“Credit Suisse sirlari”: jurnalistlar Shveysariya bankidan sizdirilgan axborot asosida amalga oshirilgan surishtiruvni e’lon qildi

Korrupsiya va uyushgan jinoyatchilikka oid tadqiqotlar markazi (OOCRP) hamda 39 ta mamlakatdan, jami 48 ta ommaviy axborot vositasida faoliyat olib boruvchi jurnalistlar #SuisseSecrets (“Credit Suisse sirlari”) surishtiruvini e’lon qildi. Unda Credit Suisse Shveysariya banki mijozlari haqida ma’lumotlar berilgan. TJournal’ning yozishicha Rossiyadan ushbu surishtiruvda xorij agenti deb topilgan “Vajniye istorii” nashri vakillari ishtirok etgan.

OOCRP Germaniyaning Süddeutsche Zeitung gazetasi orqali Credit Suisse’ning 18 mingdan ziyod hisob raqamlari haqidagi sizdirilgan ma’lumotlarga ega bo‘lgan — bu Shveysariya banki tarixidagi eng katta axborot sizdirilishi bo‘ldi. Gazetaga ma’lumotlarni anonim manba taqdim qilgan. Barcha hisob raqamlaridagi umumiy mablag‘ 100 milliard dollardan oshgan.

“Shveysariya banklari maxfiylik kafolatlanishi bilan tanilgan, ushbu banklar haqida eslanganida tog‘ ichidagi maxsus omborxonalarda saqlanayotgan xazinalar tasavvur qilinadi. Shveysariya hukumati ham mazkur obro‘-e’tiborni, nufuzni saqlab qolish uchun barcha harakatni amalga oshirmoqda”, — deyiladi tashkilot bayonotida.

Taxminlarga ko‘ra Shveysariya banklari noqonuniy yo‘l bilan boylik orttirayotgan mijozlar bilan ishlamaydi. Ammo jurnalistlar Credit Suisse hisob raqamlari egalari orasida korrupsiya orqali pul ishlagan amaldorlar, jinoyat olami vakillari va inson huquqlari bo‘yicha bir qator xalqaro normalarni buzgan shaxslarning ismi-shariflarini topgan.

Ular orasida Filippinda odam savdosi bilan shug‘ullangan jinoyatchi, pora olgani uchun qamalgan Gonkong fond birjasi rahbari, Livan pop-yulduzi bo‘lgan sevgan qizining o‘limini buyurtma qilgan milliarder, turli darajadagi rahbarlari, Venesuela davlat neft kompaniyasini o‘margan amaldorlar, shuningdek, Misrdan to Ukrainagacha korrupsiya botqog‘iga botgan siyosatchilar bor, deya qayd etgan The Guardian.

Sizdirilgan ma’lumotlar bugungi kun voqeliklarini qamrab olmagan, ko‘plab hisob raqamlaridagi aktivlar 2010-yilgacha va undan oldingi davrdagi raqamlarni aks ettiradi. Hisob raqamlarining asosiy qismi 2007–2008-yillarda ochilgan. 2014-yilda hisob raqamlarining ko‘pchiligi yopilgan. 8 yil avval Shveysariyada yangi qoida joriy etilgan va ung ko‘ra banklar xorijlik mijozlarining soliq axboroti avtomatik almashinuvi ta’minlashi ko‘zda tutilgandi.

Jurnalistlar bankning eng taniqli mijozlari orasida Sobiq ittifoq mamlakatlarining bir qator vakillarini topgan:

• Armaniston sobiq prezidenti Armen Sarkisyan;
• Boku shahri meri Eldar Azizov;
• Ukrainaning eng katta kontrabandachilaridan biri.

Sizdirilgan ma’lumotlar orasida ikki davlat fuqaroligiga ega yoki xorijda yashaydigan “odatiy” rossiyalik biznesmenlar haqida axborotlar ham mavjud. Ular yashaydigan mamlakatlar Shveysariya bilan moliyaviy axborot almashinuvi bo‘yicha rasmiy kelishuv imzolanmagan. Bevosita Rossiyada yashovchi shaxslar haqida bazada ma’lumotlar yo‘q, shu sababli rossiyalik siyosatchilar unda eslab o‘tilmagan, deya qayd etgan “Vajniye Istorii”.

Bazada Qozog‘iston prezidenti Qosim-Jo‘mart To‘qayev hamda mamlakat sobiq prezidenti Nursulton Nazarboyevning oila a’zolari haqida ma’lumot bor.

Sizdirilgan ma’lumotlarda Nazarboyevning ikkinchi qizi Dinara Kulibayeva hamda uning turmush o‘rtog‘i Timur Kulibayev 2008–2012-yillarda Credit Suisse’da hisob raqamini yuritishgan. Ushbu davrda ularning hisob raqamlariga 164 milliard rubl (2012-yil dekabr oyi kursi bo‘yicha) mablag‘ kelib tushgan.

Yevropadagi boyliklari haqida tez-tez gapiriladigan Qozog‘iston sobiq prezidentining to‘ng‘ich qizi Darig‘a Nazarboyeva esa 2008–2012-yillarda umumiy qiymati 5 milliard rublga (2012-yil dekabr oyidagi kurs bo‘yicha) teng oltita hisob raqamidan foydalangan.

Qozog‘istonning ayni vaqtdagi prezidenti Qosim-Jo‘mart To‘qayevning yaqin qarindoshlari ham Shveysariya bankida hisob raqami yuritgan. Credit Suisse’da Timur To‘qayev va uning onasi Nadejda 1998-yildan 2011-yilga qadar turli valyutalarda saqlangan jami 165 million rublga (2012-yil, dekabr) egalik qilgan. Prezidentning singlisi Karlig‘a Izbastinaning ikkita hisob raqamida 223 million rublga teng mablag‘ bo‘lgan. Ayolning bankdagi hisob raqami 2010-yildan 2012-yilgacha yuritilgan.

Qozog‘iston prezidentining matbuot kotibi Berik Uali “Credit Suisse sirlari” ishi yuzasidan rasmiy izoh berdi. U To‘qayevning xorijdagi hisob raqamlariga umuman aloqasi yo‘qligi, uning va sobiq rafiqasining xorijda ko‘chmas mulkka egalik qilmasliklarini ta’kidladi.

“Davlat rahbari Qosim-Jo‘mart To‘qayev ayrim OAV yozganidek Shveysariya bankida hisob raqamlariga ega emas. Prezident xorijdagi banklarda hisob raqami ochmagan, chet eldagi ofshor kompaniyalarga va ko‘chmas mulkka egalik qilmaydi. Qosim-Jo‘mart Kemelovichning sobiq rafiqasi ham hech qachon jurnalistlar surishtiruvida e’lon qilingan hisob raqamlarining egasi bo‘lmagan”, — deb yozgan Uali Facebook’da.

Matbuot kotibi To‘qayevning o‘g‘li haqida ham ma’lumot bergan. Uning so‘zlariga ko‘ra Timur To‘qayev 38 yoshda, tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanadi va hechqachon davlat xizmatlarida ishlamagan.

Oqo‘rda To‘qayev iqtisodiyot va siyosatda monopoliyani cheklash, islohotlarni amalga oshirish uchun faol kurashayotgani kimlargadir yoqmayotgani tufayli davlat rahbarini obro‘sizlantirishga urinishlar bo‘layotganini ta’kidlagan.

“Credit Suisse sirlari” ishiga aloqador o‘zbekistonliklar orasida Timur Tillayevning xolasi Gulrux Tillayeva (uning hisob raqamida 2,4 million AQSh dollari mavjud bo‘lgan) bor. Timur Tillayev O‘zbekistonning birinchi prezidenti Islom Karimovning qizi Lola Karimovaning turmush o‘rtog‘i.

Shuningdek, Credit Suisse bankida O‘zbekistondagi mashhur shifokorlardan biri, akusher-ginekolog Saodat Narziyevaning ismi-sharifi keltirilgan. S.Narziyeva o‘zbekistonlik milliarder Alisher Usmonovning singlisi (hisob raqamida 1,9 million dollar).

Jurnalistlar katta miqdordagi hisob raqamlari “birlamchi tekshiruv”dan keyin bergan savollardan so‘ng bank hisob raqamlarining 90 foizi allaqachon yopilgani yoki yopilish jarayonida ekanini bildirgan. Credit Suisse vakillari bankning biznes amaliyotlari borasidagi gumon va taxminlar o‘rinsizligini qayd etgan.

Jurnalistlar tomonidan bildirilayotgan mulohazalar bankni va so‘nggi yillarda bir qator sezilarli o‘zgarishlar amalga oshirilgan Shveysariya moliya tizimini obro‘sizlantirishga urinish. Davlat boshqaruvi hamda bank sohasidagi moliyaviy islohotlarga muvofiq Credit Suisse oxirgi o‘n yil ichida bir qator qo‘shimcha chora-tadbirlarni amalga oshirgan, jumladan, moliyaviy jinoyatlarga qarshi kurashishga mablag‘lar ajratgan.

Credit Suisse rasmiylari bergan bayonotdan