“Shu qiyin kunlarda rossiyaliklarga mardlik” tilagan Islom Karimov, lotinlashtirish talabini bajarmayotgan O‘rta Chirchiqdagi idora, Qrim masalasini tinch yo‘l bilan hal qilolgan Ukraina. O‘zbek matbuoti 3-iyunda nimalar haqida yozgan?

Tarix — hayot takrorlardan iborat ekani haqida saboq beruvchi eng yaxshi ustoz; har kunlik bu saboqlardan doim ham vaqtida va to‘g‘ri xulosalar chiqarilmasa-da, tarix baribir beqiyos ustozligicha qolaveradi.

O‘zbekiston va jahonning bundan 90, 60 va 30 yil avvalgi manzarasiga o‘zbek matbuoti ko‘zi bilan imkon qadar nazar solish ham qiziq, ham foydali ko‘rindi. O‘n yillar muqaddam aynan bugungi sanada nimalar bo‘lgan, davr matbuoti ular haqida nima deb yozgan, ushbu voqea-hodisalarga jamoatchilikning munosabati qanday edi — bari “Kun matbuoti tarixi” rukni materiallarida.

90 yil avval. 1932-yil 3-iyun, juma

“Yangiyo‘l rayon Zangiota qishloq pionerlar otryadi... otaliqdagi kolxozni og‘izdagina otaliqqa olib, amalda hech qanday yordam berayotgani yo‘q”, — bu “Yosh leninchi” gazetasidagi “Nimaga kolxozga yordam bermaysiz?” sarlavhali xabardan iqtibos (muddao shuki, qishloq xo‘jaligi ishlariga o‘quvchilar yordam bersin).

“Chust yangi shahridagi bir yaslida uch kishi ortiqcha oylik olib, ish qilmay yotirlar. Bundagi bolalar bo‘lsa, bo‘lmag‘ur o‘yinlar bilan mashg‘ul bo‘lmoqdalar”, — bu “Tarbiyaga muhtoj tarbiyachilar” xabaridan iqtibos edi.

“O‘rta Chirchiq rayonining MTS (mashina-traktor stansiyasi) idorasida lotinlashtirish va apparatni o‘zbeklashtirish haqida yuqori partiya va hukumatning chiqargan qator qaror va direktivlari qo‘pol ravishda buzilayotir”, — bunisi “O‘rta Chirchiq MTS idorasi o‘zbeklashtirishdan chetda” xabaridan iqtibos.

“Amerika Oliy sudi 7 negr yoshlarining ishini qaytadan qarashga hukm qildi. 24-iyunga tayinlangan o‘lim jazosining kechiktiruvini kutadilar”, — bu skottsborolik yigitlar ustidan olib borilgan sud jarayoniga daxldor bir xabar; bu yigitlar taqdirini SSSR diqqat bilan kuzatib borgan, hatto ularga nisbatan chiqarilgan o‘lim jazosini bekor qilishni so‘rab, Toshkentda mitinglar o‘tkazilgan.

“German fashistlari mussolinilashmoqda” xabarida Germaniyada vazirlar mahkamasi iste’fo bergani va hukumat tepasiga Gitler boshliq fashistlar kelishi oydinlashib qolgani haqida:

60 yil avval. 1962-yil 3-iyun, yakshanba

“Qizil O‘zbekiston”ning shu kungi sonidagi bosh maqolada 1962-yilgi O‘zbekistonga berilgan ta’rif — shu joyi qiziq: “O‘zbekiston hozir sanoati, qishloq xo‘jaligi va madaniyat yuksak darajada rivojlangan ilg‘or respublikaga... aylandi va endilikda G‘arbning eng taraqqiy etgan kapitalistik mamlakatlari bilan musobaqalasha oladi”.

“Qorako‘l rayonida katta tantana. Qizilqumda katta magistral — Amu-Qorako‘l kanalining birinchi navbati ishga tushirildi”:

Chexoslovakiyaning “Obrana Lidu” gazetasi SSSR yetakchisi Nikita Xrushchyovning Mali delegatsiyasi bilan uchrashuvda so‘zlagan nutqi haqida xabar berib, shunday deb yozmoqda: “SSSR mustamlakachilikni batamom tugatish uchun kurasha beradi”. Bu 1962-yilgi, SSSR tarkibida amalda mustamlaka darajasida bo‘lgan O‘zbekistonning bosh gazetasida berilgan xabardan iqtibos edi.

30 yil avval. 1992-yil 3-iyun, chorshanba

O‘zbekiston prezidenti Islom Karimov Rossiyaga tashrifi davomida “Pravda” gazetasi muxbiriga intervyu bergan. Prezident o‘z intervyusi davomida shunday degan: “Avvalambor, Rossiya diyorida tinchlik va inoqlik bo‘lsin. Shu qiyin kunlarda rossiyaliklarga sabr-toqat va mardlik tilayman”.

O‘zbekiston Markaziy banki raisi Fayzulla Mullajonov O‘zA muxbiriga bergan intervyusida O‘zbekiston o‘z milliy valyutasini chiqarishga majbur bo‘lib qolayotganini ta’kidlab, O‘zbekistonda buning uchun iqtisodiy shart-sharoitlar borligini, “biz bunga tayyorligimiz”ni aytib o‘tgan.

Farg‘ona viloyati Bag‘dod tumanidagi 13-maktabning 3-sinf o‘quvchilari “bo‘yinlariga alvon galstuk taqqan”, “Lenin bobolari nomiga qasam qilib, uning o‘qishga, ishlashga, Vatanni sevishga so‘z berganlar”. Bu 1992-yilgi O‘zbekistonda bo‘layotgan voqea.

Professor Malik Murodning “Toshkent oqshomi” gazetasida e’lon qilingan “Arshi yazdonim mening” maqolasidan iqtibos: “Agar Toshkentni qadimiy va betakror holda saqlashni o‘ylaganimizda, osmono‘par binolarni yomg‘irdan keyin birin-ketin potillab otilib chiqqan qo‘ziqorindek, ko‘ringan joyga qurib tashlayvermasdan, uning tabiatiga, ekologiyasiga erkinroq nafas olishiga yo‘l qo‘ygan, imkoniyat yaratgan bo‘lardik. Hozir shahrimiz biqiq holatda, kundan-kunga og‘ir nafas olmoqda”.

“Ipak yo‘li” bankining “Xalq so‘zi” gazetasida berilgan reklamasi. Undan qiziq bir faktni bilib olish mumkin — bank aksionerlari orasida Movarounnahr musulmonlari diniy boshqarmasi va Toshkent metropoliteni ham bo‘lgan. Ma’lumot uchun, bu bankka Rustam Azimov asos solgan.

Dunyoda nima gap? Ukraina 1992-yili Qrim masalasini tinch yo‘l bilan hal qilishga muvaffaq bo‘lgan.

Nafaqat O‘zbekiston, balki butun sobiq Ittifoq hududidagi asosiy masala — bu valyuta yetishmovchiligi emas, iqtisodiy inqiroz emas, notinchliklar emas. Eng asosiy masala — Meksika kinoijodkorlari tomonidan suratga olingan “Boylar ham yig‘laydi” serialidagi Mariannaga ziyon-zahmat yetmaydimi, Ester qachongacha asablarni egovlaydi? O‘zbekiston Oliy Kengashi va O‘zbekiston Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasining gazetasi hisoblangan “Xalq so‘zi” o‘z mushtariylariga va’da bermoqda: “Hozir ‘Boylar...‘ning yuzdan ortiq seriyasi namoyish etildi. Xullas, ular yil oxirigacha yig‘lashsa ajabmas. Biz sizlarni turli ro‘znoma va ommaviy axborot vositalari orqali ma’lum bo‘lajak yangi sirlardan voqif etib turish niyatidamiz”.

Ushbu material huquqlari mualliflarida saqlangan holda e’lon qilish sharti bilan “Daryo” internet-nashriga taqdim etildi