Dunyoda urush yuzaga kelsa, qayerda yashashdan qat’i nazar, u ko‘pchilikda qo‘rquv, qayg‘u, g‘azab va tashvish kabi his-tuyg‘ularni keltirib chiqaradi. Quyida farzand bilan suhbatga qanday yondashish, uni qo‘llab-quvvatlash va tasalli berish bo‘yicha ba’zi maslahatlar berilgan.
- Ularning nimalarni bilishi va bu haqda qanday fikrga egaligini aniqlang
Bu haqda suhbat qurish uchun to‘g‘ri joy va vaqt tanlang. Masalan, oilaviy ovqatlanish paytida farzandingiz o‘zini erkin his qiladi. Uxlashdan oldin bunday mavzularni ochmaslikka e’tibor bering. Farzandingizdan nimani bilishi va o‘zini qanday his qilayotganini so‘rash bilan suhbatni boshlasa bo‘ladi. Ba’zi bolalar dunyoda nima bo‘layotgani haqida kam ma’lumot bilishi yoki umuman bunga qiziqmasligi mumkin. Ammo jimgina tashvishlanadigan bolalar ham bor. Kichik yoshdagilar bilan rasm chizish, hikoyalar va boshqa mashg‘ulotlar muhokamani boshlashga yordam berishi mumkin.
Bolalar yangiliklar bilan turli yo‘llar orqali tanishadi. Shuning uchun ularning ko‘rayotgan va eshitayotganlariga e’tiborli bo‘lish muhim. Ularning xavotirlarini e’tiborsiz qoldirmaslik lozim. Agar ular sizga “Biz hammamiz o‘lamizmi?” degan savol bersa, ularni bu holat sodir bo‘lmasligiga ishontiring.
- Suhbatni xotirjam va yoshga mos ravishda olib boring
Bolalar dunyoda nima bo‘layotganini bilishga haqli. Kattalar esa ularni tashvishlardan himoya qilishga mas’uldir. Farzandingizni sizdan ko‘ra yaxshi biladigan inson yo‘q. Yoshga mos tildan foydalaning, ularning reaksiyalarini kuzating va xavotir darajasiga sezgir bo‘ling.
Agar siz ham sodir bo‘layotgan voqealardan xafa bo‘lsangiz yoki tashvishlansangiz, bu normal holat. Ammo shuni yodda tutingki, bolalar hissiyotlari kattalarniki sabab yuzaga keladi va shakllanadi. Shuning uchun hech qanday qo‘rquvni bolangiz bilan haddan tashqari bo‘lishmaslikka harakat qiling. Xotirjam gapiring va yuz ifodasi kabi imo-ishoralaringizga e’tibor bering.
Yodingizda bo‘lsin, har bir savolga javob topilmasligi ham mumkin. Nufuzli axborot tashkilotlari, jumladan UNICEF va BMT kabi xalqaro tashkilotlarning veb-saytlaridan foydalaning. Internetdagi ba’zi ma’lumotlar aniq emasligini va ishonchli manbalarni topish muhimligini ularga tushuntiring.
- Ularga hamdardlik ulashing
Urushlar ko‘pincha xalqqa yoki mamlakatga nisbatan noto‘g‘ri tushuncha va kamsitishni keltirib chiqarishi mumkin. Farzandlaringiz bilan gaplashganda, “yomon odamlar” yoki “yovuzlik” kabi iboralardan qoching. Ularga har bir kishi jamiyatda xavfsiz bo‘lishga loyiq ekanini tushuntiring. Bezorilik va kamsitish har doim noto‘g‘ri va biz har birimiz bir-birimizga mehr-oqibat ulashishimiz lozimligini uqtiring.
- Yordamga alohida e’tibor qarating
Bolalar uchun odamlar bir-biriga jasorat va mehribonlik bilan yordam berayotganini bilish muhim. Farzandingiz yordam berish harakatlarida ishtirok etishni xohlash-xohlamasligini tekshiring. Ehtimol ular rasm chizishi yoki mavzu doirasida she’r yozishi mumkin.
- Suhbatni ehtiyotkorlik bilan tugating
Suhbatingizni tugatar ekansiz, bolangizni tashvishli holatda qoldirmayotganingizga ishonch hosil qiling. Uning bezovtalik darajasini tana harakatlarini kuzatish orqali baholang. U odatdagi ovoz ohangini qo‘llayaptimi yoki yo‘qligini hamda nafas olishini yaxshilab kuzating. Ularga qayg‘urayotganingizni, xavotirga tushganda ularni tinglash va qo‘llab-quvvatlash uchun tayyor ekaningizni bildiring.
- Tekshirishda davom eting
Urush haqidagi xabarlar davom etar ekan, farzandingizning ahvolidan xabar olishda davom etishingiz kerak. Ular o‘zlarini qanday his qilmoqda? Ularning qanday savollari bor? Agar bolangiz sodir bo‘layotgan voqealardan xavotirda yoki tashvishda bo‘lsa, uning xatti-harakatlari yoki his-tuyg‘ularidagi har qanday o‘zgarishlarni, masalan, oshqozon, bosh og‘rig‘i, qo‘rqinchli tushlar bor-yo‘qligini kuzatib boring.
Bolalar hodisalarga turlicha munosabatda bo‘ladi. Kichik yoshdagi bolalar odatdagidan ko‘ra injiqroq bo‘lib qolishi mumkin. O‘smirlar esa kuchli qayg‘u yoki g‘azabni namoyon qilishi mumkin. Bu holatlarning ko‘pchiligi faqat qisqa vaqt davom etadi va stressli hodisalarga normal reaksiya hisoblanadi.
- Yangiliklarni cheklang
Xavotirli sarlavhalar va tushkunlikka soluvchi tasvirlar bilan to‘la bo‘lgan yangiliklardan farzandlaringiz qanchalik xabardor ekaniga e’tibor bering. Shuningdek, agar ular yangiliklarni eshitish masofasida bo‘lsa, mavzu haqida boshqa kattalar bilan qanday gaplashayotganingizga ham e’tibor qarating. Iloji boricha, ular bilan o‘yin o‘ynash yoki birga sayr qilishga harakat qiling.
- O‘zingizni ehtiyot qiling
Agar buni uddalay olsangiz, farzandlaringizga yaxshiroq yordam bera olasiz. Bolalar yangiliklarga bo‘lgan munosabatingizdan ta’sirlanadi. Shuning uchun ularga xotirjam ko‘rinishga harakat qiling.
Agar bezovta yoki xafa bo‘lsangiz, o‘zingizga vaqt ajrating, masalan do‘stlaringizga qo‘ng‘iroq qiling. Yangiliklarni qanday qabul qilayotganingizga e’tibor bering: doimiy ravishda onlayn bo‘lishdan ko‘ra, kun davomida ma’lum vaqt ajratib qo‘yganingiz ma’qul. Imkoni boricha, dam olish va tiklanishga yordam beradigan faoliyat bilan shug‘ullaning.
Izoh (0)