Xabaringiz bor, Konstitutsiyaviy qonun loyihasining umumxalq muhokamasi qizg‘in pallaga kirib bormoqda. Qonun loyihasida davlat hokimiyati va boshqaruvi tizimini isloh qilishda joylardagi hokimlar va mahalliy Kengashlar vakolatini ajratish ko‘zda tutilgan. Shundan kelib chiqib, hokimlar bir vaqtning o‘zida xalq deputatlari Kengashlariga ham boshchilik qilishi haqidagi qoidani Konstitutsiyadan chiqarib tashlash taklif etilgan.
Mazkur masala ko‘pchilik qatori menda ham ko‘plab savollar yuzaga kelishiga sabab bo‘lmoqda. Mazkur taklifning Konstitutsiya darajasida mustahkamlanishi bizga nima beradi? Uning zarurati nimalarda ko‘rinmoqda? Shu va boshqa savollar yuzasidan Toshkent davlat yuridik universiteti kafedra mudiri Bekzod Narimanov bilan suhbatlashdik.
— Joylarda hokimlar va mahalliy Kengashlar vakolatini ajratish masalasining Konstitutsiyada aks etishi nimani anglatadi? Siz bunga qanday qaraysiz?
Shuningdek, hokimlar bir vaqtning o‘zida xalq deputatlari Kengashlariga ham boshchilik qilishi haqidagi qoidani Konstitutsiyadan chiqarib tashlash ham anchadan beri kutilayotgan edi. Mutaxassis sifatida mazkur taklifning mazmun-mohiyatini o‘quvchilarga tushuntirib bersangiz.
— Ochig‘ini aytsak, hokim mahalliy kengashga rahbarlik qilishi xuddiki, hokim o‘z qarorlarini mahalliy kengash qo‘li bilan mustahkamlab olayotgandek taassurot uyg‘otardi. Hokim o‘zi rahbarlik qiladigan vakillik organga hisobdorligi ham tushunarsiz va mantiqsiz edi. Mazkur anglashilmovchiliklarga qonuniy yechim berilishini ancha yillardan beri kutib yurgandik.
Hokimning ham mahalliy kengashlarga, ham mahalliy ijro hokimiyatiga rahbarlik qilishi o‘zaro tiyib turish va manfaatlar muvozanatini ta’minlashga doir demokratik prinsiplariga mos kelmaydi. Amaldagi tizim hokimlar va mahalliy kengashlarning o‘z vazifalarini samarali bajarishiga salbiy ta’sir etmoqda.
Prezidentimiz o‘z Murojaatnomasida hokimliklarda qariyb 300 ta vazifa va funksiya mavjudligi, ularning 175 tasi ularga xos emasligi va boshqa idoralar funksiyalarini takrorlashi, bu esa ularning faoliyati yetarli darajada samarali emasligi va ortiqcha qog‘ozbozliklar mavjudligidan dalolat berishini ta’kidlagan edi.
Kengashlarning vakolatlarini kengaytirishning ahamiyatli jihati shundaki, xalqimiz o‘z vakillari, ya’ni deputatlar orqali mamlakatimizning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini nafaqat kuzatib, balki nazorat qilib boradi. Ijro hokimiyati organlarining vakillik organlari oldidagi mas’uliyati va hisobdorligini oshirish hokimiyatning ijro bo‘g‘ini demokratik darajasini aniqlab beruvchi O‘zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan ma’muriy islohotlarning muhim yo‘nalishi hisoblanadi.
Bu islohotning joriy etilishi hokimiyat vakolatlarini bo‘linish prinsipini mahalliy darajada tatbiq etishga, mahalliy kengashlar faoliyati samaradorligini, hokimlarning xalq vakillari oldidagi mas’uliyatini oshirishga olib keladi. Hududlarda xalq manfaatlarini to‘liq ta’minlashga, hokimliklar faoliyati ustidan Kengashlar va jamoatchilik nazoratini kuchaytirishga xizmat qiladi.
Bundan tashqari, hokimlar bir vaqtning o‘zida xalq deputatlari Kengashlariga ham boshchilik qilishi haqidagi qoidaning Konstitutsiyadan chiqarib tashlanishi hokimiyatning tiyib turilishi qoidasiga to‘liq mos keladi, hokimning mahalliy Kengash oldidagi hisoboti ham, istiqboldagi vazifalari ham xalq vakillari deputatlar tomonidan hech qanday bosimsiz erkin muhokama qilinadi, xolis baholanadi.
Ta’kidlash lozimki, mahalliy darajada ijro va vakillik organining alohida tarzda tashkil etilishi va boshqarilishi xorijiy mamlakatlar amaliyotida ham uchraydi. Masalan, Fransiya Respublikasida har bir hududiy birlik iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy va ekologik masalalar uchun mas’ul bo‘lgan va mahalliy xarajatlarni nazorat qiluvchi tanlangan Kengash (1986-yildan beri to‘g‘ridan-to‘g‘ri saylovlar orqali saylanadi) tomonidan boshqariladi. Mahalliy ijro hokimiyati Prezident tomonidan tayinlanadigan va lavozimdan ozod etiladigan eng yuqori ijro etuvchi mansabdor shaxs – prefekt tomonidan boshqariladi.
Xulosa sifatida aytish mumkinki, joylarda hokimlar va mahalliy Kengashlar vakolatini ajratish hamda hokimlar bir vaqtning o‘zida xalq deputatlari Kengashlariga ham boshchilik qilishi haqidagi qoidani Konstitutsiyadan chiqarib tashlash hokimiyatning o‘zaro tiyib turish va manfaatlar muvozanatini ta’minlash prinsipiga to‘liq mos keladi.
Ma’lumot sheriklik huquqi asosida tayyorlandi
Izoh (0)