O‘zbekistonda jazoga mahkum etilgan shaxslar yetarlicha qayta tarbiyalanmasdan turib, juda erta ozodlikka chiqarilayotgani bunday shaxslar tomonidan qayta jinoyat sodir etish holatlari ko‘payishiga sabab bo‘lmoqda. Bu haqda Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati Muhammad Valiyev ma‘lum qildi.
Muqaddam sudlangan shaxslar tomonidan sodir etilgan jinoyatlar soni 2021-yilda 9 724 tani tashkil qilgan bo‘lsa, mazkur ko‘rsatkich 2022-yilda 11 635 taga yetgan, yaʼni 19,6 foizga oshgan. Shu kabi muqaddam jazoni o‘tashdan muddatidan ilgari shartli ozod qilingan shaxslar tomonidan sodir etilgan jinoyatlar soni 2021-yilda 168 tani tashkil etgan bo‘lsa, 2022-yilda 9,5 foizga oshib, 184 tani tashkil etgan.
“Sudlar tomonidan shaxslarga qo‘llanayotgan jazolar shaxslarning axloqi tuzalishi uchun yetarli bo‘lmayapti. Buning ustiga, shaxslarning muddatidan ilgari shartli ozod qilinishi holatlari yangi jinoyatlarni sodir etish uchun yo‘l ochyapti”, — deydi Valiyev.
Shu sababli deputat rivojlangan xorijiy mamlakatlar bunday muammolarga o‘ziga xos yechimni ishlab chiqilganini ma‘lum qilgan. Xususan, aksariyat Yevropa davlatlarida jazodan shartli ravishda ozod qilishda mahkum tomonidan sodir etilgan jinoyatlarning og‘irlik darajasidan qatʼi nazar, tayinlangan jazo muddatining maʼlum bir qismi o‘talganidan so‘ng shaxs shartli ozod qilinadi. Bunday muddat Germaniya va Daniyada uchdan ikki qismni, Ispaniyada to‘rtdan uch qismni tashkil etadi.
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi spikerining o‘rinbosari, Konstitutsiyaviy komissiya matbuot kotibi Odiljon Tojiyev Muhammadjon Valiyev ko‘targan masalaga o‘z munosabatini bildirdi.
Uning ta‘kidlashicha, rostdan ham sudlar tomonidan qo‘llanayotgan jazolar axloq tuzalishi uchun yetarli bo‘lmayapti. Buning ustiga, muddatidan ilgari shartli ozod qilish holatlari yangi jinoyatlarni sodir etish uchun yo‘l ochmoqda.
“Jamiyatimizda odamlar ongida hechqisi yo‘q, bir necha yilda chiqib keladi, degan tushuncha mustahkamlanib borayotgani kishini xavotirga soladi... Hamkasbimning fikriga qo‘shilgan holda, jazoni yengilrog‘i bilan almashtirish va jazoni o‘tashdan muddatidan ilgari shartli ozod qilish uchun talablarni oshirish maqsadga muvofiq deb o‘ylayman”, — deydi Tojiyev.
U jamiyatni chuqur xavotiriga sabab bo‘layotgan pedofiliya, qasddan odam o‘ldirish va shu kabi og‘ir jinoyatlar ko‘payib borayotgan bir paytda muddatidan ilgari shartli ozod qilish hamda jazoni yengilrog‘i bilan almashtirish tizimi va shartlarini qayta ko‘rib chiqish vaqti kelganini qayd etgan.
Ma’lumot uchun, 2022-yil noyabr holatiga ko‘ra, O‘zbekiston qamoqxonalarida 26 mingdan ziyod mahkum saqlanmoqda. Shuningdek, O‘zbekistonda endi mahkumlarning jazoni o‘tash davrida bajaradigan ishi pensiya tayinlashda ish stajiga qo‘shilishi ma’lum qilingandi.
Eslatib o‘tamiz, fevral boshida Toshkentning Yangihayot tumanida 31-yanvar kuni 12 yoshli qizning murdasi zo‘rlik va qotillik alomatlari bilan topilgandi. Ijtimoiy tarmoqlarda qotil-pedofilga qat’iy jazo berilishini talab qilishgandi. Jamoatchilik bunday shaxslarga nisbatan jazo choralari kuchaytirilishi lozimligini ta’kidlagan.