Hamid Sodiq fikricha, maktablar qurish davlat uchun muammo. Chunki xarajat va ovoragarchiligi ko‘p. Ammo parlament davlatni aholi uchun yetarli maktablar qurishga majburlash qudratiga ega bo‘lishi kerak.
Tadbirkor Hasanxo‘ja Muhammadsodiq siyosatshunos Hamid Sodiq bilan suhbatda O‘zbekistonda maktablar soni yetarli emasligiga eʼtibor qaratdi. Uning aytishicha, 1990-yilda mamlakat aholisi soni 19–20 million nafar, maktablar soni 7–8 mingta atrofida bo‘lgan. 2024-yilga kelib aholi soni deyarli ikki baravar o‘sib, 37 millionga yetdi. Davlat maktablari soni esa 10 mingta bo‘ldi.
“Tafovut shu darajada oshib ketdiki, bugun 10 mingta maktab 17–18 mingta maktab vazifasini bajaryapti. Baʼzi maktablarda ikki, boshqalarida uch smenali darslar bo‘ladi. Tabiiyki, o‘sha maktabda bitta ustoz ertalabdan kechgacha to‘liq ishlaydi. Bu holat demografik o‘zgarishga davlat vaqtida reaksiya qilmaganining oqibatlari bo‘lishi mumkin. Aholi soni o‘syaptimi, unga parallel ravishda maktablar, shifoxonalar qurilishi kerak”, dedi tadbirkor.
Siyosatshunos Hamid Sodiq masalaning siyosiy jihatlari to‘g‘risida fikr bildirdi. Mutaxassisning ta’kidlashicha, siyosatda “kalta qo‘llar sindromi” degan tushuncha bo‘lib, u siyosatchilar ko‘zga tezroq ko‘rinadigan islohotlar qilishga intilishini anglatadi.
“Islohot o‘tkazilgani yarq etib ko‘zga ko‘rinishi kerak. Bu hamma siyosatga tegishli kamchilik. Deylik, ko‘zga ko‘rinadigan bino, qandaydir sitilar qurib tashlash omma uchun islohot bo‘lib tuyulishi mumkin. Lekin uning tagidagi kanalizatsiya masalasi bor. Uzoq muddatli foyda beradigan narsa bo‘lgani uchun iloji boricha unga eʼtibor qaratmaslikka harakat qilinadi. Hokimiyatlar uchun maktab qurish juda ham katta muammo. Chunki maktablar faqat pul talab qiladi va hokimlar uning foydasini ko‘ra olmaydi. Bitta maktab quradigan bo‘lsangiz, ular uchun g‘irt boshog‘riq. U yerga bolani olib kelishingiz, pul, o‘qituvchi bilan taʼminlashingiz, huquqbuzarligiga qarashingiz kerak.
Xullas, turgan-bitgani muammo. Ular uchun yer maktabdan ko‘ra uy qurish uchun sotib yuborilgani yaxshi. Qurganlar obodonlashtirishi bilan o‘zlari shug‘ullanadi, keyin pul ham berishi mumkin. Lekin maktab turgan-bitgani boshog‘riq. Yaʼni “kalta qo‘llar sindromi”da tushib qolgan soha hisoblanadi”, dedi siyosatshunos.
Hamid Sodiq aholi uchun yetarli maktablar qurishga birinchi navbatda parlament masʼulligini aytib o‘tdi. Bunda Oliy Majlis davlatdan xalq uchun muhim masalalarni talab qila olishi zarurligiga urg‘u berdi.
“Oliy Majlis ishlamasa, davlat maktab qurmaydi. Davlatni maktab qurishga majbur qilmagunicha, qurmaydi. Kim majbur qiladi? Haqiqiy saylangan deputatlar. Davlat tabiati shunaqaki: “bugun hokimiyatda ko‘proq qolishim uchun nimaga pul sarflashim kerak”, degan mantiqdan kelib chiqadi. Masalan, o‘nta maktab qurishga ketadigan pulni bitta chempionni tarbiyalashga sarflaydimi, desangiz, men ‘ha’ degan bo‘lardim. Chunki sport chempioni bu maqtovlar orqali keladi, xalqqa yarq qilib ko‘rinadi. Bu islohotning bitta belgisidek tuyuladi. Bu tez va birdaniga natija beradigan dori hisoblanadi. Shuning uchun men aytgan bo‘lardimki, bizda parlament ishlamaguncha, yetarlicha maktab qurilmaydi. Hokimiyatni “maktab qurasan”, deb majbur qilishi kerak. “Yig‘ishtir stadioningni, maktab qurasan. Yig‘ishtir, kerakmas narsalaringni, bayram-tadbirlarni, ularga milliardlab pullar ketadi. Maktab qurasan. Maktab yetishmayapti”, deyish uchun xalqda siyosiy iroda kerak bo‘ladi”, dedi siyosatshunos.
“Daryo” 2024-yilda O‘zbekistondagi maktablarda jami 5 million o‘quvchi o‘rni mavjud bo‘lsa-da, 6,4 million bola taʼlim olishga majbur bo‘layotganini xabar qilgandi. Yaʼni o‘tgan yili 1,2 million o‘quvchi uchun maktab o‘rinlari yetishmasligi ochiqlangan. 2024-yilda respublikada 10 182 ta davlat, 400 tadan ortiq nodavlat maktablar faoliyat yuritayotgani aytilgan. Sinf xonalarida o‘quvchilarni o‘rtacha to‘ldirish meʼyori 25 nafarni tashkil etadi. Davlat standartiga ko‘ra, bitta sinfda o‘quvchilar sonini 35 nafardan oshirmaslik belgilangan. Ammo qariyb ikki mingta maktabda o‘quvchilar soni sinfda 35 nafardan oshadi.
Izoh (0)