Senatning yalpi majlisida “O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat hamda Jinoyat-ijroiya kodekslariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi qonun qizg‘in muhokama qilindi, deb xabar beradi parlament yuqori palatasi matbuot xizmati.
Muhokamalar jarayonida bugungi kunda manzil-koloniyasida jazo muddatini o‘tayotgan mahkumlarning jazoni o‘tash joylarini o‘zboshimchalik bilan tark etish holatlari sodir etilayotgani, biroq bunday mahkumlarga nisbatan qatʼiy jazo choralari belgilanmagani, manzil-koloniyasiga o‘tkazilgan og‘ir va o‘ta og‘ir jinoyat sodir etgan mahkumlar tomonidan jazoni o‘tash davrida bir qator og‘ir va o‘ta og‘ir turdagi jinoyatlarni qayta sodir etish holatlari kuzatilayotgani taʼkidlab o‘tilgan. Birgina 2021-yilda manzil-koloniyasida jazo muddatini o‘tayotgan 15 nafar mahkum tomonidan og‘ir va o‘ta og‘ir turdagi jinoyatlar sodir etilgan bo‘lsa, 2022-yilda 77 nafar mahkum tomonidan shunday turdagi jinoyatlar sodir etilgan.
Shuningdek, qonunchilikda saqlash rejimini ashaddiy buzishning oqibatlari hamda mehnatdan bo‘yin tovlagan deb topishning aniq mezonlari belgilanmagani mahkumlar bilan olib borilayotgan tarbiyaviy ishlar samaradorligiga taʼsir qilayotgani aytib o‘tilgan.
Qonun bilan kiritilayotgan o‘zgartirishlarga asosan jazoni ijro etish muassasasi hududini o‘zboshimchalik bilan tashlab ketgan mahkumlarni saqlash rejimini ashaddiy buzuvchi deb topish uchun asos bo‘ladigan 24 soatlik muddat 12 soatgacha qisqartirilib, jazoni o‘tash tartibini buzganlik uchun navbatdagi uchrashuvdan mahrum etish tarzidagi jazo chorasi belgilanmoqda.
Shuningdek, Jinoyat-ijroiya kodeksi yangi 112-1-modda bilan to‘ldirilib, unga ko‘ra saqlash rejimini ashaddiy buzuvchi mahkumlarga nisbatan manzil-koloniyadan umumiy tartibli koloniyaga, umumiy, qattiq yoki maxsus tartibli koloniyalardan turmaga o‘tkazish to‘g‘risida, shuningdek, manzil-koloniyadan umumiy yoki qattiq tartibli koloniyaga, qattiq tartibli koloniyadan maxsus tartibli koloniyaga, koloniyalardan turmaga qaytarish to‘g‘risida sudga taqdimnoma kiritilishi belgilanmoqda.
Bundan tashqari, manzil-koloniyada jazoni o‘tash davrida saqlash rejimini ashaddiy buzganlik uchun umumiy tartibli koloniyaga o‘tkazilgan hamda umumiy yoki qattiq tartibli koloniyaga qaytarilgan mahkumlar, bu haqda sud ajrimi chiqqan kundan boshlab kamida ikki yil mobaynida, shuningdek, manzil-koloniyada jazoni o‘tash davrida jinoyat sodir etib, sud tomonidan ozodlikdan mahrum qilish tariqasidagi jazoga hukm qilingan mahkumlar manzil-koloniyaga o‘tkazilmasligi belgilanmoqda.
Endilikda mahkumlarni manzil-koloniyaga o‘tkazish muddatlari uzaytiriladi, yaʼni og‘ir jinoyatlar uchun — jazoning kamida uchdan bir qismini, o‘ta og‘ir jinoyat uchun kamida yarmini o‘taganidan so‘ng mahkumlar manzil-koloniyaga o‘tkazilishi mumkinligi hamda shu munosabat bilan mahkumlarni jazoni o‘tashdan muddatidan ilgari shartli ozod qilish – og‘ir jinoyatlar uchun jazoning kamida uchdan ikki qismini o‘taganidan so‘ng, o‘ta og‘ir jinoyatlar uchun esa kamida to‘rtdan uch qismini o‘taganidan so‘ng qo‘llanilishi belgilanmoqda.
Senatorlarning taʼkidlashicha, qonunning amaliyotga tatbiq etilishi mahkumlarning jazoni ijro etish muassasalarida o‘rnatilgan tartib-qoidalarga to‘liq rioya etishlariga, tarbiyaviy tadbirlar samaradorligi oshishi hamda qayta jinoyat sodir etilishi holatlarining oldi olinishiga, mehnat qilishga bo‘lgan munosabatni ijobiy tomonga o‘zgartirishga, jazoni ijro etish muassasalarining ichki tartib-intizomini mustahkamlashga xizmat qiladi.
Muhokamalar so‘ng qonun senatorlar tomonidan maʼqullangan.
Ma’lumot uchun, 2022-yil noyabr holatiga ko‘ra, O‘zbekiston qamoqxonalarida 26 mingdan ziyod mahkum saqlanmoqda. Shuningdek, O‘zbekistonda endi mahkumlarning jazoni o‘tash davrida bajaradigan ishi pensiya tayinlashda ish stajiga qo‘shilishi ma’lum qilingandi.
Avvalroq o‘zbekistonlik deputatlar jinoyatlar soni ortgani sabab shartli ozod qilish tizimini qayta ko‘rib chiqishni taklif etgani to‘g‘risida xabar berilgandi.