The Economist: Germaniya Rossiya energiyasiga qanchalik qaram?
2-may kuni Germaniya moliya vaziri Kristian Lindner va iqtisod vaziri Robert Xabek hukumat Yevropa ittifoqining Rossiya neft importini taqiqlashini qo‘llab-quvvatlashga tayyor ekanliklarini bildirishdi. Bu haqda The Economist xabar bermoqda.
Germaniyaning qo‘llab-quvvatlashi Yevropa komissiyasiga 4-may kuni yil oxiriga qadar bunday embargoni e’lon qilish imkonini berdi, ammo bu uchun 27 ittifoqqa a’zo hukumatning barchasi rozilik bildirishi kerak.
Shunga qaramay, sanoati og‘ir bo‘lgan Germaniya uchun neft gazga qaraganda ancha kichikroq muammodir. Nemis siyosatchilarining aytishicha, Rossiyadan gaz importini to‘satdan taqiqlash amalga oshirib bo‘lmaydigan hodisa.
Germaniya iqtisodiyoti Rossiya energetikasiga qanchalik bog‘liq?
Qayta tiklanadigan energiya manbalaridan tashqari, Germaniyaning yagona mahalliy energiya manbai qo‘ng‘ir ko‘mir hisoblanadi.
Qo‘ng‘ir ko‘mir birlamchi energiya iste’molining taxminan 9 foizni tashkil etadigan iflos ko‘mirdir (ya’ni elektr energiyasi kabi ikkilamchi jarayonlar emas, balki to‘g‘ridan to‘g‘ri neft yoki o‘tin kabi tabiiy resurslardan olinadi).
Ammo mamlakat yoqadigan qazilma yoqilg‘ilarning katta qismi, qolgan uchta atom elektr stansiyasini quvvatlaydigan uran import qilinadi. Neft va gaz birgalikda birlamchi energiyaning qariyb 60 foizni tashkil qiladi.
Rossiya uzoq vaqt davomida ikkala yoqilg‘ining ham eng yirik yetkazib beruvchisi bo‘lgan. Ukrainadagi urush arafasida Germaniya neftining uchdan bir qismini, ko‘mir importining yarmini va gazning yarmidan ko‘pini Rossiya ta’minlagan.
Bu qaramlik yarim asrdan ko‘proq vaqt oldin boshlangan. 1960-yillarda o‘sha paytdagi G‘arbiy Germaniyaning og‘ir sanoati arzon energiyaga muhtoj va Sovet Ittifoqini zarur gaz quvurlari bilan ta’minlashga tayyor edi.
Shu bilan birga, G‘arbiy Germaniya hukumatlari Sovetlar bilan siyosiy munosabatlarni yumshatishga harakat qilgan edi.
Keyinchalik ular Wandel durh Handel (savdo orqali o‘zgarish) shiori ostida iqtisodiy aloqalarni kengaytirib, Ukrainani chetlab o‘tib, Germaniyani Boltiq dengizi ostidan to‘g‘ridan to‘g‘ri Rossiya gazi bilan bog‘laydigan “Shimoliy oqim-1” va “Shimoliy oqim-2” gaz quvurlari qurilishiga kelishgan.
Urushdan oldin kansler Olaf Shols hali ish boshlamagan “Shimoliy oqim-2”ga to‘sqinlik qilgan edi.
Rossiya ko‘miri va nefti importi allaqachon bosqichma-bosqich to‘xtatilmoqda.
Urush boshlanganidan beri Germaniyada Rossiyadan keladigan neft importining ulushi 35 foizdan 12 foizgacha kamaydi. Ko‘mir importi 50 foizdan 8 foizgacha kamaydi.
26-aprel kuni iqtisod vaziri Germaniyada Rossiya neftini to‘xtatish uchun barcha tayyorgarlik bir necha kun ichida amalga oshirilishi kerakligini aytdi. Hukumat Rossiyaga tegishli energetika aktivlarini ham musodara qilishni boshladi.
4-aprel kuni Germaniyaning tarmoq regulyatori “Gazprom” sho‘ba korxonasiga tegishli gaz saqlash inshootini nazoratga oldi. Parlament a’zolari “Rosneft”ning mamlakatdagi asosiy neftni qayta ishlash zavodini ekspropriatsiya qilish to‘g‘risida qonun tayyorlamoqda.
Germaniya hamon Rossiya gaziga qattiq qaram. Urushdan keyin Rossiya depozitlarining ulushi 55 foizdan 35 foizgacha kamaydi. Keyingi qisqarishlar og‘riqli bo‘ladi.
Birinchi muammo shundaki, Germaniya barcha gazni quvurlar orqali oladi va hali suyultirilgan gaz (LNG) importi uchun ishlaydigan terminallarga ega emas.
Aprel oyi o‘rtalarida Moliya vazirligi qishgacha ishga tushishi mumkin bo‘lgan suzuvchi terminallarni ijaraga olish uchun 2,5 milliard yevro ajratdi.
Shuningdek, u tegishli terminallar qurilishini tezlashtirishga va’da berdi, ammo ular ko‘p yillar davomida tayyor bo‘lmaydi. Ungacha Germaniya boshqa davlatlar orqali LNG import qilishi kerak bo‘ladi.
Ikkinchi muammo Germaniyaning sanoat ta’minot zanjirlari gaz tanqisligi va yuqori energiya narxlari tufayli zaifligidir.
Oltita yetakchi iqtisodiy tadqiqot instituti tahliliga ko‘ra, agar Rossiya ta’minoti to‘xtatilsa, gaz qish oxirigacha ratsionga berilishi kerak bo‘ladi. Ularning hisob-kitoblariga ko‘ra, Rossiya energetikasiga to‘liq embargo qo‘llanilishi yalpi ichki mahsulotning 2-6 foizga qisqarishiga olib keladi.
Aksariyat germaniyaliklar hukumatning mamlakatni asta-sekin Rossiya gazidan mahrum qilish yondashuvini ma’qullaydi.
Yevropaning boshqa davlatlari singari Germaniya ham gaz va neft yetkazib berishni diversifikatsiya qilish uchun yetarlicha sarmoya kiritmagan. Natijada Rossiya energetikasiga qaramlik yuzaga keladi, bu esa uni mamlakatga qarshi tezkor sanksiyalarga rozi bo‘lishiga to‘sqinlik qiladi.
Uning rahbarlari neft embargosi g‘oyasiga ishtiyoq bilan qarashlari mumkin, ammo uning gazga bo‘lgan bog‘liqligi hali bir qancha vaqt davom etadi.
