Ekstremal issiq havo inson salomatligiga sezilarli darajada salbiy ta’sir ko‘rsatib, qarish jarayoni tezlashtiradi. Bu haqdagi ilmiy tadqiqot natijalari The New York Times nashrida e’lon qilindi.
Olimlar 15 yil davomida Tayvanda yashab kelayotgan qariyb 25 ming nafar insonlar sog‘lig‘i haqidagi ma’lumotlarni tahlil qildi. Natijada so‘nggi ikki yil davomida issiq havo to‘lqini ta’sirida bo‘lish biologik qarishni 8–12 kun oldinga surishi aniqlandi.
Tadqiqot rahbari, Gonkong universiteti dotsenti Tsuy Go so‘zlariga ko‘ra, bir qarashda kichik ko‘rinadigan bu ko‘rsatkich aslida jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin:
“Biz hozircha faqat ikki yil muddat bo‘yicha natijalarni oldik, biroq global iqlim o‘zgarishi oqibatida issiq havo oqimi yildan-yilga ko‘payib bormoqda. Shu sababli vaqt o‘tishi bilan uning ta’sir ko‘lami yanada ortishi ehtimoldan yiroq emas”, deydi mutaxassis.
Ekstremal issiq havo nafaqat Osiyo mamlakatlarida, balki AQSHning g‘arbiy qismida, Eron, Yevropa, Yaponiya va Koreyada ham kuzatilmoqda. Jumladan, Fransiya joriy yil yoz oylarida ikkinchi bor anomal jaziramani boshdan kechirdi.
World Weather Attribution tahliliga ko‘ra, 2024-yil so‘nggi 50 yil ichida eng issiq o‘tgan yil sifatida qayd etildi. Iqlim o‘zgarishi oqibatida dunyo bo‘ylab anomal issiqlikning yana 41 kun ko‘payishiga olib keldi.
Qarish qachondan boshlanadi va bu jarayonni sekinlashtirish mumkinmi?
Lester universiteti olimlari o‘tkazgan tadqiqotda hasharotlar biologik qarishni sekinlashtirish mexanizmlariga ega ekani aniqlangan. Masalan, ayrim asalari turlari “tabiiy rivojlanish pauzasi” holatiga kirib, o‘z umrini o‘zi “uzaytiradi”. Bu jarayon “epigenetik soat” deb ataluvchi molekulyar qarish belgilarini sekinlashtiradi. Shunisi e’tiborga loyiqki, asalarilar odamnikiga o‘xshash DNKni metilyatsiya qilish funksiyasiga ham ega.
DNK metilyatsiyasi — genlarning faoliyatini yoqib-o‘chirish orqali hujayra funksiyasini va qarish jarayonini tartibga soluvchi mexanizm.
Boshqa tadqiqotlarga ko‘ra, qarish jarayonining tezlashishi odatda 50 yoshdan keyin boshlanadi. Shu vaqtdan boshlab tanadagi to‘qimalar va organlar o‘z faoliyatini asta-sekin yo‘qota boshlaydi. Inson tanasida eng tez qarish jarayoni qon tomirlarida kuzatiladi.
Izoh (0)