Rossiyada o‘zbekistonlik migrantlarni moliyaviy bonuslar bilan jalb qilish taklif qilindi
Rossiya uchun mehnat migratsiyasi foydali, deyiladi VEB instituti hisobotida. Ammo bu sohadagi siyosatni o‘zgartirish kerak: ekspertlar soliq imtiyozlarini joriy etishni va mahalliy hokimiyatga tashrif buyurishga ruxsat berishni taklif qilmoqda. Bu haqda “RBK” xabar bermoqda.
Rossiyaning VEB.RF instituti mutaxassislari an’anaviy mehnat donorlari — O‘zbekiston, Qirg‘iziston va Tojikistondan Rossiyaga mehnat migratsiyasini keng ko‘lamli o‘rganishdi.
Har uch davlat bo‘yicha hisobot mualliflari Markaziy Osiyo davlatlaridan Rossiyaga mehnat resurslari oqimi barcha tomonlar uchun salbiy oqibatlardan ko‘ra ko‘proq foyda keltiradi, degan umumiy xulosaga kelishdi.
Afzalliklar qatorida: migrantlar mezbon mamlakatda arzon ishchi kuchi yetishmasligini qoplaydi va o‘zlari ishlab topgan pullarini vataniga jo‘natadi.
Minuslar va xavflar orasida: assimilyatsiya, ksenofobiya, barqaror bo‘lmagan turmush sharoiti, norasmiy ishga joylashish, radikallashuv va jinoiy faoliyatda ishtirok etish bilan bog‘liq muammolar.
Hisobot mualliflarining fikricha, mehnat migratsiyasining kamchiliklarini bartaraf etish uchun Yevrosiyo iqtisodiy ittifoqi mamlakatlari va birinchi navbatda Rossiya kelayotgan ishchilarning hayoti va faoliyati uchun qulay shart-sharoitlarni yaratishi kerak.
Ularning tavsiyalari orasida aniq migratsiya siyosati, kasbiy tayyorgarlik tizimini yaratish va yangi kelganlarni Rossiya jamiyatiga moslashtirish kiradi.
Rossiya uchun imtiyozlar
VEB instituti Rossiya Tashqi ishlar vazirligi hamda Toshkentdagi Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti hamkorligida O‘zbekiston bo‘yicha tayyorlangan hisobotda mehnat muhojirlari Rossiyadagi barcha ishchi kuchining 10 foizdan ortig‘ini tashkil qilishini aniqladi.
Rossiya Ichki ishlar vazirligi 2021-yilda chet ellik muhojirlar sonini 7 mln kishi deb baholagan. Shu bilan birga, 2021-yil oxiriga kelib rasman 2,1 mln kishi ishlashga ruxsatnoma yoki mehnat patentiga ega bo‘lgan.
Xorijiy ishchilarga bo‘lgan ehtiyojning yuqoriligi Rossiyadagi demografik inqiroz bilan bog‘liq, bu esa ishchi kuchi yetishmasligiga olib kelgan, deya ta’kidlaydi ekspertlar.
Chet eldan kelgan ishchilar Rossiyaning ichki bozor imkoniyatlarini oshirishga yordam beradi. Buning sababi ish haqining yarmidan uchdan ikki qismigacha oziq-ovqat va nooziq-ovqat tovar va xizmatlarni sotib olishga sarflanadi.
Bundan tashqari, mehnat muhojirlari inqirozlar va ishsizlik ortib borayotgan taqdirda amortizator rolini o‘ynaydi, deb ta’kidlaydi tadqiqot mualliflari.
Bu iqtisodiy vaziyat yomonlashganda va mehnat bozorida talab pasayganda birinchi bo‘lib migrantlar ishdan bo‘shatilishida ifodalanadi. 2020-yil yozida o‘tkazilgan so‘rov shuni ko‘rsatdiki, Rossiyadagi mehnat muhojirlarining 75 foizi yo ishini yo‘qotgan yoki haq to‘lanmaydigan ta’tilga jo‘natilgan.
O‘zbekiston va Tojikiston fuqarolari Rossiyada mehnat patenti bo‘yicha ishlaydi, Qirg‘izistondan kelgan ishchilar esa mamlakat YOIIga qo‘shilganidan keyin patentga muhtoj emas.
Rossiya Ichki ishlar vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, 2020-yilning 11 oyi davomida migrantlar deyarli 44 mlrd rubllik patentga ega bo‘lgan.
Migrantlarning bandlik tarkibi
O‘zbekiston, Tojikiston va Qirg‘iziston iqtisodlari ish o‘rinlari taqchilligi va past daromadlar bilan ajralib turadi, deya ta’kidlaydi hisobot mualliflari.
Shu sababli, ushbu mamlakatlarning mehnatga layoqatli aholisi orasida chet elga ishlash uchun ketish varianti mashhur. Bu mamlakatlardagi ko‘plab oilalar uchun xorijdan pul o‘tkazmalari asosiy yoki yagona daromad manbai hisoblanadi.
Mehnat migratsiyasining asosiy yo‘nalishi – Rossiya (muhojirlarning qariyb 70-90 foizi mamlakatga qarab bu yerga boradi), Qozog‘iston katta farq bilan ikkinchi o‘rinda turadi.
Osiyo taraqqiyot banki ma’lumotlariga ko‘ra, Tojikistondan kelganlarning qariyb 60 foizi qurilishda, 17 foizi savdo va xizmat ko‘rsatish sohasida band.
O‘zbekiston fuqarolariga kelsak, ular asosan qurilish, uy-joy kommunal xo‘jaligi, transport va logistika, chakana va ulgurji savdo, umumiy ovqatlanish sohalarida ishlaydi, deyiladi O‘zbekiston hisobotida. Ish bilan band bo‘lgan shaxslarning faoliyat sohalari bo‘yicha ulushlari ko‘rsatilmagan.
Mutaxassislar nimani taklif qilishadi?
Ishchi kuchi migratsiyasi donor-davlatlar uchun ham, mezbon Rossiya uchun ham “obyektiv zarurat”, — deydi VEB instituti ekspertlari.
Har bir hisobot mualliflari Rossiyaning migratsiya siyosatiga kiritilishi kerak bo‘lgan chora-tadbirlarni tasvirlab berdi. Tavsiyalarning umumiy leytmotivi migrantlarning mehnat va ijtimoiy huquqlarini ta’minlashdan iborat.
O‘zbekiston bo‘yicha hisobot mualliflari mehnat birjalari va migrantlar uchun davlat xizmatlari ko‘rsatish bo‘yicha yagona elektron platforma yaratish zarur, deb hisoblaydi. Yana bir taklif – mamlakatning rivojlanmagan hududlariga kelayotgan migrantlarga moliyaviy bonuslar va soliq imtiyozlari orqali iqtisodiy imkoniyatlar yaratib berish.
