Bugungi kunda xalqaro maydonda vaziyat tobora chigallashib, ziddiyatlashib borayotgangligiga qaramasdan, O‘zbekistonda ijtimoiy iqtisodiy rivojlanish sur’atlari barqaror saqlanib qolayotganligi kuzatilmoqda. Bunday barqaror ijobiy o‘zgarishlarga tashqi siyosat, ayniqsa, iqtisodiya diplomatiya sohasida olib borilayotgan ishlarning samaradorligi, hamda mamlakatimizni xalqaro maydonda ishonchli hamkor sifatidagi mavqeini yanada mustahkamlanib, kengayib borayotganligini sabab bo‘lmoqda.
Shavkat Mirziyoyev Oliy Yevroosiyo iqtisodiy kengashining (YeOIK) navbatdagi yig‘ilishida kuzatuvchi davlat rahbari maqomida ishtirok etishi muhim ahamiyatga ega bo‘ldi. So‘nggi yillarda O‘zbekiston mintaqaviy iqtisodiy markaz sifatida o‘z salohiyatini va o‘rnini sezilarli darajada mustahkamladi. Davlat rahbari olib borayotgan ichki va tashqi siyosatning izchilligi va keng qamrovligi, Sharq va G‘arbni bog‘laydigan strategik geografik joylashuv, shuningdek, iqtisodiyotni erkinlashtirishning faol siyosati mamlakatimizni jozibador investisiya markaziga aylantirdi.
Oliy Yevroosiyo iqtisodiy kengashi qanday tashkilot?
YeOII mintaqaviy xalqaro tashkilot bo‘lib, uning asosiy maqsadi asosiy maqsadlari iqtisodiy integratsiya va ishtirokchi mamlakatlar o‘rtasidagi erkin savdo hisoblanadi. Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi Bojxona ittifoqi va Yagona iqtisodiy makon negizida tuzilgan xalqaro integrasion iqtisodiy birlashmadir. Ittifoq 2014-yil 29-mayda Qozog‘istonning Ostona shahrida Belarus, Qozog‘iston va Rossiya davlat rahbarlari tomonidan imzolangan Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi to‘g‘risidagi shartnoma kuchga kirganidan so‘ng 2015-yil 1-yanvardan ish boshladi. 2015-yilda Armaniston va Qirg‘iziston shartnomaga qo‘shilgan.
Tuzulma ishtirokchi davlatlar rahbarlaridan tashkil topgan tashkilotni Oliy Yevroosiyo iqtisodiy Kengashi boshqaradi. Oliy Yevroosiyo iqtisodiy Kengashi yiliga kamida bir marta yig‘iladi. Konsensus bilan qabul qilingan qarorlar YeOII davomida majburiy bo‘lib qoladi. Har yili a’zo davlatlardan biri alifbo tartibida ittifoq raisi saylanadi. 2023 yilda Rossiya, 2024 yilda — Armaniston, 2025 yilda — Belorusiya. Moldova, O‘zbekiston va Kuba kuzatuvchi davlat hisoblanadi. YeOIDA bitta shtab-kvartira yo‘q, boshqaruv organlari ittifoqning turli shaharlarida joylashgan. YeOII byudjeti Rossiya rublida a’zo davlatlarning umumiy badallari hisobidan shakllantiriladi (Armaniston - 1,22%, Belarus — 4,86%, Qozog‘iston — 6,955%, Qirg‘iziston — 1,9%, Rossiya Federatsiyasi — 85,065%).
Faol va ma’suliyatlim ishtirokchi
O‘zbekiston 2020 yilda YeOIIda kuzatuvchi davlat maqomini olgan. Birlashma nizomiga ko‘ra, kuzatuvchi maqomiga ega davlatlar YeOII organlari yig‘ilishlarida qaror qabul qilish huquqisiz ishtirok etishi, shuningdek, Yevroosiyo iqtisodiy komissiyasiga mamlakat vakilini tayinlashi mumkin. Forumda ishtirok etish O‘zbekistonga ushbu imkoniyatlarni namoyish yutish va qo‘shma loyihalarni amalga oshirish uchun yangi sheriklarni jalb qilish imkonini beradi.
O‘zbekiston Prezidenti mamlakatimiz kuzatuvchi maqomini olganidan beri mazkur birlashma Oliy Kengashining yettita yig‘ilishida qatnashdi. Jumladan, Prezident Shavkat Mirziyoyev 2024 yil 26 dekabr kuni Sankt-Peterburg shahrida bo‘lib o‘tgan Oliy Yevroosiyo iqtisodiy kengashining navbatdagi yig‘ilishida kuzatuvchi maqomida ishtirok etdi va muhim tashabbuslarni ilgari surdi.
Shuni alohida ta’kidlash kerakki, mintaqaviy o‘zaro hamkorlikni rivojlanitirishda va Xalqaro munosabatlarni mustahkamlashda O‘zbekistonning tashqi siyosati iqtisodiy diplomatiyasi muhim axamiyatga ega bo‘lmoqda. Bu boraada O‘zbekiston YeOII bilan muloqotni faol rivojlantirmoqda, hukumatlararo uchrashuvlar, iqtisodiy forumlar va yuqori darajadagi maslahatlashuvlarda ishtirok etmoqda. O‘zbekiston Markaziy Osiyoda mintaqaviy hamkorlikka alohida e’tibor qaratmoqda. Qo‘shma investisiya fondlarini yaratish va sanoat va yenergetika sohasidagi yirik loyihalarni amalga oshirishni o‘z ichiga olgan mahalla siyosati mintaqaning iqtisodiy barqarorligiga hissa qo‘shmoqda.
Minskdagi forumda O‘zbekiston mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan tashabbuslar, jumladan, suv resurslarini boshqarish va transport infratuzilmasini rivojlantirish loyihalariga e’tibor qaratish ustuvor vazifalardan biri bo‘lib qolmoqda.2024 yilda O‘zbekistonning ittifoq mamlakatlari bilan tovar ayirboshlash hajmi 11 foizga oshdi. Oktyabr oyida Yevroosiyo iqtisodiy komissiyasi bilan 40 ga yaqin chora-tadbirlarni o‘z ichiga olgan yangi uch yillik hamkorlik rejasi qabul qilindi.
Shuningdek, YeOII doirasida raqamli texnologiyalar va sun’iy intellekt sohasida tizimli hamkorlik qilishga karatilgan xarakatlar kuzatilmoqda. O‘zbekiston YeOIIning integratsiyalashgan axborot tizimiga va "Raqamli ittifoq" loyihasiga ulash , Agrar sohada qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini o‘zaro yetkazib berishni yengillashtirish, innovasion agrosanoat loyihalarini amalga oshirish va ilmiy ishlanmalarni joriy etishga qaratilgan kooperatsiya dasturini tayyorlash; Sayyohlik almashinuvlarini rag‘batlantirish maqsadida davlatlari fuqarolariga O‘zbekistonga ichki hujjatlar bilan kirish imkonini beruvchi tartibni joriy etish bo‘yicha amaliy ishlar olib borilmoqda.
Tuzulma doirasida Jahon savdo tashkiloti (JST), Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHHT), Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkiloti (OYeCD), Jahon bojxona tashkiloti (WCO), Xalqaro migratsiya tashkiloti (MOM) va boshqalar bilan o‘zaro aloqalar olib borilmoqda.
Shunday qilib, O‘zbekiston Prezidentining Minsk shahrida bo‘lib o‘tgan Oliy Yevroosiyo iqtisodiy kengashining navbatdagi yig‘ilishida ishtiroki, YeOII mamlakatlari o‘rtasida investisiya, savdo-iqtisodiy va transport-logistika sohalarida yaqin hamkorlik asoslarini mustahkamlash va kengaytirishning yangi shart sharoitlarini yaratadi hamda mintaqa xalqlari o‘rtasidagi do‘stono aloqalarni kengayytiriga va mustahkamlashga xizmat qimladi
Sayfiddin Jo‘rayev , Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti sharq mamlakatlari siyosati va xalqaro munosobatlar kafedrasi professori, siyosiy fanlar doktori
Izoh (0)