“Muhtasham yuz yil” serhasham interyerlari, liboslari va Usmonli saroyining muhiti bilan millionlab tomoshabinlarni maftun etdi. Biroq tarixchilar va oshxona an’analarining bilimdonlari hamon sulton saroyidagi ziyofatlar tasvirida ijodkorlar yuzaki yondashganiga ishonch hosil qilmoqda.
1. Yashil olmalar
Bir necha sahnalarda dasturxonlarda yashil olmalar ko‘zga tashlanadi — ammo XVI asrda Usmonli imperiyasida bunday navlar hali yo‘q edi. Ular Yevropadan ancha keyinroq olib kelingan. Tarixchi Turgut Qut Haberturk portaliga bergan sharhida kinoya bilan shunday degan edi:
Yashil olmalar ko‘zga tikandek botadi.
2. Dasturxon o‘rniga salfetkalar
O‘sha davrda sulton va sulton xonimlar qo‘llarini artadigan nafis salfetkalar bo‘lmagan. Aslida usmonlilar qo‘lini dasturxon chetiga artgan, shubhasiz, bu filmda xunuk ko‘rinardi.
3. Usmonlilar uslubidagi “shved stoli”
Serialdagi dasturxonlar noz-ne’matlar bilan to‘lib-toshgan — biroq bu tarixiy manbalarga zid. Taomlar navbatma-navbat tortilgan: avval sho‘rva yoki sovuq gazaklar, keyin go‘shtli taomlar (guruch va go‘sht alohida idishlarda bo‘lgan), oxirida esa shirinlik va mevalar keltirilgan.
“Bu yerdagi dasturxon ko‘proq g‘arb filmlaridagi ritsarlar dasturxonini eslatadi!”, deya e’tiroz bildiradi Turgut Qut.
4. O‘sha vaqtda bo‘lmagan qoshiqlar
Sulton Sulaymon dasturxonidagi metall qoshiqlar qo‘pol xato hisoblanadi. XVI asrda toshbaqa kosasidan yasalgan qoshiqlar (“baga”) ishlatilgan. Hatto Yevropada ham o‘sha davrda metall anjomlar kamyob edi.
5. Non bilan bog‘liq xatolar
“Muhtasham yuz yil” serialidagi dasturxonlarda ushatilgan nonlar tez-tez ko‘zga tashlanadi - biroq o‘sha davrlarda usmoniylar butun nondan har kim o‘ziga keragini sindirib iste’mol qilgan.
“Yangi pishirilgandek” ko‘rinish ham xato, sulton dasturxoni uchun non oldindan tayyorlanardi, u hozirgina tandirdan uzilgandek bug‘ chiqarmagan, deb ta’kidlaydi Yeditepe universiteti gastronomiya kafedrasi dotsenti Ozge Samanji.
6. Vazirlar sulton bilan bir dasturxonda o‘tirmagan
Sulaymon vazirlar bilan kechki ovqat yeyayotgan sahna mutlaqo xato, deb ta’kidlaydi Turgut Qut:
“Hech kim ovqatlanish u yoqda tursin, sultonga orqasini o‘girib o‘tirishga ham jur’at eta olmagan”.
Buning sababi shundaki, Mehmet II ning qonuniga ko‘ra, sulton yolg‘iz o‘zi ovqatlanishi shart edi.
7. Dasturxondagi grafinlar
Ichimliklar solingan shisha grafinlar XIX asrga xos bo‘lib, XVI asrga umuman to‘g‘ri kelmaydi. Sulaymon davrida qadahlarni xizmatkorlar talab qilinganda keltirardi, idishlarni esa alohida joyda saqlashgan.
8. Mavjud bo‘lmagan chinni idishlar
Qopqoqli likopchalar va dasturxon uchun maxsus idishlar ham ancha keyinroq paydo bo‘lgan. XVI asrda ovqat bitta umumiy idishda tortilgan va hamma shu idishdan ovqatlangan.
Tarixchi ta’kidlaganidek, “Bu 19-asr idish-tovoqlarining yorqin namunasi”, aytgancha, meva likopchalari ham ovqatlanish paytida dasturxonga qo‘yilmagan.
Nima uchun shunday xatolarga yo‘l qo‘yilgan?
Serial ijodkorlari tomoshaboplik uchun tarixiy haqiqatni qurbon qilishgan:
- To‘la stol chiroyliroq ko‘rinadi.
- Salfetkalar va alohida likopchalar zamonaviy tomoshabinga ko‘proq tanish.
- Vazirlar bilan birgalikdagi ovqatlanish sahnalari dramaturgiyani kuchaytiradi.
- Yana bir bor eslatib o‘tish joizki, “Muhtasham yuz yil” hujjatli xronika emas, balki badiiy to‘qima aralashgan serialdir. Biroq bu uning qiymatini pasaytirmaydi.
Izoh (0)