Ledokol Group реклама агентлиги Ўзбекистонда реклама ва интернет-реклама соҳасида етакчи ўринни эгаллайди. 2008 йилда ташкил этилган компания жуда яқин орада ўзининг биринчи муҳим юбилейини нишонлайди — 10 йил. Бугунги кунда компания йилда икки марта ўтказиладиган ва барча бепул ташриф буюриши мумкин бўлган Digital соҳасидаги етакчи конференцияларни ташкил этиб келмоқда. Унинг асосчиси ва раҳбари Дилшод Музаффаров компания қандай пайдо бўлганлиги, бугун қайси соҳаларда фаолият кўрсатаётгани, шунингдек, мамлакат реклама бозорининг ўсиш тенденциялари ҳақида гапириб берди.
— Кўпчилик сизни USENET ва Mobicon йирик конференциялари ташкилотчилари сифатида билади, Ledokol Group бугун яна нима билан шуғулланмоқда?
— Ҳа, биз ҳақиқатдан ҳам Ўзбекистонда интернет маркетинг соҳасида энг йирик халқаро конференцияларни ўтказамиз. Шу билан бирга, USENET (http://usenet.uz) кенг кўламли катта шаклдаги конференция саналса, Mobicon (http://mobicon.uz) – мобил соҳа бўйича. Ҳар икки тадбир Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги томонидан қўллаб-қувватланади. Биз буни юқори қадрлаймиз. Ҳар бир конференцияга ҳар йили 1000 дан ортиқ киши ташриф буюради. Бундан ташқари, бу Google, Яндекс, Mail.ru Group ва жаҳондаги етакчи бошқа АТ-компаниялар вакилларини жонли тинглаш учун бўлган ягона тадбирлардир. ОТМ ректорлари таклифига кўра, бизнинг мутахассислар маърузалар ўқишади, унда стартаплар, умуман интернет-технологиялар ҳақида маълумот берилади.
Бундан ташқари, бизнинг компаниямиз деярли 10 йилдан бери рекламани жойлаштириш билан профессионал даражада шуғулланади. Биз Ўзбекистоннинг телевидение ва интернет-йўналиш интеграциялашуви соҳасида тан олинган мутахассислармиз. Биз ушбу икки энг кучли реклама каналини бирлаштирамиз ва мижозларимизга ёрдам берамиз.
— Узоқ вақт давомида сиз Mail.ru’нинг Ўзбекистондаги эксклюзив вакиллари эдингиз. Нега ҳамкорликни тўхтатилди?
— Mail.ru Group билан ҳамкорликни юксак қадрлаймиз. Бу давр (2013—2016 йиллар) биз учун жуда кўп нарсани берди, хусусан бозордаги ном ва мижозлар. Бироқ, сўнгги йилларда МRG ўзининг MyTarget реклама тизимини фаол равишда илгари сурмоқда, у рекламани мустақил жойлаштириш имконини беради – бунинг учун Visa туридаги валюта карточкасининг бўлиши етарли. Бу тармоқ орқали жойлаштириш анча шаффоф ва фойдали ҳам. Шунинг учун, эксклюзив ҳамкорликка зарурат қолмади. Энди ушбу майдончаларни ўзлари учун танлаган барча мижозларимизни шу тизим орқали бемалол жойлаштирмоқдамиз.
— Бугун ким билан ишламоқдасиз?
— Бугун биз «Яндекс» компаниясининг эксклюзив вакили ҳисобланамиз (Ўзбекистонда қидирув улуши 30 фоиздан ошди), шунингдек Facebook ва Google каби компанияларнинг асосий минтақавий ҳамкорларидан биримиз. Бу компанияларнинг барчаси биз туфайли Ўзбекистон реклама бозорини яхшироқ тушунмоқда, мамлакатимиз маркетинг имкониятларини ва салоҳиятини ўрганмоқда, интернет тармоғининг кириб борганлиги ҳақида маълумот олишмоқда.
— Ўзбекистондаги интернет-реклама бозори ҳажми қанчалик катта?
— Ўзбекистонда умумий реклама бозори 25 миллион долларни ташкил этади. Бунга телевидение, ташқи реклама ва бошқа нарсалар киради. Бу кўрсаткичга кўра, мамлакатимизни 3 миллионлик аҳолига эга Арманистон билан солиштириш мумкин. Бизнинг ҳисоб-китобларга кўра, 2017 йилда интернет-реклама улуши тахминан 7-8 фоизни ташкил қилмоқда. Шу билан бирга, биз бу пулларнинг аксариятини кўрмаяпмиз, чунки у бевосита валюта карталари орқали одамлар томонидан жойлаштирилган. Бу, биринчи навбатда, Facebook’да жойлаштириш ва қидирув тизимларидаги контекстли рекламалар ҳақида.
— Ўзбекистонликлар кўпроқ қайси веб-сайтларга киради?
— Албатта, бу биринчи навбатда ижтимоий тармоқлар. Facebook ва Instagram етакчи саналади, мамлакат бўйлаб уларнинг умумий аудиторияси 1,2—1,3 миллион кишини ташкил қилади, ва бугунги кунда бу икки энг тез ўсаётган ижтимоий тармоқдир. Албатта, ресурсларнинг ўзбек сегменти ҳам жуда сезиларли ўсди. Ўзбек тилида энг кўп ташриф буюриладиган веб-сайтларнинг учталиги — Kun.uz, Daryo.uz ва UFF.uz.
— Агар интернет фақат 7—8 фоизга эга бўлса, Ўзбекистонда энг машҳур реклама каналлари қайсилар?
— Телевидение ва ташқи реклама. Сўнггиси ўзининг арзонлиги туфайли етакчи. Интернет учинчи ўринни эгаллайди, ҳамда йил сайин фаоллашмоқда. Бу асосан радио ва матбуотдан реклама бюджетини «олиш» билан боғлиқ. Аста-секин кўпчилик реклама берувчилар ТВдаги рекламадан кетишни бошлашмоқда, радио эса биринчи навбатда азият чекмоқда.
— Яқин келажакда интернет-рекламанинг ўсиши бўйича тахминлар мавжудми?
— Қўшни Қозоғистон ва Россияда реклама берувчилар орасида энг кўп харажатлар — интернет ва телевизорга алоқадор ҳисобланади. Россияда интернет ҳажми телевизион бозордан анча юқори. Фақатгина ўтган йили Ўзбекистонда кўплаб фойдали ўзгаришлар бўлди, бу эса тезликнинг ошишига ҳам ижобий таъсир кўрсатиши керак.
2018 йилга тенденциялар қуйидагича: видеореклама, ижтимоий тармоқлар ва Ўзнет сайтларининг сезиларли ўсиши. Кейинги икки йил давомида рекламачиларнинг бюджетлари Facebook ва Ўзнет сайтлари (асосан ўзбек тилидаги оммавий ахборот воситалари) ўртасида бўлишилади. Сўнгра Ўзбекистонда Google (контекстли рекламалар ва YouTube) даври бошланади ҳамда реклама берувчилар сифатли трафик ва сотувлар устида янада фаол ишлай бошлайди.
— Ledokol Group мутахассислари яна қайси тадбирларда ўз тажрибалари билан ўртоқлашадилар?
— Биз ўзбек-япон бизнес-маркази доирасида мунтазам чиқиш қиламиз, нутқ сўзлаймиз, StartUp Mix’да иштирок этамиз, ТАТУ, Тошкентдаги Вестминстер университетида маърузалар ўқиймиз, Маркетинг ва реклама мактаби тадбирларида қатнашамиз, тан олинган интернет-мутахассисларнинг тақдимоти ва семинарларини мунтазам равишда ташкил этамиз. Биз ҳар доим ўқув марказларидан таклифларни қабул қилишга ҳаракат қиламиз. Иштирок этсак – яна чақиришади, демак аудиторияга бу ёқади.
— Келгуси йил қайси йўналишда ишлашни режалаштиряпсиз?
— Биринчидан, биз баҳорги USENET конференцияси учун ажойиб совға тайёрламоқдамиз, у барча учун мутлақо янги шаклда бўлиб ўтади. Шунингдек, апрель ойида ўн йилликни нишонлашни режалаштирмоқдамиз. Иккинчидан, биз таълим соҳасига кўпроқ эътибор беришни бошламоқчимиз, шу орқали ўз ишини бошлаётган тадбиркорларга интернет-технологиялар ишини чуқурроқ тушуниш ҳамда ўз бизнесларини тарғиб қилишда кўмак берамиз.
Изоҳ (0)