҳар қандай инсон изтиробга тушади.
Маҳалланинг Янгиобод кўчасида яшаган Олимжон Сулаймонов ёнғинда қолганларнинг энг катта ёшлиси эди. Ҳайдов трактори минганидан топгани билан рўзғорини бинойидай тебратиб келган оила бошлиғи йигирма кунча аввал тўнғич қизини узатиб, тўй харажатларидан бирмунча қарздор бўлиб қолган экан. Россияга бориб ишлаб келишга қарор қилиб, 15 январь куни йўлга чиққан Олимжон ака қадрдон гўшаси ва яқинларини бутунлай тарк этаётганини билганида эди... Бугун бевалик қисматини бевақт қабул қилган аёли, айниқса, келинлик либослари тахи бузилмай отасидан айрилган қизининг оҳи кўкка ўрлаяпти...
— Энди сираям хорижга ноқонуний йўллар билан бормайман, — дейди оиласи бошига тушган фожиа муносабати билан ўзга давлатдан етиб келган Алишер Муродиллаев. — Ўтган йили отамни сўнгги йўлга кузатгандик. Энди укам... Баҳодир боёқиш гўшангага киришга ҳам улгурмади. У касб-ҳунар коллежини автомобиль соҳаси бўйича тамомлаганди. Мутахассислиги бўйича ишласа, иш топса бўларди. Чет элга ўз йўриғимча пул топгани кетиб укамга ноўрин ўрнак кўрсатганим учун бир умр афсус-надомат юкини ортмоқлаб юришдан ўзга чорам йўқ.
Фожиа рўй берганидан марҳумларни дафн этишгача бўлган кунлар мамлакатимиз аҳлининг сабр-бардоши, бошига мусибат тушган юртдошларимиз иродасини яна бир бор синовдан ўтказди. Ҳалок бўлган фуқароларнинг оила аъзоларига тиббий-психологик ва моддий ёрдам кўрсатиш бўйича тегишли чора-тадбирлар амалга оширилди. Давлатимиз раҳбари бошчилигида тегишли мутасаддилар, бутун халқимиз уларнинг дардига шерик бўлди.
Маълумки, рўй берган фожиа сабабларини, ҳалок бўлганларнинг шахсини аниқлаш ва уларни мамлакатимизга олиб келиш бўйича Ҳукумат комиссияси астойдил иш олиб борди. Дастлабки, хулосалар айтилди ҳам. Сабаблар эса кўп. Аммо уларнинг ҳеч бири атрофдагиларнинг ўзини-ўзи оқлашига асос бўла олмайди. Асосий хулоса шу: фарзандларимизни асрайлик, сабр-тоқатли бўлишга, ҳаётда оқилона йўлни танлашга ўргатайлик. Зеро, уларнинг ҳеч бири чет эллардан ризқ излаб ноқонуний сафарга отланмасин! Ҳаёти фожиали якун топган юртдошларимиз қисмати барча-барчага сабоқ бўлмоғи лозим.
Қудратилла Нажмиддинов,«Халқ сўзи» мухбири.
Изоҳ (0)