АҚШнинг собиқ молия вазири Лэрри Саммерс коррупция ва жиноятчиликка қарши кураш чоралари самарадорлигини ошириш мақсадида 500 евро ва 100 доллар номиналли банкноталарни истеъмолдан чиқаришни таклиф қилганидан сўнг Ғарб матбуотида масала қизғин муҳокама қилинди. Шу пайтга қадар асосан Саммерс ёқлаб чиққан Гарвард университетининг бизнес ва давлат бошқаруви муаммоларини ўрганиш илмий марказининг янги тадқиқоти ёритилган эди. Meduza нашри бундай ташаббусга қарши билдирилган исбот-далилларни The Wall Street Journal газетасига таянган ҳолда келтирди.
Газетада илгари Гарвард тадқиқотчиларининг аргументлари келтирилган эди. Энди ҳар бир пункт бўйича колумнистнинг эътирозлари ва қарши фикрлари билдирилди. Шу тариқа, тўрт асосий пунктдан иборат нуқтаи назар тизимли тарзда ифодалаб берилди.
- Марказий банклар тақиқдан кўзланган асосий мақсадни беркитмоқда: аслида у иқтисодиётга пул оқимини киритиш учун керак. Молия соҳаси мутасаддилари йирик купюралар тақиқини нафақат иқтисодиётнинг норасмий секторини қисқартириш мақсадида қўллаб-қувватламоқда. The Wall Street Journal биз иқтисодиётдаги салбий ставкалар замонида яшаётганимизни эслатиб ўтади. Бу дегани, айтайлик, Германиянинг депозитлари нафақат фоиз даромадини келтирмайди, аксинча, банклар мижозларининг пулини сақлагани учун ҳам пул олади. Шу тариқа, молиявий ташкилотлар одамларни харажат қилишга мажбур этади. Агар бунинг ўрнига пул шунчаки уйда сақланса, иқтисодиёт қайтадан ишлаб кетмайди. Йирик купюралар бўлмаса, одамлар нақд пулни сақлай олмайди – улар харажат қилишга мажбур, бу эса ЯИМга туртки беради.
- Купюраларга эмас, «кулранг» иқтисодиётга қарши курашиш керак. Нега кўп давлатларда одамлар карта бўйича тўлов қилишни эмас, нақд пулдан фойдаланишни маъқул кўради? Негаки бундай харидларни кузатиб бориш қийинроқ. Кўплар эски-туски бозорида ёки онлайн дўконларда харидларни амалга оширади. Бундай сайтлар эгалари эса солиқ тўлай олмайди, акс ҳолда касодга учрайди. Айрим Европа давлатларида иқтисодиётнинг «кулранг» зонаси ЯИМнинг 20 фоизини ташкил қилади. Айнан «кулранг» бизнесни «оқ»қа кўчириш керак, бунинг учун эса солиқ имтиёзлари киритиш талаб қилинади. Бошқа сўзлар билан айтганда, оқибат билан эмас, сабаб билан курашиш лозим.
- Нақд пул қўшимча чиқимларни камайтиради. Одатда нақдсиз тўлов чиқим ва таҳдидларни камайтиради, деб ҳисобланади. Лекин бу ҳар доим ҳам ҳақиқатга мос келавермайди. Кредит картасидан фойдаланганимизда, биз банкка хизмат кўрсатгани учун, яна ҳар бир харид учун фоиз тўлаймиз. 2008 йил инқирозидан сўнг банк сектори назорати кучайтирилди ва молиявий ташкилотлар чиқимларнинг бир қисмини истеъмолчиларга кўчирди. Бундан ташқари, кэш банк ҳисоблари йўқ миллионлаб камбағал инсонларга иқтисодиётда иштирок этишга имкон беради.
- Ҳукумат ниманидир тақиқлашига йўл қўймаслик лозим – бу ёмонлик билан тугайди. «Шахсий молиянгизни юритиш йўлларини камайтиришга уринаётган сиёсатчилардан эҳтиёт бўлинг», – дейилади материалда. Одамлар ўз захираларини қай тарзда сақлашни ўзлари ҳал қилсин. Ҳукумат иқтисодиётга фақат зарурлигида аралашиши лозим, ортиқча назоратга интилиши эса ярамайди. Дарвоқе, бу тезисни The Wall Street Journal’нинг оппоненти – The Washington Post ҳам қўллаб-қувватлади.
Изоҳ (0)